آمار توصیفی – خشونت ، کجروی ، جرم ، بزهکاری و پرخاشگری جوانان

 

در این قسمت توصیف متغیرهای مهم پژوهش با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی و نمودار پرداخته می شود.

 

۱-۱-۴ تحصیلات پدر

 

جدول ۱-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « تحصیلات پدر » می باشد که در آن ۶/۲۲ درصد بیسواد ، ۹/۴۶ درصد زیر دیپلم ، ۶/۱۶ درصد دیپلم ، ۳/۱۰ درصد لیسانس و ۷/۳ درصد هم لیسانس و بالاتر می باشند .

 

جدول ۱-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تحصیلات پدر	فراوانی	درصد
بیسواد	۷۹	۲۲٫۶
زیر دیپلم	۱۶۴	۴۶٫۹
دیپلم	۵۸	۱۶٫۶
لیسانس	۳۶	۱۰٫۳
فوق لیسانس و بالاتر	۱۳	۳٫۷
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۲-۱-۴ تحصیلات مادر

 

جدول ۲-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « تحصیلات مادر » می باشد که در آن ۷/۴۷ درصد بیسواد ، ۴۴ درصد زیر دیپلم ، ۳/۴ درصد دیپلم ، ۹/۰ درصد لیسانس و ۱/۳ درصد هم لیسانس و بالاتر می باشند .

 

جدول ۲-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تحصیلات مادر	فراوانی	درصد
بیسواد	۱۶۷	۴۷٫۷
زیر دیپلم	۱۵۴	۴۴٫۰
دیپلم	۱۵	۴٫۳
لیسانس	۳	.۹
فوق لیسانس و بالاتر	۱۱	۳٫۱
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۳-۱-۴ شغل پدر

 

جدول ۳-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « شغل پدر » می باشد که در آن ۸/۱۷ درصد دارای شغل آزاد ، ۷/۳۶ درصد کارمند ، ۵/۲۳ درصد کشاورز ، ۱/۱۱ درصد راننده ، ۸/۷ درصد بیکار و ۳ درصد کارگر می باشند.

 

جدول ۳-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شغل پدر	فراوانی	درصد
آزاد	۵۹	۱۶٫۹
کارمند	۱۲۲	۳۴٫۹
کشاورز	۷۸	۲۲٫۳
راننده	۳۷	۱۰٫۶
بیکار	۲۶	۷٫۴
کارگر	۱۰	۲٫۹
کل	۳۳۲	۹۴٫۹
بی پاسخ	۱۸	۵٫۱
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۴-۱-۴ شاغل بودن مادر

 

جدول ۴-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « شاغل بودن مادر » می باشد که در آن ۳/۶ درصد مادرانشان شاغل و ۷/۹۳ درصد نیز خانه دار می باشند .

 

 

جدول ۴-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شاغل بودن مادر	فراوانی	درصد
شاغل	۲۲	۶٫۳
خانه دار	۳۲۸	۹۳٫۷
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۵-۱-۴ میزان هزینه ماهانه

 

جدول ۵-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « میزان هزینه ماهانه » می باشد که در آن ۳/۵۶ درصد زیر ۳۰۰ هزار ، ۳/۲۶ درصد بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان ، ۳/۸ درصد بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار و ۰۹/۰ هم بین ۸۰۰ تا یک میلیون  با میانگین آن برابر با ۲۶۲۵۹۳ هزار تومان در ماه می باشد .

 

جدول ۵-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

میزان هزینه ماهانه	فراوانی	درصد
زیر ۳۰۰	۱۹۷	۵۶٫۳
۳۰۰ تا ۵۰۰	۹۲	۲۶٫۳
۵۰۱ تا ۸۰۰	۲۹	۸٫۳
۸۰۱ تا ۱۰۰۰۰۰۰	۳	.۹
کل	۳۲۱	۹۱٫۷
بدون پاسخ	۲۹	۸٫۳
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۶-۱-۴ میزان درآمد ماهانه

 

جدول ۶-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « میزان درآمد ماهانه » می باشد که در آن ۱/۲۱ درصد زیر ۳۰۰ هزار ، ۹/۳۲ درصد بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان ، ۱/۲۳ درصد بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار ، ۱/۷ هم بین ۸۰۰ تا یک میلیون و ۳/۴ درصد هم بیش از یک میلیون می باشد که میانگین آن برابر با ۴۸۶۹۲۹ هزار تومان در ماه می باشد .

 

جدول ۶-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

میزان درآمد ماهانه	فراوانی	درصد
زیر ۳۰۰	۷۴	۲۱٫۱
۳۰۰ تا ۵۰۰	۱۱۵	۳۲٫۹
۵۰۱ تا ۸۰۰	۸۱	۲۳٫۱
۸۰۱ تا ۱۰۰۰۰۰۰	۲۵	۷٫۱
بیش از ۱۰۰۰۰۰۰	۱۵	۴٫۳
کل	۳۱۰	۸۸٫۶
بدون پاسخ	۴۰	۱۱٫۴
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

 

 

 

 

۷-۱-۴ متغیر احساس بی عدالتی اجتماعی

 

جدول شماره ۴-۷ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب احساس عدالت اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	کاملاً مخالفم	مخالفم	تاحدودی	موافقم	کاملاً موافقم
برابری در برابر قانون	۶/۱۲	۷/۱۱	۱/۲۹	۴/۱۵	۱/۳۱
تبعیض و بی عدالتی	۱/۱۱	۷/۱۳	۷/۳۱	۹/۱۴	۶/۲۸
پول و پارتی برای انجام کار	۱/۵۳	۲۰	۱۴	۱/۷	۷/۵
بی عدالتی اجتماعی	۴/۷	۶/۵۰	۹/۳۸	۴/۱	۷/۱

در سنجش احساس بی عدالتی اجتماعی، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۷) توزیع فراوانی احساس بی عدالتی اجتماعی پاسخگویان را نشان می‌دهد. برابری در برابر قانون ۶/۱۲ درصد کاملاً مخالفم، ۷/۱۱ درصد مخالفم، ۱/۲۹ درصد تاحدودی، ۴/۱۵ درصد موافقم، ۱/۳۱ کاملاً موافقم با میانگین ۴۰/۳ . تبعیض و بی عدالتی ۱/۱۱ درصد کاملاً مخالفم، ۷/۱۳ درصد مخالفم، ۷/۳۱ درصد تاحدودی، ۹/۱۴ درصد موافقم و ۶/۲۸ درصد کاملاً موافقم با میانگین ۳۶/۳ . پول و پارتی برای انجام کار ۱/۵۳ درصد کاملاً مخالفم، ۲۰ درصد مخالفم، ۱۴ درصد تاحدودی، ۱/۷ درصد موافقم و ۷/۵ درصد هم کاملاً موافقم با میانگین ۹۲/۱ می باشد.

 

۸-۱-۴ متغیر داشتن همسالان بزهکار

 

جدول شماره ۴-۸ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب داشتن همسالان بزهکار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
مصرف مشروبات الکلی	۹/۵۸	۷/۱۳	۷/۱۱	۴/۵	۳/۱۰
استعمال موادمخدر ( حشیش تریاک و …)	۱/۶۵	۹/۱۴	۱۰	۳/۲	۷/۷
دعوا کردن با دیگران	۳/۳۰	۹/۲۸	۶/۲۰	۶	۳/۱۴
داشتن همسالان بزهکار	۱/۴۵	۶/۳۴	۹/۸	۳/۶	۳/۴

در سنجش داشتن همسالان بزهکار، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۸) توزیع فراوانی داشتن همسالان بزهکار پاسخگویان را نشان می‌دهد. مصرف مشروبات الکلی با دوستان ۹/۵۸ درصد خیلی کم، ۷/۱۳ درصد کم، ۷/۱۱ درصد تاحدودی، ۴/۵ درصد زیاد و ۳/۱۰ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۹۴/۱ . استعمال موادمخدر با دوستان ۱/۶۵ درصد خیلی کم، ۹/۱۴ درصد کم، ۱۰ درصد تاحدودی ۳/۲ درصد زیاد و ۷/۷ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۷۲/۱ . دعوا کردن با دیگران ۳/۳۰ درصد خیلی کم، ۹/۲۸ درصد کم، ۶/۲۰ درصد تاحدودی، ۶ درصد زیاد و ۳/۱۴ درصد خیلی زیاد با میانگین ۴۵/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

۹-۱-۴ متغیر ناکامی

 

جدول شماره ۴-۹ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب ناکامی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
نیاز به تفریح و سرگرمی	۴/۱۵	۱/۲۹	۳۶	۶/۱۰	۹/۸
برآورده شدن خوراک و پوشاک	۳۴	۳۴	۹/۲۰	۶/۴	۶/۶
برآورده شدن نیازها	۶/۶	۴/۲۵	۴/۳۳	۷/۱۹	۹/۱۴
ناکامی	۱/۱۱	۳/۳۲	۳/۵۰	۶/۴	۷/۱

در سنجش ناکامی، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۹) توزیع فراوانی ناکامی پاسخگویان را نشان می‌دهد. نیاز به تفریح و سرگرمی ۴/۱۵ درصد خیلی کم ، ۱/۲۹ کم، ۳۶ درصد تاحدودی ، ۶/۱۴ زیاد و ۹/۸ خیلی زیاد با میانگین ۶۸/۲ . برآورده شدن خوراک و پوشاک ۳۴ درصد خیلی کم ، ۳۴ درصد کم، ۹/۲۰ درصد تاحدودی، ۶/۴ درصد زیاد و ۶/۶ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۱۵/۲ . برآورده شدن نیازها ۶/۶ درصد خیلی کم، ۴/۲۵ درصد کم، ۴/۳۳ درصد تاحدودی ، ۷/۱۹ درصد زیاد و ۹/۱۴ درصد خیلی زیاد با میانگین ۱۰/۳ می باشد.

