کوه های زاگرس، بخش اعظم استان را دربرگرفته است. درمجموع بخش چین خورده رشته کوه های زاگرس، خود به ۳ بخش زاگرس شمال غرب (منطقه کرمانشاه و ایلام)، زاگرس میانی (منطقه لرستان و بختیاری) و زاگرس جنوب شرق (منطقه فارس) تقسیم می شود. بخش سوم زاگرس به طور کلی در استان پهناور فارس گسترده شده و به همین دلیل است که به آن زاگرس فارس نیز می گویند.
این واحد زاگرس، حداکثر پهنا را داشته و چهره ظاهری آن با دو بخش دیگر زاگرس تفاوت دارد. در فارس امواج چین ها ملایم تر و بازتر شده و بیشتر به صورت چاله های ناودیسی و برجستگی های طاقدیسی ساده مشخص می گردد. همین چاله های ناوریسی به مروز زمان تبدیل به دشت های وسیع گردیده است. از دیگر مشخصات زاگرس فارس این است که هرچه از طرف شمال غرب استان به طرف شرق و جنوب شرق استان پیش می رویم، محور چین ها از جهت شمال غرب جنوب شرق به سمت غرب به شرق منتهی می گردد.
از نظر زمین شناسی در کوه های استان فارس طبقات ائوسن، توده های عظیمی را تشکیل داده هاست. زاگرس در فارس بر روی سنگ های شیستی، آهکی و مارنی و تشکیلات جوان تر متعلق به دوره کرتاسه تشکیل شده که دارای سنگواره پالئوسن می باشد. بعد از مدتی محیط رسوبی عمیق تر شده و لایه های آهکی به وجود آمده همراه با مارن و شیست به وجود آمده اند. در حوضه رسوبی زاگرس رسوب گذاری از دوره الیگوسن به میوسن هم چنان ادامه داشته و سازند آهک آسماری تشکیل شده است.
در این سازند دو بخش تبخیری و ماسه سنگی نیز شناخته شده است. در سازند فارس رخساره های نرم تنان، خارپوستان، مرجان ها و میکروفسیل های مختلف دیده شده است. بنابراین به طور کلی ناهمواری های استان فارس مربوط به دوریا عهد میوسن و قسمتی از پلیوسن (از دوره ترشیاری و از دوران سنوزوئیک) و در مجموع ناهمواری های جوان می باشد. از مشخصات این چنین مناطقی زلزله خیز بودن است. کما اینکه از سال ۱۹۰۰ میلادی تاکنون ۱۱۱۵ زمین لرزه دستگاهی در استان فارس رخ داده است و گاه و بی گاه نیز شاهد بروز زلزله در نواحی مختلف استان می باشیم که این خود ناشی از جوان بودن منطقه از نظر زمین شناسی و برخورد مداوم سپر عربستان به سپر ایران می باشد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

