اثرات آموزش و پرورش جبرانی

 

از تاثیرات مهم برنامه‌های جبرانی، توجه دادن به اثرهای محیط خانوادگی بر رشد کودک و مطرح ساختن جنبه‌های اجتماعی – فرهنگی شکست تحصیلی بود. این برنامه باعث شد که ضرورت ایجاد آموزش و پرورش متناسب با نیازهای کودکان، به خصوص دانش‌آموزان محروم، مطرح گردد. با اینکه برنامه‌های جبرانی انواع مختلفی دارد، امّا ارزیابی از برخی برنامه‌ها نشان می‌دهد که نتایج بدست آمده درمورد موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان چندان قابل توجه نیست و با اینکه ارزشیابی فوری پس از اجرای برنامه‌ها از نظر رشد عاطفی و مهارتهای کلامی مثبت است،‌این اثرها هنگامی که خانواده مشارکت و همکاری لازم را برای تداوم برنامه نداشته باشد ناپایدار می شود.

 

 

برنشتاین بر این اعتماد است که اثرات ضایع کننده محیط خانوادگی نامطلوب را نمی‌توان بدون تغییر محیط خانوادگی در کودک  از بین برد.برونفنبرنر درانتقاد به آموزش و پرورش جبرانی می‌گوید«آموزش و پرورش جبرانی توجه جامعه را از سازمان درون مدرسه واثرات منفی آن بر خانواده و کودک متمرکز می کند» ایرادی که مربیان از نظر اخلاقی به این نوع پداگوژی وارد کرده‌اند، این است که فرهنگ طبقات اجتماعی غیر مرفه، کم بها و عاملی باز دارنده برای رشد و پیشرفت فرزندان این طبقه تلقی شده است. (بازرگان آبانماه، ۱۳۷۹، ۹۵ الی ۸۷)

 

۲-۱۶-۲-  خدمات حمایتی

 

حمایت و تقویت درسی کودکان که دچار عقب ماندگی تحصیلی هستند به صورتهای مختلف انجام می‌شود که در اینجا به دو نمونه از خدمات حمایتی در کشورهای بلژیک و فرانسه اشاره می‌شود.

 

۲-۱۶-۲-۱- خدمات حمایتی در فرانسه

 

در فرانسه این نوع خدمات هم جنبه پیشگیری دارد و هم به منظور کاهش مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان به کار می‌رود. در سطح پیشگیری این فعالیت از دوران پیش دبستانی به خصوص در مناطق پر جمعیت و محروم آغاز می‌شود. در مرکز پیش دبستانی این کشور گروه های سه نفره که شامل یک روانشناس مدرسه، یک مربی باز پروری روانی – حرکتی و یک مربی آموزشی – تربیتی است همه کودکان را از نظر رفتار و سازگاری با محیط مورد مشاهده دقیق قرار می‌دهند. در کشور فوق خدمات حمایتی برای دانش‌آموزان سه نوع است.

 

۱- کمک در زمینه رفع مشکلات شناختی دانش‌آموزان خدمات حمایتی برای دانش‌آموزان سه نوع است.

 

۲- کمک در زمینه رفع مشکلات عاطفی – هیجانی کودکان که شامل خدمات روانی درمانی است.

 

۳- کمک به تسهیل مشارکت اجتماعی نوجوانان در جامعه که شامل خدمات راهنمایی تحصیلی و شغلی است.

 

۲-۱۶-۲-۲- خدمات حمایتی در بلژیک : کلاسهای تطبیقی

 

کلاسهای تطبیقی در کشورهای اروپایی، بخصوص در بلژیک از سال ۱۹۷۹ رایج شده است. هدف از تأسیس این کلاسها جلوگیری از انتقال دانش‌آموزان عقب مانده تحصیلی به مراکز کودکان استثنایی بوده است. کودکانی که عقب ماندگی تحصیلی آنان نه ناشی از کمبودهای ذهنی، بلکه ناشی از مشکلات یادگیری یعنی اختلالات کلامی، نورولوژیک، ضعف بینایی یا شنوایی است و اگر تحت حمایت قرار نگیرند و از نظر درسی موفق نخواهند شد. فلسفه ایجاد این کلاسها آن است که این قبیل دانش‌آموزان باید بتوانند ضمن اینکه در کنار همکلاسیها و دوستان خود درس می‌خوانند.

