دول 4-28- دیدگاه معلمان در مورد مهارت مسئولیت پذیری در مدیریت کلاسی با احتساب سابقه……111

جدول 4-29- نتایج توصیفی مربوط به میزانتوجه به مهارت جرأت ورزی در فرایند مدیریت کلاسی…..112

جدول 4-30- دیدگاه معلمان در مورد مهارت جرأت ورزی در مدیریت کلاسی با احتساب تحصیلات…….113

جدول 4-31- دیدگاه معلمان در مورد مهارت جرأت ورزی در مدیریت کلاسی با احتساب سابقه…………..113

جدول4-32- دیدگاه معلمان درتوجه به مهارتهای اجتماعی در مدیریت کلاسی با احتساب جنسیت………..14

جدول شماره 4-33- نتایج آزمون مقایسه میانگین رتبه­ی مؤلفه­ها با استفاده آزمون فریدمن………………….115

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                       صفحه

نمودار 2-1- مؤلفه های مهارت اجتماعی مورد توجه در مدیریت کلاسی…………………………………………………….76

نمودار 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس جنسیت……………………………………………………………………………..91

نمودار 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سطح تحصیلات………………………………………………………………..92

نمودار 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سابقه تدریس…………………………………………………………………….93

چکیده تحقیق:

این تحقیق به ارزیابی مدیریت کلاسی از منظر توجه به مهارتهای اجتماعی در مدارس ابتدایی اشکنان در سال تحصیلی 94-1393 می­پردازدجامعه­ی آماری مورد نظر این تحقیق همه­معلمان مقطع ابتدایی که درسال تحصیلی 94-1393 در مدارس ابتدایی اشکنان به تدریس مشغول بوده اند . این جامعه 150 نفر شامل تعداد 94 نفر از آن زن و تعداد 56 نفر از آنان مرد بوده که با توجه به کم بودن جامعه ، کل جامعه پژوهش با روش سرشماری به عنوان نمونه انتخاب گردیدند . جهت روش جمع آوری داده ها در این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته و فیش ثبت اصلاعات استفاده گردید . ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته و فیش ثبت اطلاعات تعیین شد .روایی پرسشنامه مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و نیز با استفاده از آزمون تحلیل عاملی 89/0روایی آن تأیید گردیدو پایایی پرسشنامه نیز بااستفاده ازروش آلفای کرونباخ 92/. محاسبه شد . داده­هایحاصل از پرسشنامه با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل گردید . نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که در تمام مؤلفه­های مهارت اجتماعی(مهارتهای کلامی ، مهارتهای احساسی ، اطاعت ورزی ، خودمدیریتی ، مسئولیت پذیری ، ابراز وجود ، مهارتهای تحصیلی ، برقراری ارتباط ، جرأت ورزی) به شکل مناسب و مطلوبی در فرایند مدیریت کلاسی تحقق یافته است و تفاوت معناداری نیز در دیدگاه معلمان مرد و زن مشاهده نگردید .

کلمات کلیدی : مدیریت کلاسی ، مهارتهای اجتماعی ، مهارتهای کلامی ، خودمدیریتی ، مسئولیت پذیری

فصل اول

طرح تحقیق

مقدمه :
کلاس درس به عنوان یک گروه یا نظام اجتماعی دارای همه ویژگیهای سیستمهای اجتماعی است که مورد توجه صاحب نظران علوم رفتاری قرار دارد . مدیریت کلاس بر عهده معلم است که قبل از آموزش یا هر گونه اقدام تربیتی و رفتاری باید کلاس درس را جهت تحقق اهداف مدیریت نماید . مدیریت کلاس درس چون سایر مدیریتها مستلزم کارکردهایی چون طراحی و سازماندهی ، هماهنگی و رهبری ، کنترل و نظارت و ارزشیابی است که بدلیل در هم تنیدگی، این کارکردها از یکدیگر تفکیک پذیر نیستند . امروزه از مهمترین چالشهای یک معلم در کلاس ، ارتباط مؤثرو صحیح با فراگیران است از طرف دیگر ارتباط معنادار، کلید اجرای موفقیت آمیز بسیاری از شیوه­های مدیریت در کلاس می­باشد . ارتباط عامل اصلی یادگیری است که شاخص های متعددی را در بر می‌گیرد .