 

۱۰-۱-۴ متغیر جرم در محله

 

جدول شماره ۴-۱۰ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب جرم در محله

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
درگیری قومی و قبیله ای	۱/۳۹	۹/۲۲	۱۴	۶/۱۰	۴/۱۳
خرید و فروش مشروبات	۱/۵۵	۶/۱۲	۱/۹	۹/۸	۳/۱۴
خرید و فروش موادمخدر	۹/۳۶	۶/۱۸	۱/۱۷	۱/۱۱	۳/۱۶
جرم در محله	۷/۳۳	۱/۳۳	۶/۲۰	۱۰	۶/۲

در سنجش جرم در محله، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۰) توزیع فراوانی جرم در محله پاسخگویان را نشان می‌دهد. درگیری قومی و قبیله ای در محله ۱/۳۹ درصد خیلی کم، ۹/۲۲ درصد کم، ۱۴ درصد تاحدودی، ۶/۱۰ درصد زیاد و ۴/۱۳ درصد خیلی زیاد با میانگین ۳۶/۲ . خرید و فروش مشروبات الکلی ۱/۵۵ خیلی کم ، ۶/۱۲ درصد کم، ۱/۹ درصد تاحدودی ، ۹/۸ درصد زیاد و ۳/۱۴ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۱۴/۲ . خرید و فروش موادمخدر ۹/۳۶ درصد خیلی کم، ۶/۱۸ درصد کم، ۱/۱۷ درصد تاحدودی ، ۱/۱۱ درصد زیاد و ۳/۱۶ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۱/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۱-۱-۴ متغیر تضاد والدین

 

جدول شماره ۴-۱۱ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب تضاد والدین

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	کاملاً موافقم	موافقم	تاحدودی	مخالفم	کاملاً مخالفم
اختلاف پدر و مادر	۴	۶/۶	۶/۱۶	۷/۳۱	۱/۴۱
احترام نداشتن والدین	۱/۳	۹/۲	۶/۱۲	۶/۲۶	۹/۵۴
سرزنش کردن والدین	۳/۲	۳/۸	۲۰	۴/۲۱	۴۸
تضاد والدین	۱/۱	۹/۴	۷/۱۱	۶/۳۴	۷/۴۷

در سنجش تضاد والدین، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۱) توزیع فراوانی تضاد والدین پاسخگویان را نشان می‌دهد. اختلاف پدر و مادر ۴ درصد کاملاً موافقم ، ۶/۶ درصد موافقم ، ۶/۱۶ درصد تاحدودی، ۷/۳۱ درصد مخالفم و ۱/۴۱ درصد کاملاً مخالفم با میانگین ۹۹/۳ . احترام نداشتن والدین ۱/۳ درصد کاملاً موافقم، ۹/۲ درصد موافقم، ۶/۱۲ درصد تاحدودی، ۶/۲۶ درصد مخالفم و ۹/۵۴ درصد کاملاً مخالفم با میانگین ۲۷/۴ . سرزنش کردن والدین ۳/۲ درصد کاملاً موافقم، ۳/۸ درصد موافقم، ۲۰ درصد تاحدودی، ۴/۲۱ درصد مخالفم و ۴۸ درصد کاملاً مخالفم با میانگین ۴/۴ می باشد.

 

۱۲-۱-۴ متغیر قربانی خشونت شدن

 

جدول شماره ۴-۱۲ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب قربانی خشونت شدن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
تهدید شدن از طرف دیگران	۶/۵۶	۹/۲۸	۶/۶	۴	۴
زدن با مشت و سیلی	۷/۶۱	۴/۲۳	۷/۷	۴/۵	۷/۱
پرتاب سنگ به طرف شما	۷/۶۷	۱۶	۳/۸	۱/۵	۹/۲
قربانی خشونت شدن	۷/۶۳	۹/۲۴	۱/۹	۱/۱	۱/۱

در سنجش قربانی خشونت شدن، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۲) توزیع فراوانی قربانی خشونت شدن پاسخگویان را نشان می‌دهد. تهدید شدن از طرف دیگران ۶/۵۶ درصد خیلی کم، ۹/۲۸ درصد کم، ۶/۶ درصد تاحدودی، ۴ درصد زیاد و ۴ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۷۰/۱ . زدن با مشت و سیلی ۷/۶۱ درصد خیلی کم، ۴/۲۳ درصد کم، ۷/۷ درصد تاحدودی، ۴/۵ درصد زیاد و ۷/۱ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۶۲/۱ . پرتاب سنگ به طرف شما ۷/۶۷ درصد خیلی کم، ۱۶ درصد کم، ۳/۸ درصد تاحدودی، ۱/۵ درصد زیاد و ۹/۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۹/۱ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۳-۱-۴ متغیر تماشاگر خشونت بودن

 

جدول شماره ۴-۱۳ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب تماشاگر خشونت بودن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
دعوای لفظی بین افراد	۶	۱/۱۳	۱/۲۱	۳/۲۶	۴/۳۳
تهدید یک فرد توسط دیگری	۴/۱۳	۹/۱۴	۹/۲۲	۴/۲۱	۴/۲۷
درگیری با چوب و چماق	۱/۲۵	۶/۳۰	۶/۲۰	۹/۱۰	۹/۱۲
تماشاگر خشونت بودن	۱/۱۹	۹/۳۰	۶/۳۲	۹/۱۲	۶/۴

در سنجش تماشاگر خشونت بودن، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۳) توزیع فراوانی تماشاگر خشونت بودن پاسخگویان را نشان می‌دهد. شاهد دعوای لفظی بین افراد ۶ درصد خیلی کم، ۱/۱۳ درصد کم، ۱/۲۱ درصد تاحدودی، ۳/۲۶ درصد زیاد و ۴/۳۳ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۸/۳ . تهدید یک فرد توسط دیگری ۴/۱۳ درصد خیلی کم، ۹/۱۴ درصد کم، ۹/۲۲ درصد تاحدودی، ۴/۲۱ درصد زیاد و ۴/۲۷ درصد خیلی زیاد با میانگین ۳۴/۳ . درگیری با چوب و چماق ۱/۲۵ درصد خیلی کم، ۶/۳۰ درصد کم، ۶/۲۰ درصد تاحدودی، ۹/۱۰ درصد زیاد و ۹/۱۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۵/۲ می باشد.

 

۱۳-۱-۴ متغیر خشونت لفظی

 

جدول شماره ۴-۱۳ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب خشونت لفظی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	هرگز	زیاد	خیلی زیاد
فحش و ناسزا گفتن	۳/۲۴	۱/۳۷	۹/۸	۱/۱۳	۶/۱۶
مسخره کردن دیگران	۷/۲۵	۳۶	۷/۱۳	۷/۱۱	۹/۱۲
خشونت لفظی	۴/۲۹	۲۸	۲۶	۶/۸	۸

در سنجش خشونت لفظی، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۳) توزیع فراوانی خشونت لفظی پاسخگویان را نشان می‌دهد. فحش و ناسزار گفتن به دیگران ۳/۲۴ درصد خیلی کم، ۱/۳۷ درصد کم، ۹/۸ درصد هرگز، ۱/۱۳ درصد زیاد و ۶/۱۶ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۰/۲ . مسخره کردن دیگران ۷/۲۵ درصد خیلی کم، ۳۶ درصد کم، ۷/۱۳ درصد هرگز، ۷/۱۱ درصد زیاد و ۹/۱۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۷/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۴-۱-۴ متغیر خشونت فیزیکی ملایم

 

جدول شماره ۴-۱۴ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب خشونت فیزیکی ملایم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	هرگز	زیاد	خیلی زیاد
دست به یقه شدن	۱/۲۳	۳/۳۴	۱۴	۶/۱۲	۱۶
هُل دادن افراد	۴/۱۵	۳۰	۱/۱۳	۷/۲۹	۷/۱۱
کتکت کاری کردن	۱/۳۱	۴/۲۳	۲۲	۴/۱۱	۱۲
خشونت فیزیکی ملایم	۷/۲۹	۷/۲۹	۲۴	۱/۹	۴/۷

در سنجش خشونت فیزیکی ملایم، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۴) توزیع فراوانی خشونت فیزیکی ملایم پاسخگویان را نشان می‌دهد. دست به یقه شدن ۱/۲۳ درصد خیلی کم، ۳/۳۴ درصد کم، ۱۴ درصد هرگز، ۶/۱۲ درصد زیاد و ۱۶ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۴/۲ . هُل دادن دیگران ۴/۱۵ درصد خیلی کم، ۳۰ درصد کم، ۱/۱۳ درصد هرگز، ۷/۲۹ درصد زیاد و ۷/۱۱ درصد خیلی زیاد با میانگین ۹۲/۲ . کتک کاری کردن ۱/۳۱ درصد خیلی کم، ۴/۲۳ درصد کم، ۲۲ درصد هرگز، ۴/۱۱ درصد زیاد و ۱۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۴۹/۲ می باشد.