 

درساعاتی از روز با خروج از کلاس از کمک و حمایت یک گروه تربیتی در مدرسه استفاده کنند. این گروه تربیتی در هر مدرسه شامل مدیر، معلم کلاس،‌و معلم تطبیقی است که به اتفاق نماینده‌ای از مراکز مشاوره روانی، پزشکی و اجتماعی منطقه، برنامه آموزشی و محتوای درسی را برای هر یک از دانش‌آموزان عقب مانده تحصیلی با توجه به نیازهای خاص و آهنگ رشد وی تنظیم می‌کنند. معلم تطبیقی معلمی است که تدریس کلاس خاصی را به عهده ندارد. بلکه وظیفه او تدریس به دانش‌آموزان عقب مانده تحصیلی مختلف است. این معلم دانش‌آموزان ضعیف را به صورت انفرادی یا در گروه های کوچک در ساعات مختلفی از روز می‌پذیرد و به آنان درس می‌دهد.

 

معلم تطبیقی با ایجاد جوی مثبت در کلاس و رابطه‌ای صمیمانه با دانش‌آموزان، کمبودهای آنان را در زمینه‌های مختلف درسی رفع می‌کند. لازمه این نوع آموزش اصلاحی این است که معلم تطبیقی توانایی شناخت فرآیند یادگیری و مشکلات خاص دانش‌آموزان را داشته باشد و به محتوای برنامه‌های درسی کلاس هر پایه تسلط داشته، از عهده تدریس هر کلاس برآید. ایجاد چنین ساختار حمایتی در مدرسه به معلمانی با صلاحیت و با سابقه نیازمند است که از نیازهای شناختی، عاطفی و اجتماعی دانش‌آموزان عقب مانده تحصیلی آگاه باشند. و بتوانند رابطه‌ای شخصی و مثبت به هر دانش‌آموز برقرار کنند.

 

استفاده از کلاس تطبیقی بیش از ۵۰ دقیقه در روز توصیه نمی‌شود و دانش‌آموزانی که دچار مشکلات درسی است باید بتوانند بقیه برنامه‌های درسی را با سایر دانش‌آموزان همراه باشد . لازمه ارائه این خدمات، همکاری دسته جمعی گروه تربیتی برای نیل به اهداف تعیین شده است.

 

 

 

۲-۱۶-۳-  آموزش متقابل

 

استفاده از دانش‌آموزان برای تدریس به برخی دیگر پدیده جدیدی نیست . این روش آموزشی که با عنوانهای مختلف مانند روش شاگرد – معلمی، آموزش متقابل، خلیفه گری و غیره نامیده شد، پیش از قرن هجدهم وجود داشته است. این روش در انگلستان برای اولین بار به وسیله آندره بل و ربرت لنکستر مبارزه با نابرابریهای آموزشی مطرح شد، پس در قرن نوزدهم در فرانسه مورد آزمایش قرار گرفت، و گسترش یافت. در ایران سابقه طولانی شاگرد و معلمی را می‌توان در مکتب خانه‌های قدیم و در حوزه‌های علمیه جست و جو کرد. این روش آموزشی که مدتی فراموش شده بود، در چند دهه اخیر توسط مربیان و  معلمان آمریکایی مورد تجدید نظر قرار گرفت و به صورتی جدید و قابل استفاده تغییر شکل یافت. در آمریکا فعالیتهای وسیعی در زمینه این نوع آموزش با عنوان« آموزش کودکان توسط کودکان» بر مبنای اصل یادگیری از طریق تدریس آغاز شد. استقبال از این برنامه در حدی بود که در سال ۱۹۶۸ حدود ۲۴ نوع برنامه آموزشی متقابل وجود داشت و تدریس کودکان به وسیله کودکان در ۲۵۰ مدرسه در مقاطع مختلف تحصیلی انجام می‌گرفت. این روش در حال حاضر در کشورهای اروپایی، از جمله انگلستان، فرانسه، سوئد،‌بلژیک و روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرد یکی از عوامل مهم گسترش آموزش متقابل نقش آن در عدم تمرکز و در انفرادی کردن آموزش و پرورش است. در این روش، با نفی رقابت در محیط کلاس و استفاده از نیروی انسانی وسیع تر برای انتقال دانش و اطلاعات، وضعیت مناسبی برای همکاری و تشریک مساعی کودکان و نوجوانان به وجود می‌آید. از آموزش متقابل می‌توان به عنوان وسیله‌ای برای مبارزه با نابرابری‌های اجتماعی استفاده کرد. مهمترین فایده‌ی این روش برای شاگردان خردسال این است که از امتیاز آموزش و پرورش فردی شده، یعنی آموزشی که با تواناییهای ذهنی و روحیه‌ی آنان سازگار است، استفاده کرد، می‌توانند ضمن تماس با شاگردی بزرگتر، از همانند سازی با او و دوستی و ارتباط مثبت با او و ارزشیابی مستقیم کار خود بهره‌مند شوند.