سازمانهای رسمی به عنوان نوعی سیستم اجتماعی مستلزم مدیریت و رهبری اثربخش برای تحقق اهداف رسمی می­باشند؛ صاحب نظران علم مدیریت وسازمان برای مدیریت و رهبری این سازمانها، کارکردهایی را عنوان کرده اند.اکثریت برکارکردهای اساسی مدیریت کلاس طراحی و سازماندهی کلاس درس، رهبری کلاس درس ، نظارت و کنترل کلاس درس و ارزشیابی اتفاق نظر دارند (پرداختچی، 1380).

اجتماعی بودن یک نیاز سرشتی انسان است ، انسان بر پایه آفرینش خویش  نیاز به تعلق و پیوند با دیگران دارد ، خوی اجتماعی بودن در وی نهفته است . مشارکت پیوند دو سویه سازنده و سودمند بین دو تن یا بیشتر از دو تن می­باشد . پیوندی گشوده و بازمیان دو انسان که این دو در پرتو آن پرورش می­یابند و از یکدیگر بهره می­گیرند . دو سویه بودن پیوند موجب می گردد تا اطلاعات ، دانش ، شناخت و اندیشه و نظر هریک از دو سوی پیوند به دیگری منتقل گردند و در اثر آن هردو طرف بهره ی بدست آورند و بر نیروی ذهنی و عقل خود بیفزایند (طوسی ، 1377) .

با وجود فراینده مهارتهای اجتماعی در رشد و تحول فراگیری این مهارت­ها در همه­ی کودکان به شکل یکسان صورت نمی­گیرید. کودکان زیادی اغلب فاقد مهارتهای اجتماعی ضروری برای تعاملات مثبت و هدفمند است . این مسأله ممکن است باعث شود این دانش آموزان توسط همسالان عادی کمتر مورد پذیرش قرار بگیرند .این دانش آموزان نیاز دارند تا مهارتهای اجتماعی را به طور سازمان یافته آموزش ببیند . این مهارتها باید در موقعیتهای طبیعی به منظور تسهیل تعمیم دهی به موقعیتهای مختلف آموزش داده شوند (گرشام[1]،2000). و در این میان توجه به مدیریت کلاسی و توسعه مهارتهای اجتماعی دانش آموزان در آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است . خصوصاً در دوران ابتدایی که دانش آموزان نیازی اساسی به یادگیری مهارتهای اجتماعی دارند و برای یادگیری آن باید از هر ابزاری همچون مدیریت کلاسی و روشهای تدریس و ارزشیابی و … بهره برد .

بیان مسأله:
پیشرفت هرجامعه­ای به چگونگی کیفیت آموزش وپرورش آن جامعه بستگی دارد.آموزش وپرورش اگر راه دموکراسی وروش علمی پیشگیردزمینه یایجادجامعه ای پیشرفته را مهیا می­سازد .به منظور رسیدن به این دموکراسی ، رعایت قانون و نظم و ایجاد نگرش مثبت در این زمینه و اعمال آن توسط افراد یک جامعه ، به خصوص متو لیان امر خطیر تعلیم و تربیت ، ضرورت می­یابد .