 

۱۵-۱-۴ متغیر خشونت فیزیکی شدید

 

جدول شماره ۴-۱۵ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب خشونت فیزیکی شدید

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	هرگز	زیاد	خیلی زیاد
درگیری با چوب و چماق	۲۶	۱۴	۷/۴۹	۳/۲	۸
استفاده از چاقو	۶/۲۴	۱/۷	۱/۵۵	۴/۷	۷/۵
حمل اسلحه	۲۶	۹/۶	۴/۵۷	۲	۷/۷
خشونت فیزیکی شدید	۹/۲۲	۴/۲۱	۷/۴۹	۷/۱	۳/۴

در سنجش خشونت فیزیکی شدید، شاخص های متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۵) توزیع فراوانی خشونت فیزیکی شدید پاسخگویان را نشان می‌دهد. درگیری با چوب و چماق ۲۶ درصد خیلی کم، ۱۴ درصد کم ۷/۴۹ درصد هرگز، ۳/۲ درصد زیاد و ۸ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۲/۲ . استفاده از چاقو ۶/۲۴ درصد خیلی کم، ۱/۷ درصد کم، ۱/۵۵ درصد هرگز، ۴/۷ درصد زیاد و ۷/۵ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۲/۲ . حمل اسلحه ۲۶ درصد خیلی کم، ۹/۶ درصد کم، ۴/۵۷ درصد هرگز، ۲ درصد زیاد و ۷/۷ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۸/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲-۴- آمار استنباطی : در این بخش به آزمون فرضیات می پردازیم و فرضیات اصلی به قرار زیر می باشند :

 

۱-۲-۴ فرضیه اصلی اول : بین میزان جرم در محله و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه میزان جرم در محله بیشتر باشد پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۱۹۶	.۰۴۵	۴٫۳۵۸	.۰۰۰
		جرم در محله	.۱۸۸	.۰۴۳	۴٫۳۵۸	.۰۰۰
		خشونت جوانان	.۲۰۴	.۰۴۷	۴٫۳۵۸	.۰۰۰

 

 

 

 

۲-۲-۴ فرضیه اصلی دوم : بین احساس ناکامی و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/003 ) می باشد یعنی هر چه فرد بیشتر احساس ناکامی داشته باشد پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۲-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۱۳۳	.۰۴۵	-۲٫۹۴۷	.۰۰۳
		احساس ناکامی	-.۱۲۰	.۰۴۱	-۲٫۹۴۷	.۰۰۳
		خشونت جوانان	-.۱۵۰	.۰۵۰	-۲٫۹۴۷	.۰۰۳

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۳-۲-۴ فرضیه اصلی سوم : بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه همالان فرد رفتارهای ضد اجتماعی بیشتری از خود نشان دهند پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۳-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۴۵	.۰۴۳	۵٫۷۱۰	.۰۰۰
		رفتار ضد اجتماعی همسالان	.۲۲۶	.۰۴۰	۵٫۷۱۰	.۰۰۰
		خشونت جوانان	.۲۶۷	.۰۴۷	۵٫۷۱۰	.۰۰۰

 

 

 

 

۴-۲-۴ فرضیه اصلی چهارم : بین قربانی خشونت شدن و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/009 ) می باشد یعنی هر چه فرد بیشتر قربانی خشونت باشد پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۴-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۱۱۹	.۰۴۵	۲٫۶۲۰	.۰۰۹
		قذبانی خشونت شدن	.۱۰۰	.۰۳۸	۲٫۶۲۰	.۰۰۹
		خشونت جوانان	.۱۴۹	.۰۵۷	۲٫۶۲۰	.۰۰۹

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۵-۲-۴ فرضیه اصلی پنجم : بین تضاد والدین با یکدیگر و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/002 ) یعنی هر چه میزان تضاد در بین والدین بیشتر باشد پس خشونت جوانان بیشتر می باشد .

 

جدول ۵-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۱۴۴	.۰۴۶	-۳٫۱۰۵	.۰۰۲
		تضاد والدین	-.۱۳۱	.۰۴۲	-۳٫۱۰۵	.۰۰۲
		خشونت جوانان	-.۱۶۱	.۰۵۱	-۳٫۱۰۵	.۰۰۲

 

 

 

 

۶-۲-۴ فرضیه اصلی ششم : بین معرض خشونت قرار گرفتن فرد و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) یعنی هر چه فرد بیشتر در معرض خشونت قرار گیرد پس خشونت جوانان بیشتر می باشد .

 

جدول ۶-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۲۱	.۰۴۷	۴٫۷۳۷	.۰۰۰
		در معرض خشونت بودن	.۲۱۵	.۰۴۶	۴٫۷۳۷	.۰۰۰
		خشونت جوانان	.۲۲۷	.۰۴۸	۴٫۷۳۷	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۷-۲-۴ فرضیه اصلی هفتم : بین شغل پدر میزان خشونت جوانان رابطه معنی داری وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون کرامر استفاده شد و این فرضیه معنی دار می باشد ، و این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/001 ) می باشد یعنی بین شغل پدر و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

جدول ۷-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

		ارزش	معنی داری
اسمی اسمی	مقدای فی	.۳۶۵	.۰۰۱
	آزمون کرامر	.۱۸۲	.۰۰۱
تعداد معتبر		۳۳۲

 

 

در این قسمت به آزمون فرضیات فرعی می پردازیم که به قرار زیر می باشند :

 

۱۰-۲-۴ فرضیه فرعی اول : بین میزان جرم در محله و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه میزان جرم در محله بیشتر باشد پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۰-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۳۶	.۰۴۵	۵٫۲۴۷	.۰۰۰
		جرم در محله	.۲۳۲	.۰۴۴	۵٫۲۴۷	.۰۰۰
		خشونت لفظی	.۲۴۱	.۰۴۶	۵٫۲۴۷	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۱-۲-۴ فرضیه فرعی دوم : بین احساس ناکامی و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه احساس ناکامی در فرد بیشتر باشد پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۱-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۱۶۵	.۰۴۵	-۳٫۶۷۸	.۰۰۰
		احساس ناکامی	-.۱۵۱	.۰۴۱	-۳٫۶۷۸	.۰۰۰
		خشونت لفظی	-.۱۸۱	.۰۴۹	-۳٫۶۷۸	.۰۰۰

 

 

 

 

۱۲-۲-۴ فرضیه فرعی سوم : بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه همالان فرد رفتارهای ضد اجتماعی بیشتری از خود نشان دهند پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۲-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۷۱	.۰۴۶	۵٫۷۹۴	.۰۰۰
		رفتار ضد اجتماعی همسالان	.۲۵۵	.۰۴۳	۵٫۷۹۴	.۰۰۰
		خشونت لفظی	.۲۹۰	.۰۵۰	۵٫۷۹۴	.۰۰۰

 

۱-۳٫  اهمیت و ضرورت تحقیق

 

از ویژگی­های دوران نوین، افزایش تلاش به منظور دستیابی زنان به فرصت­های اجتماعی برابر با مردان است. همچنین  امکان دستیابی زنان به حوزه­های اقتصادی است، که موضوع تحولات دوران پس از انقلاب صنعتی و شهری شده است. موضوع زنان در دوران اخیر مانند دیگر موضوعات اجتماعی و انسانی، مورد بازنگری مجدد و به عنوان مسئله­ای چشمگیر قرار گرفت و ابعاد مختلف زندگی آنها مورد توجه قرار گرفته است. این جهش نه تنها در قلمرو مسائل فرهنگی و اجتماعی آنها، بلکه در روند تولید، افزایش تولید، ورود به بازار کار، تقسیم کار اقتصادی و . . . به اثبات رسیده است (فرهادی، ۱۳۸۹).

 

نقش خانواده در توسعه اجتماعی غیرقابل چشم پوشی است. خانواده هایی که در آن زن و شوهر با هم تفاهم دارند و از زندگی احساس رضایت می کنند، کارکرد مناسب تری داشته و نقش خود را بهتر ایفا می کند (لنکستر و استنهوپ،۲۰۰۴: ۴۷۹). دگرگونی در خانواده­ ایرانی در قرون اخیر به صورت آرام اما مستمر و قاطع بوده است، زمانی دراز شکلی از خانواده وجود داشت که جامعه­شناسان آن را به اصطلاح خانواده­ گسترده معرفی می­کردند، این خانواده بر اساس پدرتباری و اولویت جنس مذکر استوار ­بود و زیر نظر پدر اداره می­شد، با این حال خانواده واحد تولید و مصرف بود. منزلت اجتماعی زن ناچیز بود و به فرزند آوری و انجام کارهای خانگی و گاهی کشاورزی و نساجی محدود بود، و فرزندان نام و نشان خود را از پدر به ارث می بردند.

 

وضعیت زنان که حدودا نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می­ دهند در سراسر دنیا تحت تأثیر تحولات ­اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی (اشتغال، بهداشت، ازدواج، باروری، آموزش و پرورش) قرار داشته­است. با این حال زنان در کشورهای صنعتی و درحال توسعه و بالااخص جهان سوم سخت­تر از مردان کار می­ کنند این در حالی است که در مقابل کار سخت بهایی ناچیز به آنها داده­می­شود، همچنین با توجه به همه جانبه بودن مفهوم توسعه، هنگامی روند آن سیر مطلوب را در جهان طی می­ کند که امکانات و تمهیدات فراهم آمده برای نیمی از جمعیت یعنی زنان، به گونه­ای باشد تا ضمن حفظ و تقویت شئونات انسانی و تحکیم جایگاه وی در خانواده، زمینه شکوفایی ابتکار و خلاقیت را برای آنان ایجاد و امکان ارتقاء فرهنگی و مشارکت سازنده و گسترده شان را در جامعه فراهم آورد (ساروخانی، ۱۳۸۸: ۲).