 

۲-۱۶-۴- جنبشهای مبارزه با نابرابریها

 

یکی از جنبشهای مبارزه با افت تحصیلی که با اهداف اجتماعی وسیعتر به وجود آمده است، جنبش مدارس تکلیف شب  است . این جنبش برای اولین بار در سال ۱۹۶۷ در ایتالیا شروع شد . آغاز آن هم انتشار کتابی بود که توسط عده‌ای از دانش‌آموزان عقب مانده تحصیلی و ترد شده از نظام آموزشی رسمی تحریر گردیده بود.

 

در این کتاب که «نامه‌ای به مدیر مدرسه » نام داشت کمبودهای نظام آموزشی ایتالیا که به عقب ماندگی تحصیلی و ترک تحصیل عده‌ای بسیاری از دانش‌آموزان می‌انجامد، زیر ذره‌بین قرار گرفته بود. انتشار این کتاب و انتقادهای شدیدی که به دنبال آن نظام آموزشی ایتالیا به عمل آمده باعث شد که مراکز متعددی در محله‌های مختلف و عمدتاً در محله‌های محروم این کشور به نام «مدارس تکلیف شب» برای کمک به انجام تکالیف درسی دانش‌آموزان دایر شود.

 

این نوع مدارس در نقاط مختلف کشورهای غربی، پس از پایان ساعات درسی، خدمات ویژه‌ای را چه از نظر تحصیلی و چه از نظر امور تفریحی و فوق برنامه به دانش‌آموزان ارائه می‌دهند. موسسان این نوع مراکز، سازمانهای خدماتی داوطلبانه، مانند انجمنهای اولیاء و مربیان، خانه جوانان، انجمن محله و جنبشهای فرهنگی هستند. هدف مراکز تکلیف شب در ابتدا کمک به بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموزانی بود که دچار شکست تحصیلی می‌شوند، امّا کم کم کار آنان جنبه اجتماعی وسیعتری به خود گرفت.

 

یکی از اهداف اساسی این مراکز، تحلیل عوامل افت تحصیلی و کوشش در تغییر اقدامها و روش های مدرسه است. بنابراین مربیان داوطلب مدارس تکلیف شب ضمن برقراری تماسهای دائم با مدرسه و معلمان، دانش‌آموزانی که به این مرکز مراجعه می‌کنند می‌کوشند واقعیت زندگی، مشکلات و توانائیها و نقاط مثبت هر دانش‌آموز را به معلم وی بشناسانند و معلمان مدرسه در ارائه راه‌ها و روش‌های دیگری برای موفقیت تحصیلی دانش‌آموز تشویق کنند.

 

به طور کلی در بین انواع مختلف مدارس تکلیف شب، سه نوع زیر از همه رایج‌تر است:

 

۱- مدارسی که با انگیزه خیرخواهانه تاسیس شده است و در تلاش برای فراهم کردن کمکهای درسی ضروری برای دانش‌آموزان هستند. این مدارس با اولیاء و مدرسه کاری ندارند و تمام توجه آنان معطوف به تقویت و رشد همه جانبه دانش‌آموزان است.

 

۲- مدارسی که در مورد مدرسه نظر مثبت داشته، مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان محروم ناشی از خانواده و محیط فرهنگی – اجتماعی آنان می‌دانند. بنابراین تلاش اینان در جبران کمبودهای خانوادگی توسط آموزش و پرورش از نوع جبرانی است. این مدارس گاه مشارکت اولیاء‌را نیز جلب کرده، برنامه‌هایی برای بهبود روش‌های تربیتی اولیاء ترتیب می‌دهند.