آموزش وپرورش علاوه بر این که دردسته بندی مشاغل در رده­ی بالایی قرار دارد.از نظر پیچیدگی نیز جزء پیچیده­ترین حرفه­های تخصصی دسته بندی می­گردد(علاقه بند،1381). اشراف معلم بر موضوعات درسی،مسائل یادگیری، الگوها، مهارتهای اجتماعی، روشها، راهبردهاو فنون تدریس، از عوامل عمده­ی اثر بخشی رفتار ومدیریت کلاسی می­باشد .دررفتارکلاسی و ارتباط معلم بادانش­آموزان باتوجه به این که مدرسه وکلاس سازمانهای اجتماعی آموزش تربیتی می باشد.

کلاس درس یک سازمان اجتماعی آموزش است،سازمانهای اجتماعی ، آموزشی -تربیتی،بدون پیروی محض ازارتباطات رسمی درجهت پویایی پیش می­روند . وجود نظم و انضباط در کلاس و یا به عبارتی مدیریت کلاسی ، جهت اثر بخشی و کارآیی و در نهایت بهره­وری کار یک معلم بسیار مؤثر می­باشد . بنابراین لازم است در این خصوص فنون و ویژگیهای مورد نیاز مدیریت کلاس شناسایی و تبیین گردد، تا مورد استفاده­ی همه­ی کسانی که با آموزش و پرورش سر و کار دارند ، قرار گیرد .

ایجاد فرصت یادگیری یکی از ویژگیهای اساسی پژوهش پیرامون اثربخشی معلم و همبستگی آن با دستاورد و موفقیت و پیشرفت یادگیرنده است و مدیریت کلاسی است(بروفی و گود[2]،1986به نقل از هاشمی و همکاران، 1391،ص 203). توجه به مهارتهای اجتماعی دانش آموزان در مدیریت کلاسی از اهمیت بسزایی برخوردار است و بنا به اعتقاد(هاشمی 1391،ص 148)، ایجاد رویه وقوانین در اثربخشی مدیریت کلاسی بسیار مهم و اثربخش است و توجه به مهارتهای اجتماعی به پیامـدهای مطلوب در فــرایند کلاسی منجر می­گردد .آموزش مهارتهای اجتماعی نباید تنها متشکل از توصیف مهارت و چرایی مهم بودن آن باشد ، بلکه باید به شرح و توضیح چگونگی انجام مهارت و اینکه چه موقع و چرا اجرا می­شود پرداخت .

مهارتهای اجتماعی بر رفتارهای فراگرفته مطلوبی که فرد را قادر می­سازد با دیگران رابطه­ی مطلوبی داشته و از واکنشهای نامعقول اجتماعی خودداری کند. مهارتهای اجتماعی طیف گسترده ای رفتارها از قبیل توانایی شروع ارتباط موثر ومناسب با دیگران ارائه پاسخ های مفید وشایسته،تمایل به رفتارهای سخاوتمندانه ، همدلانه و یاریگرانه ، پرهیز از تمسخر و قلدری و زورگویی به دیگران را شامل می­شود (ماتسون و همکاران[3] ،2008). توجه به مهارتهای مختلف در مدیریت کلاسی برای رشد دانش آموزان از جمله مسائل اساسی در آموزش و پرورش ابتدایی می باشد که در بیشتر کلاسهای و مدارس ابتدایی با توجه به نقش داشتن روشهای متفاوت در مدیریت و نوع تفکر مدیریتی معلمان از اهمیت خاص و فوق العاده ای برخورداراست . و بررسی این موضوع باعث می­گردد که جنبه­های مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد. علیرغم تلاش بسیاری از پژوهشگران بیشتر دانش آموزان ما در بعد مهارتهای اجتماعی دچار مشکلاتی می­باشند که بی توجهی به این مهارتها می­تواند زمینه های مثبت تحصیلی را تحت الشعاع قرار دهد و آن را به سمت و سویی کشانده که منجر یه یادگیری مفید نگردد .بنابراین این پژوهش  به دنبال پاسخگویی به این سؤال اساسی است که تا چه میزان در مدیریت کلاسی به مهارتهای اجتماعی دانش آموزان توجه می­شود ؟