 

 

گسترش اشتغال زنان و مشارکت بیشتر آنان درامور اجتماعی از جمله نمودهای کنونی نهاد خانواده در ایران است که شناخت هرچه بیشتر تأثیرات آن بر روابط خانوادگی، مسایل اقتصادی، کیفیت روابط عاطفی و … چشم انداز روشن­تری نسبت به آینده­ی خانواده، در اختیار ما قرار­می­دهد. همچنین با تحولات اخیر و گذار کشورمان از جامعه­ی سنتی به جدید و علاوه براین، زنان به عنوان یکی از اقشار در معرض آسیب جوامع، بیش از سایرین در معرض تبعیض های اجتماعی و فشارهای روانی قرار می گیرند (امینی یخدانی، ۱۳۸۸: ۱۷). با نظر به این تحولات ضرورت و اهمیت انجام اینگونه پژوهش­ها بیشتر احساس می­شود.

 

این پژوهش می ­تواند برنامه­ای تاثیر گذار در جهت فهم بهتر نسبت به جایگاه زنان و رفتارهای نسبت به آنان داشته باشد همچنین منجر به شناخت و بررسی مشکلاتی که زنان در جامعه با آن مواجه هستند، با این حال می ­تواند به مردان یاری ­رساند که برخوردهای صحیح­تری را در ارتباط با آنان در پیش بگیرند همچنین این تحقیق می ­تواند به نوعی تجربیات و گفتمان­های مشترک زنان را با دیگران در میان گذارد تا همه به خصوص زنان از تمامی این مسائل آگاهی ­یابند. این پژوهش می ­تواند جزیی از پژوهش­هایی باشد که به منزله چارچوب­بندی برنامه ­هایی برای زنان به شمار ­آید و در ادامه می ­تواند راهگشا و کمکی باشد تا توجه دولت و در نظر گرفتن بودجه­ای برای توسعه و پیشرفت زنان در آینده باشد. مطالعه در مورد زنان و مسایل مربوط به آنان، سابقه‌ای طولانی در ایران ندارد بدین جهت در پاره‌ای موارد­، برنامه‌ریزی بدون شناخت همه جانبه وضعیت زنان و موقعیت آنان در جامعه صورت می‌گیرد. با این حال برنامه‌ریزی بدون توجه به این قشر از جامعه­، دستیابی به نتیجه مطلوب را دچار اشکال می‌سازد. همچنین می ­تواند به شناخت بیشتر وضعیت زنان کمک ‌نماید. نتایج این بررسی زمینه را برای رسیدگی بیشتر به زنان به ویژه موانع و مشکلات آنان را در رسیدن به موقعیت بهتر مشخص خواهد کرد.

 

 

 

۱-۴٫  اهداف تحقیق

 

در این بخش از فصل تحقیق، اهداف تحقیق آورده شده است که اهداف تحقیق حاضر را می توان مشتمل بر دو بخش هدف کلی یا اصلی و اهداف جزئی یا فرعی تحقیق دانست که شامل موارد زیر می باشد:

 

 

 

۱-۴-۱٫  هدف کلی تحقیق

 

آسیب شناسی نقش زنان در جامعه و پیامدهای آن در خانواده های یزدی است

 

 

 

۱-۴-۲٫ اهداف فرعی تحقیق

 

در کنار هدف کلی فوق، اهداف فرعی دنبال می‌گردد:

 

1. بررسی متون، دیدگاه ها و نظرات صاحب نظران مختلف در ارتباط با نقش و خانواده.

 

1. بررسی نگرش زنان متاهل شهر یزد نسبت به نقش های بیرون از خانه.

 

1. تعیین میزان نقش های مختلف زنان در جامعه.

 

1. تعیین میزان آسیب هایی که ناشی از نقش زنان در جامعه، بوجود می آید.

 

1. بررسی میزان آسیب شناسی نقش زنان در جامعه و پیامدهایی که بر خانواده می گذارد.

 

1. ارائه پیشنهادات لازم برای کاهش آسیب های مربوط به نقش های اجتماعی و حضور زنان در جامعه.

 

 

۱-۵٫ کاربرد تحقیق

 

از آنجایی که پژوهش حاضر در قلمرو مباحث توسعه اجتماعی، انسانی و فرهنگی و امور مربوط به زنان قرار می گیرد، می تواند مورد استفاده تمام افراد و سازمان هایی قرار بگیرد که به هر نوعی با برنامه ریزی های اجتماعی و فرهنگی در رابطه با زنان و خانواده در سطح شهرستانی و استانی مرتبط هستند. از سوی دیگر نتایج پژوهش حاضر مربوط به نهادهای مرتبط در ابعاد مختلف روانی، اجتماعی و … در سطح جامعه می شود. شناخت و آگاهی از میزان نیاز به مشارکت و تغییر در الگوهای نقش جنسیتی در جامعه مورد مطالعه می تواند زمینه ساز مشارکت و همکاری سازمان با سازمان ها و نهادهای متولی امر خانواده در خصوص آسیب شناسی مسئله و ارائه راهکار باشد. نتایج این پژوهش می تواند راهگشای نهادهای اجتماعی در جامعه باشد تا آنان یا برنامه های خود را هدفمند دنبال کنند و یا اینکه برنامه های سابق خود را بر اساس نیاز افراد جامعه تنظیم نمایند.

 

به طور مشخص می توان نهادها و سازمانهای زیر را به عنوان مخاطبان این طرح معرفی کرد:

 

• وزارت کشور (استانداری) در حوزه مدیریت و برنامه ریزی

 

• مرکز مطالعات فرهنگی کشور در حوزه فرهنگ سازی و ترویج و تبلیغ امور دینی و بهداشتی

 

• مرکز امور زنان و خانواده در حوزه حمایت از زنان و نظام خانواده

 

• مجلس شورای اسلامی در حوزه وضع قوانین

 

• سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در حوزه مدیریت و برنامه ریزی

 

• سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی در حوزه آگاهی بخشی و فرهنگ سازی

 

• دادگستری در حوزه رسیدگی به اختلافات خانوادگی

 

• سازمان تبلیغات اسلامی در حوزه تبلیغات و آگاهی بخشی

 

• مراکز علمی-دانشگاهی و پژوهشی در حوزه انجام طرح های مطالعاتی و تحقیقاتی

 

• شهرداری ها در حوزه ایجاد اماکن تفریحی مخصوص زنان

 

 

 

 

 

۲-۲-۲-۱٫ نظریه فروید درباره اضطراب

 

اضطراب و مقابله با استرس مفاهیم مهمی در روانشناسی شخصیت محسوب می شوند (لازاروس، ۱۹۹۱ و لازاروس و لانیر، ۱۹۷۸، به نقل از کرون و هاک،۲۰۱۱). درخلال قرن نوزدهم، کسانی را که با وجود سلامت ظاهری جسمانی، دارای رفتارهای انعطاف ناپذیر و خود-تخریب گر بودند، تحت عنوان روان آزرده نام می بردند. گرچه تا ابتدای قرن بیستم دیدگاه مبتنی برپدید آیی زیست شناختی روان آزردگی رواج داشت، پس از آن این دیدگاه جای خود را به دیدگاه فرویدی مبتنی بر پدید آیی روانشناختی روان آزردگی داد. فروید اصطلاح روان آزردگی را به معنای اختلالاتی به کار برد که ریشه در اضطراب دارند. به عقیده وی این اختلال از علل جسمانی ناشی نمی شود بلکه رفتارهای نوروزی به عنوان علامت مشخصه روان آزردگی، به عنوان شیوه بیان اضطراب و یا دفاع علیه اضطراب محسوب می شوند. فروید همچنین اضطراب را به عنوان علامت هشداردهنده پایگاه ” من” قلمداد می کرد که مکانیزم های دفاعی را به راه می اندازد. در دومین طبقه بندی مجموعه تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM II، ۱۹۶۸، به نقل از دادستان، ۱۳۸۴)، روان آزردگی منطبق با دیدگاه فروید به این صورت تعریف شده است که” اضطراب به منزله خصیصه اصلی روان آزردگی ها است و می تواند به گونه ای مستقیم بیان شود یا  ناهشیارانه و خود به خود، بر اساس مکانیزم های روان شناختی مختلف مهار گردد” (ص: ۵۸). در سال های اخیر این دیدگاه به ویژه از سوی رفتار گرایان مورد مخالفت قرار گرفته است. این دیدگاه اعتقاد دارد روان آزردگی ها گستره ای وسیع تر از اختلالات اضطرابی را پوشش                        می دهند (دادستان، ۱۳۸۴).