۱-۵-۳- منابع معدنی

از جهت منابع و مواد معدنی استان فارس در دو قسمت متمایز قابل بررسی می باشد:
الف) پهنه چین خورده زاگرس
در نواحی کازرون، ممسنی، فیروزآباد، لار، لامرد، داراب، فساب، سپیدان، شیراز و مرودشت، غالب سازندهای زمین شناسی از نوع سنگ آهک، مارن، گچ و نمک است که تاکنون مورد پیگردهای اکتشافی قرار گرفته اند. افزون بر آن فسفات، سیلیس، خاک های صنعتی و بوکسیت از جمله توانایی های معدنی پهنه چین خورده زاگرس بوده که بررسی های انجام شده حکایت از پتانسیل خوب معدنی دارد. بیش از ۸۵% سطح استان فارس متعلق به پهنه ساختاری. رسوبی و زاگرس است که عموما، برخلاف منابع هیدروکربورهای موجود، (گاز و نفت) از نظر ذخایر معدنی فلزی توان چندان بالایی ندارد و چنانچه مشاهده می گردد بیشتر فعالیت های صنعتی در این مناطق برپایه صنایع وابسته به نفت و گاز می باشد.
ب) زاگرس مرتفع، سنندج- سیرجان
مناطق شمال شرقی و شمال غربی استان که شامل شهرستان های استهبان، تبریز، ارسنجان، بوانات، خرم بید، آباده و اقلید می باشد، عمدتاً در بخش افیولیتی زاگرس و زون سنندج- سیرجان قرار گرفته اند. شهرستان های مذکور از لحاظ مواد معدنی فلزی نظیر کرومیت، منگنز، خاک صنعتی و نسوز و مس، پتانسیل معدنی اکتشافی نسبت بالایی داشته و تاکنون چند طرح اکتشافی نظیر پتانسیل های شهرستان اقلید، مطالعه منگنز در شهرستان تبریز، داراب و استهبان، باریت دیده گان (بوانات)، مطالعه و پتانسیل یابی کرومیت در تبریز، مس در فسا، طلا در بوانات، پتانسیل یابی مواد معدنی در شهرستان اقلید به اجرا درآمده است. باتوجه به ذخایر فلزی موجود در شهرستان های فیروزآباد (سرب و روی) و کرومیت در تبریز و منگنز در شهرستان های استهبان و مس در شهرستان های بوانات، خرم بید- اقلید و کبالت، آهن منگنزدار در شهرستان های بوانات و آباده و… استان فارس را می توان از جمله مناطق معدنی کشور دانست. این منطقه مورد اکتشاف های ناحیه ای و موضوعی قرار گرفته است و اشتغال ساکنین این شهرستان ها نیز در بخش استخراج معادن می باشد.
منابع و معادن استان که از آنها صحبت به عمل آمد نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور داشته است هرچند که نقش آن در توسعه اقتصادی استان کم رنگ تر بوده است. باشد که شما دانش آموزان عزیز که در آینده چرخ های اقتصادی استان را به گردش درخواهید آورد، باوجود کثرت و وفور منابع و معادن استان و بهره گیری از نیروهای متخصص خود استان و تأسیس کارخانه های مربوط به همین منابع خدادادی، نقش استان را از نظر تولید در کشور به حداکثر بازدهی رسانیده و با اشتغال جوانان در این صنایع، میزان بی کاری را به حداقل رسانید.
در شهرستان محل زندگی محل زندگی خود چه منابع و معادنی را سراغ دارید، آیا کارخانه مناسب با این منابع در محل شهرستان شما وجود دارد؟ و یا اینکه پس از استخراج به دیگر استان های کشور حمل می شود؟
۶-۳- پدیده های مهم جغرافیایی استان
استان فارس به دلیل پهناور بودن و تأثیر عوامل متفاوت از نظر چگونگی شکل گیری ساخت های طبیعی و نحوه پیدایش، چشم اندازهای طبیعی و پدیده های مهم جغرافیایی و زمین شناسی چون: تنگه های طبیعی، گنبدهای نمکی، دریاچه ها و پلایا، ناودیس های معلق، آبشارها، کویر، جنگل و… را در خود جای داده است که در این میان به چند پدیده منحصر به فرد اشاره می شود:

۱-۶-۳- تنگه های طبیعی

تنگ یا تنگه به اشکال طبیعی گفته می شود که بر اثر عبور دره یک رودخانه از یک طاقدیس و یا حفر طاقدیس از کنار، توسط رودخانه به وجود آید. تنگه هایی چون: تنگ خانی، تنگ هرایز، تنگ بوان، تنگ الله اکبر، تنگ بستانک (بهشت گمشده)، تنگ ایج، تنگه لای تاریک، تنگ استهبان، تنگ پلنگان، تنگ لای زنگان، تنگ زی طشت، تنگ جزین یا گزین، تنگ خرقه و تنگ براق، تنگ ابوالحیات، از جمله مهم ترین تنگه های استان فارس به حساب آمده که اکثراً بر اثر فرسایش رودخانه ای در طاقدیس های رسوبی شکل گرفته اند.
دره ها و تنگه های متعدد استان فارس، گردشگاه های طبیعی بسیار زیبایی را فراهم نموده اند که همواره پذیرای بازدیدکنندگان و دوست داران طبیعت می باشند. تنگ بوان که از طبیعت زیبایی برخوردار است و تنگ خرفه (فیروزآباد) که دره ای سرسبز و خرم است و پوشش جنگلی زیبا، چشمه سارهای فراوان و باغ های پربار دارد، گردش گاه میان جنگل که مانند توده ای انبوه در دامنه کوه میان جنگل و در دوسوی جاده خودنمایی می کند، برخی از این تنگه ها و گردشگاه ها هستند. مراتع و گل زارهای حاشیه دریاچه های منطقه همراه با ماهی های آزاد و پرندگان وحشی چشم اندازهای زیبایی از این دریاچه ها در بهار و پاییز به وجود می آورند که بسیار جذاب و دیدنی هستند.
رودخانه ها و آبشارهای جذاب و منحصر به فردی مانند آبشار مارگون سبب شده اند که این استان توانمندی های قابل توجهی را در زمینه جاذبه های طبیعی داشته باشد و همراه با جاذبه های منحصر به فرد تاریخی خود، پذیرای طبیعت دوستان نیز باشد.

۲-۶-۳- گنبدهای نمکی

به طور کلی برجستگی هایی که توسط نمک به علت حرکات و بالاآمدن آن ایجاد می گردد، گنبد نمکی (Salt dome) نامیده می شود. بدیهی است اشکال خارجی تمامی گنبدهای نمکی یکسان و یک تصویر نبوده و بستگی به سنگ های پوششی آن، فشار درونی و میزان آن دارد. به عبارت دیگر گنبد نمکی عبارت است از ساختمان زمین شناسی گنبدی تصویری که هسته آن از نمک تشکیل شده است. از نظر مکانیسم تغییر، نمونه تغییر تصویر پلاستیکی است. حرکت این گونه مواد پلاستیکی سبب ایجاد چین های دیاپیری می شود و به همین جهت از نظر زمین شناسی ساختمانی نیز قابل مطالعه و بررسی است.
از جمله استان هایی که گنبدهای نمکی فراوان درآن یافت می گردد استان فارس است. از نظر تعداد گنبد نمکی استان فارس در میان استان های کشور مقام اول را داراست و بیشترین گنبدهای نمکی استان فارس در منطقه لارستان وجود دارد. به طوری که بین ۲۶۵ یا ۳۰۰ گنبدهای موجود منطقه فارس، بوشهر، خوزستان و قریب به ۲۲۰ گنبد نمکی در لارستان بوده که عمدتاً باعث شور شدن دشت های مذکور شده است که تنها راه حل استفاده از پتانسیل منطقه و مساعدت جهت بهبود آب و خاک احداث سازه های مکانیکی از جمله زه کش های طبیعی با هدف کنترل نمک گنبدها و استفاده از گونه های شورپسند جهت جذب نمک و شیرین نمودن آب و خاک می باشد.
آبا در حوالی منطقه محل سکونت شما گنبد نمکی وجود دارد؟ در صورت مثبت بودن جواب مشخصات آن را ذکر کنید:

۳-۶-۳- دریاچه ها

دریاچه های بسیاری در استان فارس وجود دارد که برخی از آنها دارای آب شیرین بوده که مهم ترین آنها دریاچه پریشان می باشد. برخی از آنها دارای آب شور بوده و برخی نیز فصلی می باشند. در یک تقسیم بندی کلی به دریاچه هایی که بیش از ۶۶% ایام سال دارای آب بوده و فقط میزان حجم آب در ماه های متفاوت تغییر می کند، دریاچه دائمی گویند و به مناطقی که کمتر از ۳۳% ایام سال دارای آب باشند، دریاچه موقت گویند.
اکثر دریاچه های فارس فروافتادگی هایی هستند که در امتداد ناودیس ها و چاله های زمین ساختی و در بین طاقدیس ها جای گرفته و سطح اساس رودخانه های اطراف خود محسوب می شوند. در برخی از آنها نیز علاوه بر تغذیه از طریق رودخانه های اطراف، چشمه های زیرزمینی نیز به تغذیه آن کمک می کنند.
مهم ترین دریاچه های فارس عبارت هستند از: دریاچه فامور (پریشان) که در ۱۲ کیلومتری کازرون قرار دارد، دریاچه بختگان، دریاچه طشک، که به صورت یک فروافتادگی بلند و کشیده و به طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر در امتداد شمال غرب، جنوب شرق واقع در شمال استهبان، غرب تبریز، شرق مرودشت قرار گرفته است. دریاچه کافتر (شادکام) شهرستان اقلید، دریاچه برم فیروز، واقع در ارتفاعات شمالی شهر سپیدان دریاچه و تالاب ارژن، (۶۰ کیلومتری شیراز) و دریاچه مهارلو در شرق شیراز.
نزدیک ترین دریاچه به محل زندگی شما چه نام دارد؟ دائمی است یا موقت؟ آب این دریاچه از چه طریق تغذیه می شود؟

۷-۳- وضعیت آب و هوایی استان و عوامل مؤثر در پیدایش آن

آگاهی از توزیع جغرافیایی الگوهای بارش و توده های هوای به وجود آورنده آن و بررسی ویژگی های بارندگی و پهنه بندی آن به دلیل استفاده گسترده آن در کشاورزی، منابع آب، صنعت توریسم، بهره برداری از سدها، دانش آبیاری، استفاده بهینه از منابع آب و خاک و افزایش تولیدات زراعی و باغی و دامی، حائز اهمیت است.
بارندگی زمستانه در تأمین منابع آب در استان فارس نقش اساسی را ایفا می کند و این نقش از شمال به جنوب و از غرب به شرق استان، به دلیل کم تر شدن بارش و کمبود چشمه سارها و رودخانه های دائمی و گرم تر شدن هوا و احتیاج بیشتر به نزولات جوی، افزایش پیدا می کند.
بررسی های نقشه های جوی مربوط به ۳۰ سال گذشته استان و کشور نشان می دهد که استان فارس در فصول مختلف سال، تحت تأثیر سیستم های جوی و توده های هوای متفاوتی قرار می گیرد که عمده ترین آنها به ترتیب اهمیت، از این قرار می باشند:
– توده هوای مدیترانه ای: این توده کم فشار از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه به سمت فارس وزیده و بیشترین تأثیر را از نظر بارش در ارتفاعات شمال غرب و غرب استان به جای می گذارد.
– توده هوای شمالی که از سمت سیبری و با جهت شمال شرقی، جنوب غربی به استان وزیده و موجب برودت هوا در زمستان و علی الخصوص نواحی کوهستانی می گردد. در صورت اختلاط این توده هوای خشک با رطوبت توده هوای غربی و جنوب غربی؛ در برخی سال ها شاهد ریزش های جوی به شکل برف حتی در مناطق کم ارتفاع و جنوب استان نیز خواهیم بود.
– توده های هوای جنوبی: که از سمت شبه جزیره عربستان و در طول فصل تابستان به طرف فارس وزیده هو نتیجه ای جز گرما و در برخی موارد به همراه آوردن گرد و خاک ندارد.
۱-۷-۳-آب و هوا
نقشه آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه ای است.
میانگین دما در تیرماه (گرم ترین ماه سال) ۳۰ درجه سانتی گراد، در دی ماه (سردترین ماه سال)، ۵ درجه سانتی گراد، در فروردین ماه ۱۷ درجه سانتی گراد و در مهرماه ۲۰ درجه سانتی گراد می باشد و میانگین سالانه دما ۱۸ درجه سانتی گراد است. میزان بارندگی سالیانه ی شهر شیراز ۳۳۷،۸ میلی متر می باشد.
آب و هوای شیراز