اهمیت و ضرورت تحقیق :
آموزش و پرورش یکی از نهادهای اصلی جامعه است که تعلیم و تربیت و ساختن انسان مطلوب و مؤثر را در جامعه به عهده دارد. برای پرورش افراد مطلوب ، نیاز به یک نظام آموزشی کار آمد است که اجزاء و عناصر آن اعم از مواد درسی، دانش آموز ، معلم ، وسایل آموزشی ، فضا و غیره با یکدیگر ارتباط متقابل دارند تا اهداف مورد انتظار تحقق یابد. از طرف دیگر ، تدریس و آموزش از نظر ماهیت یک نظام ارتباطی متقابل است و مدرسه به سان گروه پویایی ، درصدد آماده کردن افراد برای ورود به جامعه در سطح بسیار گسترده تری است . کلاس درس نیز به عنوان یک گروه کوچک اجتماعی و کوچکترین خرده سیستم اجتماعی در نظام آموزشی دارای خصوصیات و ویژگیهای منحصر به فردی است که آن را از سایر سازمانها و نهادهای اجتماعی متمایز می­کند .این خرده سیستم بدنبال تحقق اهداف آموزشی ـ تربیتی است ، از این رو نیاز به مدیریت دارد. با این تفاوت که در کلاس درس بیش از سایر سازمانهای اجتماعی و رسمی کارکردهای مدیریت در هم تنیده است و براحتی از هم قابل تفکیک نیست(فونتانا[4]،مترجم محمدی،1382).

از طرف دیگر ، از اهداف مصوب نظام آموزش و پرورش ، تربیت اجتماعی دانش آموز است بطوریکه انتظار می رود فراگیر بعد از فراغت از تحصیل به عنوان شهروند مؤثر و فعال در جامعه کلاس ، مدرسه، و در سطح ملی و جهانی با دیگران ارتباط مؤثر داشته باشد . ارتباط امری اکتسابیاستکهمهمترین مکان برای کسب آن کلاس درس است. ارتباط نیز عامل اصلی یادگیری است.”مدیریت کلاس ”و ”ارتباط” دارای کنش متقابل گسترده و پیچیده­ای می­باشند که خلل و ضعف درهرکدام تحقق اهداف تعلیم و تربیت را با چالشهایی عمیق روبرو خواهد ساخت .

کمبود مهارتهای اجتماعی یک مشکل بزرگ برای بعضی از دانش آموزان است. شواهدی وجود دارد که برنامه­های مداخله ای مدرسه می­تواند به بهبود مهارتهای اجتماعی کمک کند(آندرسون، بوچر و همکاران[5]، 2003؛ لین و همکاران[6]،2000؛ تیلور و همکاران[7] ،2002 به نقل از هاشمی و همکاران 1391، ص 203).مدیریت یعنی هنر انجام دادن کارها به وسیله دیگران که در آن رفتار آمرانه­ی معلم وهمچنین خودمحوری وی مورد انتقادقرارمی­گیرد . باتوجه به این تعریف،معلم بایستی یک راهنمای خوب باشد،ولی کارهاتوسط خوددانش آموزانجام شودوآنهادرامریادگیری فعال باشند. بدیهی است که هرچه مشارکت دانش آموزان درفعالیتهای کلاسی و فرایند یادگیری بیشتر باشد؛ رشد مهارتهای اجتماعی درآنان توسعه یافته و متکی به خود می­گردندو اعتماد بنفس درآنان  افزایش می­یابد(پرداختچی، 1372) .

فراهم کردن زمینه­ها و عوامل لازم برای اجتماعی کردن و جامعه پذیر کردن دانش آموزان یکی از اهداف مهم هر نظام آموزش است(صافی،1391،ص10).مدیریت کلاس درس را مترادف با” کنترل و انضباط” و یا ”طراحی و سازماندهی کلاس درس می­باشد . در این دیدگاه تدریس و