 

 

البته انتقادهای دیگری نیز به دیدگاه فروید وارد شده است. از جمله این که اضطراب مانند هوش سازه ای استنباطی است که بر اساس گزارش های فاعلی، رفتارهای اجتنابی و علائم فیزیولوژیکی سنجیده می شود، و هنوز درباره شیوه های سنجش این نشانه های اضطرابی و چگونگی بروز آن در افراد مختلف اتفاق نظر وجود ندارد. این انتقاد به این نکته مهم اشاره دارد که اضطراب در افراد مختلف به گونه های متفاوتی بیان می شود به نحوی که در سنجش اضطراب ممکن است فردی بر سنجش های فیزیولوژیکی و دیگران بر گزارش های فاعلی تکیه کنند. انتقاد دیگر این است که اضطراب را نمی توان در قلمرو روان آزردگی ها محدود کرد چراکه چنین تجربه ای هم در افراد بهنجار وجود دارد و هم در طیف گسترده ای از بیماران از جمله در بیماران افسرده، روان گسسته و حتی منحرفان جنسی ( همان منبع).

 

۲-۲-۲-۲٫ سایر دیدگاه ها درباره اضطراب و اختلال اضطراب فراگیر

 

با توجه به نکات ارائه شده به خوبی می توان فهمید که فراهم کردن ضوابط تشخیصی دقیق برای اختلالات اضطرابی همواره با دشواری هایی روبرو بوده است. اما به طور کلی می توان گفت اختلالات اضطرابی به مجموعه ای از اختلالات پوشش می دهند که اضطراب یکی از  نشانه های اصلی آن است. وجه مشترک این اختلال ها، رنج روانی و به خصوص حالت اضطرابی است که به صورت محض یا همراه با نشانه های دیگر، متجلی می شوند. بنابر این هر اختلالی که نشانه اصلی آن اضطراب است خواه این اضطراب حاد و وابسته به موقعیت های معین یا پراکنده و مبهم و مزمن و مربوط به موقعیت های متنوع باشد، در قلمرو اختلالات اضطرابی قرار می گیرد. در حقیقت اضطراب مستلزم مفهوم نا ایمنی یا تهدید مبهم و پراکنده ای است که فرد منبع آن را به وضوح درک نمی کند و این مساله وجه تمایز اضطراب از ترس است، چراکه ترس مشخصا در مقابل شیء یا موقعیتی خطرناک بروز می کند (دادستان،۱۳۸۴).

 

 

اضطراب دارای نشانه های مختلفی در سطح رفتاری (خشم، تخریب گری، فزون کنشی و اختلال توجه و اختلال های حرکتی مانند لرزش)، بدنی (شاخص های فیزیولوژیکی مانند تغییر ضربان قلب، تظاهرات جسمی مانند ادرار و مدفوع بی اختیاری، روان بی اشتهایی و اختلال های خواب)، ارتباطی (بازداری، رفتارهای اجتنابی و وابستگی اضطراب آمیز) و شناختی(برانگیختگی فرایندهای عقلی و اختلال تمرکز حافظه) است. اما تظاهرات بالینی اضطراب بر حسب سطوح تحول متفاوت و متنوع هستند به طوری که اضطراب را در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از برخی جهات می توان متمایز کرد. به طور مثال در کودکان بیشتر شاهد اضطراب جدایی و اضطراب تعمیم یافته کودکان و در نوجوانان شاهد بحران های اضطرابی هستیم (همان منبع).

 

و اما در زمینه اختلال اضطراب فراگیر،  برخلافR  DSM III که ضابطه اول این اختلال را ” نگرانی      غیر واقع نگر” مطرح کرده است، در DSM IV  ضابطه اصلی اختلال اضطراب فراگیر، وجود اضطراب مفرط و نگرانی نام برده شده به طوری که فرد مهار کردن نگرانی خود را مشکل می داند. همچنین در چهارمین مجموعه تشخیصی آماری بیماری های روانی (DSM IV)، اختلال “فزون- مضطربی” دوران کودکی که در R III DSM آمده بود، حذف شده و ضوابط آن در چهار چوب اضطراب تعمیم یافته دوران بزرگسالی گنجانده شده است. در حقیقت ضوابط تشخیصی DSM IV  برای این اختلال عبارت است از وجود اضطراب مفرط و نگرانی و یا انتظار یک رویداد نگران کننده، اغلب روزها در خلال حداقل شش ماه گذشته درباره برخی رویدادها و فعالیت ها به طوری که فرد قادر به مهار نگرانی خود نبوده و این اضطراب و نگرانی با حداقل سه نشانه از نشانه هایی مانند بی قراری، خستگی پذیری، مشکلات تمرکز و حافظه، برانگیختگی، تنش عضلانی و اختلال خواب همراه باشد. همچنین این اضطراب و نگرانی نارسایی هایی را در قلمرو کنش وری اجتماعی، حرفه ای، تحصیلی و … ایجاد کرده باشد و ناشی از مصرف مواد یا دارو نباشد (دادستان ، ۱۳۸۴).

 

اضطراب تعمیم یافته در خلال تحول تظاهرات کمی متفاوت دارد. به این صورت که معمولا اضطراب تعمیم یافته در کودکان قبل از سیزده سالگی همزمان با اضطراب جدایی وجود دارد و می تواند تا بزرگسالی به صورت اضطراب تعمیم یافته یا هراس اجتماعی و یا سایر اختلالات اضطرابی پا بر جا بماند. در حالی که اضطراب تعمیم یافته به تنهایی در کودکان سیزده ساله و بزرگ تر دیده می شود. نوع نگرانی های کودکان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، معمولا فراتر از سطح تحول آنهاست و به همین دلیل فزون رشد یافته به نظر  می رسند. در نتیجه کمال جویی که با تردید های وسواس آمیز نسبت به خود همراه است، در آنها دیده          می شود. گاهی نیز تبعیت جویی افراطی برای کسب تایید دیگران وگاهی نشانه هایی مانند نا آرامی های مفرط حرکتی، ناخن خایی و یا کشیدن موهای سر و امتناع از شرکت در فعالیت هایی که مستلزم رقابت و دستیابی به کار آمدی است در کودک مبتلا به اضطراب فراگیر مشاهده می شود. البته گاهی تظاهرات جسمانی از جمله ناراحتی های امعایی و احشایی، سردرد، تهوع، سرگیجه، مشکلات خواب و تنش بدون هیچ گونه مبنای عضوی در این کودکان شایع تر است. نگرانی های کودکان بزرگ تر بر روی مسائل تحصیلی و ارتباطی تمرکز بیشتری دارد. در دوره نوجوانی گرچه بحران های اضطرابی طبیعی و محدود هستند اما می توانند زمینه ساز سازمان یافتگی های مرضی بعدی و بروز اضطراب های دوام دار و حتی احساس از هم پاشیدگی و واقعیت زدایی باشند (همان منبع).

 

در DSM IV آمده است که اضطراب فراگیر در فرزندان ارشد خانواده، در خانواده های کم جمعیت، در طبقات اجتماعی-اقتصادی مرفه و در خانواده هایی که همواره درباره پیشرفت فرزندانشان نگرانند فراوان تر است. اضطراب فراگیر موجب می شود که کودک وقت زیادی را به طرح پرسش هایی درباره زیان ها و خطرهای احتمالی اختصاص داده و درباره توانایی هایش در قلمروهای مختلف، به خصوص در مورد قضاوت دیگران در زمینه نتایج کارهایش، به شدت نگران باشد (دادستان ، ۱۳۸۴).

 

البته با وجود اینکه اشکالی از اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان دیده می شود، اما این اختلال معمولا در اواخر نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی شروع شده و در بزرگسالان مسن تر هم به وفور وجود دارد. البته تعیین سن دقیق شروع این اختلال دشوار است و اکثر بیماران مبتلا  اظهار می کنند از وقتی که به یاد دارند دچار اضطراب بوده اند. متاسفانه فقط یک سوم مبتلایان به اختلال اضطراب فراگیر در صدد درمان روانپزشکی بر   می آیند. بسیاری از این بیماران در جستجوی درمان جنبه های جسمی بیماری خود، به پزشکان عمومی، متخصصین داخلی، قلب و عرق و گوارش مراجعه می کنند. برخی یافته ها نشان دهنده این است که معمولا این بیماران تجربه چندین رویداد ناگوار را در زندگی خود داشته اند که احتمال بروز این بیماری را به میزان زیادی افزایش داده است. تقریبا ۲۵% بیمارانی که به درمانگاه های اختلالات اضطرابی مراجعه می کنند به اختلال اضطراب فراگیر مبتلا هستند. این اختلال در بسیاری موارد همزمان با اختلال روانی دیگری از جمله جمعیت هراسی، هراس اختصاصی، اختلال هول، اختلالات مرتبط با مواد و اختلالات افسردگی یافت می شود به طوری که احتمالا ۵۰ تا ۹۰ درصد بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر به یک اختلال روانی دیگر نیز مبتلا هستند. اختلال اضطراب فراگیر همچون سایر اختلالات  اضطرابی، بایستی از سایر اختلالات روانپزشکی متمایز شوند. بیماران مبتلا به این اختلال اغلب دچار افسردگی اساسی نیز می باشند. نکته کلیدی در افتراق این اختلال از افسردگی اساسی، اثبات وجود اضطراب یا نگرانی غیر مرتبط با اختلال افسردگی است (سادوک و سادوک، ترجمه رضاعی، ۱۳۸۷).

 

علل اختلال اضطراب فراگیر دقیقا مشخص نیست. تفکیک اضطراب طبیعی از مرضی و علل زیستی این اختلال از علل روانی و اجتماعی دشوار است شاید به این دلیل که همیشه  مقداری اضطراب انطباقی تلقی       می شود. البته علل زیستی بحث هایی تخصصی هستند که از بحث در این باره صرفنظر می شود. در زمینه عوامل روانی و اجتماعی دو مکتب فکری عمده وجود دارد. در مکتب شناختی- رفتاری تاکید بر این است که اختلال اضطراب فراگیر در واقع واکنشی بیمار به خطرات خیالی و احتمالی است که فرد گمان می کند تهدیدش       می کنند. این خطرات از توجه انتخابی بیمار به جزئیات منفی در محیط، پردازش تحریف شده اطلاعات و دیدگاه منفی در زمینه توانایی کنترل شرایط ناشی می شود. مکتب دیگر روانکاوی است. در این مکتب اضطراب علامتی است از تعارض های حل نشده ناخودآگاه. همانطور که قبلا اشاره شد این نظریه توسط فروید در رد مبنای فیزیولوژیکی اختلالات اضطرابی که قبلا مطرح بود، ارائه شد. بر اساس رویکرد روانکاوی، اضطراب هشداری است مبنی بر وجود آشوب و دغدغه ای در نا خود آگاه. این اضطراب بسته به این که در چه شرایطی بروز کند، می تواند طبیعی و انطباقی و یا غیر انطباقی باشد (همان منبع).

 

با توجه به آنچه در زمینه پیچیدگی این اختلال گفته شد، رویکردهای مختلفی در حوزه درمان این اختلال مطرح است از جمله روان درمانی، دارو درمانی و درمان های حمایتی. رویکردهای عمده روان درمانی عبارتند از رویکرد شناختی- رفتاری، رویکرد حمایتی و رویکرد بینشی. گرچه هنوز یافته های چندانی در زمینه ارجحیت این رویکردها بر یکدیگر وجود ندارد، اما دقیق ترین مطالعات بر رویکرد شناختی- رفتاری متمرکز بوده که به نظر می رسد هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت اثر بخش می باشند. در رویکرد شناختی تاکید بر یک سلسله تحریف های شناختی در بیمار است و در رویکرد رفتاری با بهره گرفتن از روش هایی همچون آرام سازی و پسخوراند زیستی به علائم جسمی بیماری پرداخته می شود. برخی یافته ها نشان می دهند ترکیب دو رویکرد رفتاری و شناختی موثرتر از کاربرد آنها به تنهایی می باشد. در درمان حمایتی به بیمار اطمینان و آسودگی خاطر داده می شود و در درمان بینشی بر کشف تعارضات ناخودآگاه بیمار تاکید می شود که البته در هیچ یک از این موارد پژوهش های گسترده ای صورت نگرفته است. رویکرد روانکاوی بر تحمل اضطراب تاکید دارد و نه بر رفع آن. به این معنا که فرد مبتلا می تواند از علامت اضطراب به عنوان هشدار استفاده کند و درباره کشمکش های درونی خود بیندیشد ( سادوک و سادوک، ترجمه رضاعی، ۱۳۸۷).

 

Launier-1

 

Krohne, Hock -2

 

Neurotic-3

واژه فراغت به معنی « Licere » است که از کلمه لاتین « Lei Sure » “اقتباس شده وبه معنی زمان آزاد است.همچنین فراغت در کلمه «scole» ریشه دارد که بیانگررابطه بین آموزش وتفریح است.

 

فراغت ترجمۀ معادل فرانسویLoidir وانگلیسیLeisure و با معادل آلمانی Freizeit یا Musse است که در زبان فارسی رایج گشته است، برداشت هایی که از دید گاه های مختلف علوم انسانی از اوقات فراغت می شود بسیار متنوع هستند و روی این اصل تا کنون تعاریف متفاوتی از جنبه های گوناگون برای اوقات فراغت ارائه شده است. (رضوانی،۱۳۷۹)

 

 

فراغت در لغت به معنای آسودگی و آسایش است. در فرهنگ معین فراغت این گونه معنی شده است:

 

۱- پرداختن به­فراغت ۲- آسایش،استراحت، آسودگی، آرامش ۳- بی اعتنایی، وارستگی ۴- فرصت، مجال.( معین،۱۳۷۳)

 

در لغت نامه علی اکبر دهخدا، اوقات فراغت چنین معنا شده است: وقت و مقدار زمانی که برای امری فرض شده، ساعت، فرصت، گاه، زمان و مدت که جمع آن اوقات به معنی زمان هاست. آسایش و استراحت، ضد گرفتاری از کار و مشغله و همچنین فراغت داشتن، یعنی غفلت داشتن و فراموش کردن.

 

فراغت در زبان عربی به معنای اضطراب و فراغ به معنای آسایش است و در زبان انگلیسی به معنای آسانی، سهولت و آسایش است.( دهخدا،۱۳۷۷)

 

کلمه”فراغ” یا”فراغت” در گفتگوهای معمولی به چند معنی به کار می رود. یکی به معنای کاری نداشتن و بیکاری است. معنی دیگر آن دست کشیدن از کار، به پایان رساندن امری، رها شدن و رهیدن از کاری و خلاص شدن از کوششی است و معنای دیگر آن آسودگی خاطر و آسایش است که در برابر رنج و سختی به کار برده می شود. بنابراین می توان اوقات فراغت را به طور ساده چنین معنی کرد: زمان آسودگی از کار یا زمان و آرامش و راحتی و در تعریفی کامل تر، اوقات فراغت زمانی است که ما با شوق و رغبت و اختیار به کار دلخواه خود می پردازیم. این فعالیت برای ما شادی آور و نشاط انگیز است.

 

گروه بین المللی جامعه شناسی، اوقات فراغت را این گونه تعریف می کند: اوقات فراغت عبارت است از مجموعه ای از اشتغالاتی که فرد کاملا و با رضایت خاطر برای استراحت و تفریح یا به منظور توسعه آگاهی ها یا فراگیری غیر انتفاعی مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از الزامات شغلی،خانوادگی، اجتماعی بدان می پردازد.(مظفری،۱۳۸۱،۱۱۸)

 

بنابراین وقتی از اوقات فراغت صحبت می کنیم منظورمان اوقاتی است که:

 

اول : به اختیار خودمان و با آزادی فعالیتی را انجام می دهیم و زور و اجباری در کار نیست.

 

دوم:  این فعالیت برای ما شادی آور است و سبب رضایتمندی درونی و انبساط خاطر می شود.

 

سوم: دارای اهداف سود جویانه، کسب درآمد، یا اهداف سیاسی و عقیدتی نیست.(شاهنده، ۱۳۸۳). از نظر جغرافیایی اوقات فراغت، عبارت است از آن زمان بیداری که انسان در طول آن از کار و اشتغال ووظایف اجتماعی روز مره فارغ گشته و می تواند به طور دلخواه آن را در نواحی مختلف صرف کند.

 

فراغت در پیش گرفتن راه و رسمی است و راه و رسم جاری و عادی کردن زندگی: در کوهپایه ای خفتن، با کسان تازه ای آشنا شدن و از اندیشه دغدغه ی زندگی روزانه دور ماندن. اوقات فراغت شرایطی است که در آن فعالیت ها صرفا به خاطر خودشان انجام می شود و غایت و هدف دیگری مورد نظر نیست و ما آن را هدف بدون شرط می نامیم(دیبایی،۱۳۷۱). به طور کلی مجموع اوقاتی که انسان در اختیار دارد به صورت زیر صرف می شود:

 

۱- اوقاتی که صرف کار برای امرار معاش می شوند

 

۲- اوقاتی که برای تعادل حیات صرف می شود.

 

۳- اوقاتی که انسان در طی آن فارغ از کار و خواب بوده و می تواند آن را به دلخواه خودبگذراند.           همانگونه که انسان از طریق کار یا خواب به نحوی وجود خود و نتایج منبعث از آن را در جامعه و محیط پیرامون خود عینیت می بخشد، به همین ترتیب می تواند از طریق گذران اوقات فراغت خود محیط پیرامون را دگرگون نماید. با بعد مکانی که گذران اوقات فراغت پیدامی کند دقیقا به حیطه عمل جغرافیا وارد می گردد و از همین جاست که اوقات فراغت مفهوم جغرافیایی نیز پیدا می کند.(رضوانی،۱۳۷۹)

 

 

 

 

۲-۳- اوقات فراغت و چند مفهوم دیگر

 

از اوقات فراغت برداشت های متفاوتی شده است و صاحب‏نظران مختلف این واژه را به شیوه‏های گوناگون تشریح کرده‏اند. برخی فراغت را زمان آزادی پس از کار می‏دانند و بعضی دیگر معتقدند زمانی که بعد از کار و رفت و آمد به محل کار و ارضاء احتیاجات بدنی مثل خوابیدن، تغذیه، استحمام باقی می‏ماند، زمان فراغت است. گروه دیگر عقیده دارند که موقعی که فرد از کار و انجام امور شخصی و فعالیت‏های بدنی که ذکر شد و نیز تعهدات اجتماعی خود فارغ شد زمانی که بعد از این ایام باقی می‏ماند وقتی است که فرد می‏تواند صرف چیزی کند که خود می‏خواهد و خود برمی‏گزیند و اگر عاملی بیرونی دخالت نکند به رغبت بگذراند و کارهایی مانند مطالعه و ورزش و تفریح انجام دهد. (احمدی، ۱۳۸۰)

 

در ادامه بحث به شکل گزینشی چند مفهوم که با اوقات فراغت همراهی دارند مورد بررسی قرار می‏گیرند.

 

 

 

۲-۳-۱- اوقات فراغت و تفریح

 

تفریح، فعالیت یا فعالیت‏هایی خاص است که در زمان فراغت، به صورت گوناگون و فارغ از اهداف مادی، صرفاً جهت تفنن، استراحت و ارضاء خواست شخصی صورت پذیرد. (ساروخانی، ۱۳۷۵)

 

فعالیت‏های مذکور معمولاً به طور اختیاری و داوطلبانه، به خاطر خشنودی و لذتی که به دنبال دارد و یا به منظور برخی از ارزش های اجتماعی و شخصی که از آنها استنباط می‏شود، توسط شرکت کننده انتخاب می‏گردد. این فعالیت مخصوص اوقات بیکاری است و هیچ رابطه‏ای با کار اصلی شخص ندارد، معمولاً لذت بخش است و وقتی به عنوان قسمتی از خدمات اجتماعی انجام می‏گیرد دارای هدفهای مثبت و ثمربخشی برای افراد شرکت کننده، گروه ها و جامعه بطور کلی است. (احمدی، ۱۳۸۰)

 

 

 

۲-۳-۲- اوقات فراغت و بازی

 

بازی جنبه‏های وسیعی را در برمی‏گیرد و از این رو تعاریف زیادی از آن ارائه شده است. در فرهنگ «وبستر[۱]» بازی به صورتهای زیر تعریف شده است:

 

الف- حرکت، جنبش و فعالیت

 

ب- آزادی یا محدوده‏ای برای حرکت

 

ج- فعالیت یا تمرین برای سرگرمی، تفریح یا ورزش

 

بازی نوعی فعالیت است که برای تفریح و خوشی انجام می‏شود و نتیجۀ نهایی و رسیدن به هدف خاصی، در آن مدنظر نیست. کودک و نوجوان داوطلبانه وارد فعالیت بازی می‏شود و هیچ نیروی خارجی یا اجباری در آن وجود ندارد.(احمدوند، ۱۳۷۲)

 

الیزابت هارلوک[۲] (۱۹۷۲) می‏گوید : دانش آموزان براساس شرایط خارجی، میان کار و بازی فرق می‏گذارند. برآن ها «کار» یعنی فعالیت‏های کلاس یا کارهایی که در منزل انجام می‏دهند و بازی برای آنها یعنی کارهای غیرکلاس و خانه. به عبارت دیگر، بازی یعنی انجام دادن هرکاری که دل شان می‏خواهد و کار یعنی فعالیتی که باید انجام دهند.(نقل از احمدوند، ۱۳۷۲)

 

 

 

۲-۳-۳- اوقات فراغت و بیکاری

 

اوقات فراغت با بیکاری تفاوت دارد. بیکاری زمانی است که فرد شغل خود را (موقت یا دائم) از دست می‏دهد اما فراغت واژه‏ای است منسوب به افراد شاغل و آن هنگامی است که فرد شاغل مقداری از وقت خود را فارغ از کارهای الزامی دیگر به طور دلخواه می‏گذراند.(احمدی، ۱۳۸۰)

 

[۱] Webster

 

[۲] Harlook

انسان ها برای تجدید قوای جسمانی و تأمین سلامت روانی جهت بهره‏بردن از توانایی‏ها و فرصت‏های زندگی نیازمند اوقات فراغت هستند. بنابراین گسترۀ وظایف و عملکرد آن می‏تواند تبیین کنندۀ چگونگی استفاده از این اوقات واقع گردد.

 

در گذراندن اوقات فراغت نکات مشترک متعددی وجود دارد که بعضی از آنها عبارتند از :

 

– اوقات فراغت مخصوص قسمتی از اوقات فراغت آزاد فرد است، نه اوقات کار و درس. برای کسی که شغل مناسبی نداشته باشد و با اتلاف وقت به از دست دادن فرصت‏ها می‏پردازد، اوقات فراغت مفهوم روشنی ندارد.

 

– نحوه گذراندن این اوقات آزاد و انتخابی است.

 

– درنتیجه گذراندن‏اوقات‏فراغت نوعی‏رضایت‏خاطروآرامش‏ونیز رفع‏خستگی‏حاصل می‏شود.

 

 

ژوفردومازیه [۱]۱ (۱۹۶۸) برای شناخت مفهوم فراغت سه کارکرد برای آن بیان نموده است:

 

۱- ایجاد استراحت که موجب رفع خستگی، جبران صدمات جسمی و روانی ناشی از هیجانات مداوم کار و انجام وظایف گوناگون می‏باشد.

 

۲- تفریح که موجب رهانیدن انسان از کسالت ناشی از یکنواختی و انجام وظایف روزانه در محل کار، خانه و مدرسه است.

 

۳- رشد شخصیت. دومازیه می‏گوید: فراغت انسان را از کارهای روزمره و قالب های زاییده خود کاری و یا تخصصی شدن امور روزانه می‏رهاند، استعدادهای بدنی و ذهنی فرد را پرورش می‏دهد که در شکل گیری شخصیت فرد مؤثر خواهد بود.

 

هاشمیان (۱۳۸۲) کارکردهای عمدۀ اوقات فراغت را چنین بیان می‏کند:

 

۱- کارکرد اصلاحی و متعالی

 

کثرت فعالیت‏های ذهنی و عملی در زندگی روزانه، درگیری و اشتغال شدید، بدون بهره‏گیری از فرصت‏های آزاد برای بازنگری به عملکردها و نحوۀبرخورد با افراد در مواجه با پدیده‏های مختلف ممکن است به تدریج موجب پیدا شدن بعضی عادات یا رفتارهای نامطلوب در انسان شود. در این صورت اوقات فراغت را می‏توان به عنوان مناسبترین زمینه برای اصلاح از مشکلات رفتاری در نظر گرفت.

 

۲- شکوفایی خلاقیت

 

مطالعات انجام شده در زمینۀ ویژگی‏های افراد خلاق نشان می‏دهد که آنان علاوه بر این که از هوش سرشار و روحیه انعطاف پذیری برخوردارند، از اوقات فراغت نیز حداکثر بهره را گرفته، با آزاد اندیشی و تفکر واگرا مسائل مختلف را بررسی می‏کنند و به راه حل‏های جدید دست می‏یابند.

 

۳- بهداشت روانی

 

فشارهای ناشی از اشتغال ممتد ذهنی و جسمی نه تنها ممکن است همراه با از دست دادن نشاط و تعادل حیاتی فرد باشد بلکه در مواقعی عامل مهمی در بروز بسیاری از اختلالات روانی، به ویژه از نوع بیماری های روانی تنی می‏گردد. (هاشمیان،۱۳۸۲)

 

 

 

 

 

 

 

۲-۴- اوقات فراغت ازدیدگاه فرهنگی، اجتماعی واقتصادی

 

فراغت پدیده ای است فرهنگی-اجتماعی که از هنگام پیدایش جامعه وفرهنگ اجتماعی به شکل های مختلف در زندگی اجتماعی وفردی افراد جامعه مطرح شده است، اماتحولات اجتماعی سبب شده که در دهه های اخیر وبه خصوص از سال۱۹۷۰به بعد، مسئله ی گذران اوقات فراغت هدف دار وموثر، به عنوان موضوعی مهم واساسی دغدغه ذهنی دانش جامعه شناسی باشد.(سلطان حسینی ونادریان،۱۳۸۲)

 

این موضوع درایران ازاهمیت ویژه ای برخوردار است.رشد بی رویه جوامع شهری، رشد بیکاری، افزایش رفاه نسبی شهروندان وجهانی شدن بسیاری ازپدیده های فرهنگی واجتماعی باعث شده است که فرصت های جدید والگوهای جدیدی برای گذراندن اوقات فراغت پدید آید.بخش های وسیعی ازجامعه مانندجوانان وبازنشستگان به نحوی روزافزون، فراغت رابیش ازکار،کانون زندگی تلقی کرده اند.حتی برای کسانی که شغل تمام وقت دارند، وجودتعطیلاتی که مزدآنهاپرداخت می شود کم نیستند.وجودیک تادو روز تعطیل رسمی درهفته دربسیاری از جوامع به رسمیت شناخته شده است.تحقیقات ومطالعات نشان می دهدکه افراد درجامعه ایران به طورمتوسط درشبانه روزحدود سه الی چهارساعت وقت آزاددارند.به عبارت دیگریک ششم الی یک هفتم از عمرافراد جامعه می بایست بابرنامه های مناسب و مفید،جداازبرنامه های زندگی روزمره برنامه ریزی شود. از آنجاکه تمدن نوین وجامعه توسعه یافته عصر جدید،کاهش زمان کار ودرمقابل بهره برداری هر چه بیشتر ازگذراندن اوقات فراغت راتوصیه می کند، ایجاد زمینه های آن ونهایتاًدست یابی به آن،خود می تواندچرخه توسعه اجتماعی رابه گونه ای مستمربه حرکت درآورد.(سلطان حسینی ونادریان،۱۳۸۲)

 

گذراندن اوقات فراغت به معنای عام آن، مفهومی جدید وزاییده عصر صنعت است که درجوامع مختلف، متناسب با شرایط فرهنگی، توسعه یافتگی ورفاه اجتماعی وپاسخ های متفاوتی به آن داده می‌شود، تسهیلات خاصی برای گذراندن فراهم می شود ومکانیزم های متفاوتی متناسب باآن طراحی وتعبیه می شود. امروزه کشورها(به ویژه جوامع صنعتی)همان طورکه برای اشتغال سرمایه گذاری می کنند، برای گذراندن اوقات فراغت نیزسرمایه گذاری می کنند.(زارع،۱۳۹۱)

 

فراغت می تواند نقش نیرومند و در عین حال دوگانه در تحول سطح فرهنگی جامعه داشته باشد، به این معنا که می تواند در ارتباط با نیازهای فکری و عملی انسان سازگاری یاناسازگاری اجتماعی و پیشرفت یا واپسماندگی فرهنگی باشد.  فعالیت های فراغتی می تواند با رفع خستگی، صدمات جسمی و روانی ناشی از هیجانات مداوم کار و انجام وظایف اجتماعی را جبران نماید و با تفریح از کسالت ناشی از یکنواختی کار روزمره رهایی یابد و فرصتی برای پرورش استعدادهای ذهنی و روانی، جسمی و عاطفی خود فراهم سازد لذا فعالیت فراغتی می تواند باعث ارتقاء فرهنگ جامعه یا سقوط آن گردد. همانگونه که کار جوانان را از گناه و افسردگی می رهاند، فراغت نیز بر نشاط، شادی و طراوت آنان   می افزاید و اراده آنان را برای تداوم زندگی تقویت می بخشد. پس بجای پر کردن اوقات فراغت باید به پر بار کردن آن اندیشید.(آبکار،۱۳۸۹)

 

واقعیت این است که گذراندن اوقات فراغت همانندبسیاری ازجنبه هاومظاهردیگرزندگی اجتماعی ازطریق تقسیمات طبقاتی، جنسیتی، نژادی وقومی تجربه می شود. این امردرجوامع سرمایه داری که صنعت گذراندن اوقات فراغت، تجارتی شده است، بستگی به این داردکه فردچقدر درآمد دارد، دارای چه پایگاه اجتماعی است(آیاازسوی سایراعضای باشگاه قابل پذیرش است)وآیاقیودی اجتماعی برای ممانعت ازاوبرای پرداختن به چنین فعالیت های وجود داردیانه؟همان گونه که می دانید برخی از ورزش ها اساساًتجارتی هستند.به عنوان مثال درایران رشته های ورزشی بیلیارد، اسکواش،گلف واسب سواری فعال هستند.پرداختن به چنین ورزش هایی در اوقات فراغت نیاز به صرف هزینه دارد.حتی پرداختن به فعالیت های ورزشی مانندشنا، تیراندازی نیز متحمل هزینه های مربوط به خوداست.به علاوه اصولاًافرادی که به چنین فعالیت هایی می پردازند، ازیک طیف وطبقه اجتماعی خاص هستندوبه اصطلاح، غریبه ها(سایر طبقات فرهنگی، اجتماعی ویا اقتصادی)درجمع چنین افرادی،قابل پذیرش نیستند.بررسی هانشان می دهدچنان چه محیط مساعدومناسب فعالیت های ورزشی قابل دسترسی برای افراد تدارک دیده شود،۶۴درصدازجوانان جامعه شهری تمایل دارنداوقات آزاد خود را به ورزش های تفریحی بگذرانند. البته هنوز بسیاری از افراد آن چنان درآمدی ندارندتابتوانندباهزینه های شخصی به فعالیت های ورزشی تفریحی دلخواه بپردازند.بنابراین دولت در این زمینه می بایست اقدامات لازم راانجام دهد.براساس اصول ومنشور تربیت بدنی وورزش، این پدیده همواره به عنوان فعالیتی فرهنگی وتربیتی درجامعه مطرح بوده، بنابراین قبل ازاینکه جنبه طبقاتی به خودبگیردبایست عناصر فرهنگی درخود داشته باشد.درحالی که عملاًدربرنامه های اجرایی چنین نیست وکسانی که دارای ثروت بیشتری هستند، فرصت های بیشتر وبهتری رابرای پرداختن به ورزش های تفریحی در جامعه دارند. این موضوع حتی درآن دسته ازامکانات وتاسیساتی که درانحصاردولت است مصداق دارد.(سلطان حسینی ونادریان،۱۳۸۲)

 

برای پی بردن به اهمیت ساعات فراغت لازم است، تأثیرات بهره برداری مطلوب از این اوقات را از دیدگاه های فرهنگی، اجتماعی واقتصادی مورد بررسی قرار داد.میزان اوقات فراغت،چگونگی اندیشیدن دربارۀ آن ونحوه مصرف ونوع مصرف این اوقات بخشی از فرهنگ عمومی هر ملتی است. اوقات فراغت دلپذیر ترین اوقات فرد است.

 

انور خوئی درمقاله ای تحت عنوان تربیت در اوقات فراغت می نویسد:اوقات فراغت دارای نقش اساسی در تکوین شخصیت انسان وبلکه در کلییت وجود آدمی دارد.(شهیدی،۱۳۸۲)

 

جامعه شناسان اوقات فراغت رابه عنوان یکی ازنهادهای اجتماعی ودرارتباط باسایرنهادهای اجتماعی مورد بررسی قرار می دهند واز آنجا که فراغت یک فعالیت است، مانندهر فعالیت دیگربه روابط اجتماعی وابسته است.درجهان امروز برای رهایی ازفشارها وتنش های ناشی ازشیوه دشوار  زندگی،گذران مثبت  اوقات فراغت امری ضروری است.دراین حالت افراد می بایدبه این آگاهی برسندکه تمام زندگی فقط کاروکوشش نیست وآنان برای اینکه بتوانندازانرژی وتلاش خودبه نحو موثرتراستفاده کنند، ناچار هستندکه ازاوقات فراغت شان به شکلی مثبت بهره گیرند.(شهیدی،۱۳۸۲)

 

منافع اقتصادی اوقات فراغت از دو جهت قابل توجه است:

 

اول اینکه بهره برداری مناسب از این اوقات فراغت بازده بسیار مطلوبی رابرای انسان ها به همراه داردوبه همین مناسبت است که شرکت های بزرگ تجارتی وصنعتی به اوقات فراغت کارکنان وتفریحات آن توجه خاص دارند.مورد دوم، هزینه هایی است که مردم برای استفاده مطلوب از اوقات فراغت شان می پردازند.مطالعات نشان داده است در جوامع در حال توسعه، به علت کمی درآمد، اوقات فراغت نیز کم است وبیشتر وقت انسانها، صرف کار کردن می شود، ولی درجوامع پیشرفته، به علت بالا بودن سطح درآمد، ساعات کار کمتری ومیزان اوقات فراغت بیشتر است.به هر حال ازدیدگاه اقتصادی موضوع اوقات فراغت وپرداختن هزینه های مربوط به آن از جانب هرفردکه باشد، منجر به تجدید قوا، احساس رضایت،لذت بخش شدن زندگی وبهره مندی کامل از نعمت عمری است که خداوند سبحان به ابناء بشرداده است.(کوشافر،۱۳۷۴)

 

اهمیت ورزش وتربیت بدنی به عنوان یکی ازموجبات سلامتی جسمی وروحی ونیزافزایش طول عمربسیار روشن است. از لحاظ جسمانی، منشأ بسیاری ازبیماری های شایع، ممکن است فقرحرکتی ونبودتحرک وورزش کافی باشد. ازلحاظ روحی نیز عدم تحرک وبازی به میزان کافی، موجب سستی وخمودگی شده، شخصیت فردرامتزلزل می نماید.ورزش موجب سلامتی وشادابی مردم جامعه است خودموجب پیشگیری از بیماری ها بوده وکمکی است به اقتصاد جامعه. امروزه، در عصرپیشرفت علم وتکنولوژی که نیازمندی هاواحتیاجات وشرایط جدیدی رابه وجودآورده، ازورزش به منظور تولیدو بازدهی صنعتی بیشتر واقتصاد قوی تر وشکوفاتر نیز استفاده می شود.برای مثال، دربسیاری ازکشورهای صنعتی، دسته هاوگروهای ورزشی وواحد های خاص ورزشی، متشکل ازکارگران وکارکنان کارخانه هاومراکزتولیدی واقتصادی وتجاری شکل می گیرد وازورزش برای تجدیدقوای فکر ومغز، رفع خستگی دماغی وفکری برای افزایش توان عمومی و آمادگی عمومی جسمی وروحی استفاده شده، درنتیجه بازده اقتصادی بیشتر راتضمین می کند. البته دربرخی از جوامع صنعتی که روابط اجتماعی راتشکیل می دهند، نوعی از ورزش وتربیت بدنی، متناسب باهدف های اقتصادی این گونه جوامع به وجودمی آید.برای مثال، باایجادهمبستگی میان کارگران وکارکنان موسسات صنعتی واقتصادی در این کشورها وتحکیم روابط اجتماعی میان آنها، باتلقین این فکرکه همانند تیم ورزشی همه از یک مرکز تولیدبوده ولی برای تولید دسته جمعی وبرتربردیگر مراکز تولیدی بیشتر تلاش نمایند، برای افزایش محصولات استفاده می کنند. انتقال مسابقه در رقابتهای فردی وگروهی،کسب رکورد وموفقیت و وجهه اجتماعی برتر از میدان ورزشی به محیط کار وتولید، روش های است که برای بالا رفتن تولید محصولات صنعتی واقتصادی استفاده می شود.

 

[۱] Joffer Dumazdier