 

 

۳- برخی از مدارس تکلیف شب با انتقاد بر روش‌ها و برنامه‌های مدرسه که به شرایط و نیازهای کودکان بی‌توجه است، سعی دارند با بهره گرفتن از فرهنگ خانوادگی و کودکان و تایید و تشویق خصوصیات مثبت آن رابطه‌ی دیگری بین کودک و دانش‌آموز و معلومات برقرار کنند. هدف این نوع مدارس تنها ترمیم شکستهای تحصیلی نیست، که سعی دارند به تقویت اعتماد به نفس، استقلال و احساس مسئولیت در کودکان پرداخته ، آگاهی دانش‌آموزان را در مورد اهداف یادگیری افزایش دهند. و میل یادگیری را در آنان بوجود آورند.

 

ارزیابی مدارس تکلیف شب درکشور بلژیک نشان می‌دهد که این نوع برنامه ها برای کودکانی که مشکلات تحصیلی عمیقی ندارند، امّا به یک محیط آرام برای انجام تکالیف و نظارت و سرپرستی یک بزرگسال با صلاحیت نیازمندند،‌بسیار مفید است.

 

امّا این مدارس هنوز نتوانسته‌اند به رسالت سنتی خود که برای تغییر نظام آموزشی تعیین کرده‌اند عمل کنند( بازرگان،‌ ‌آذرماه، ۱۳۷۹، ۴۳ الی ۳۵)

مطالعات اولیه درباب نگرش های مربوط به کار پیش از جنگ جهانی دوم شروع شد.در امریکا احتمالا نافذترین پژوهش ها در باب اثرهای شرایط کار بر رضایتمندی شغلی وبازدهی بود.
نتیجه گیری حاصل از این مطالعات این بود که تاثیر شرایط عادی کار( مثل دوره استراحت و مسائل مالی ) بر روی رضایتمندی شغلی به مراتب کمتر از اهمیت عوارض جسمی وتوجهات مدیریت به کارکنان و نیز منزلتی است که به آنها به عنوان یک گروه آزمایشی می دهد.(بارسونز ۱۹۷۴-برامل وفرند ۱۹۸۱)
نیازهای فرد، محرک و برانگیزاننده او در اقدام به کار جهت رفع این نیازها می باشد. اما چرا برخی از مردم بیشتر از دیگران کار می کنند؟ رابینز در این مورد معتقد است که توانایی انگیزش هر دو در این میان نقش مهمی بازی می کنند و با وجود انگیزش، افراد فعالیت بیشتری انجام می دهند. وی انگیزش را میل کار کردن تعریف می نماید و از دیدگاه او کار باید بتواند برخی از نیارهای افراد را برآورده سازد. اگر هدفی برای فرد از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار باشد فرد برای دستیابی به آن فعالیت بیشتری انجام خواهد داد. تا حدی که همتایان بااستعدادتر را از میدان بدر کند.(کبیری،۱۳۶۹:۵۰) برآورده شدن رضایت خاطر فرد را به وجد می آورد و این احساس رضایت منجربه تحریک فرد برای تلاش بیشتر و کارآیی مطلوب تر می شود. اگر انتظارات فرد از حرفه اش برآورده شود و به هدفی که از انتخاب شغل خود داشته است برسد در او ایجاد رضایت شده و خود را موفق احساس می کند.
کوهلن معتقد است اگر انگیزه های اصلی و مهم فرد در زمینه شغل او و کارهایی که انجام می دهد ارضاء شوند هرچه فاصله بین نیازهای شخصی فرد و ادراک یا نگرش او نسبت به توانایی بالقوه شغل برای ارضاء این نیازها کمتر باشد رضایت شغلی نیز زیاد خواهد بود.(ساعتچی،۱۳۷۲:۲۴)
وجود انگیزش در شغل برای ادامه اشتغال لازم و ضروری است و اگر فرد به شغل خود علاقمند نباشد و در انجام وظایفش برانگیخته نشود ادامه حرفه برایش ملامت آور خواهد بود. ولی برآورده شدن نیازها از طریق حرفه احساس رضایت نسبت به شغل ایجاد می شود.بسته به اهمیت و شدت وجود نیاز و میزان ارضاء آن توسط حرفه، احساس رضایت نیز بیشتر خواهد بود.
هاپاک[۱] رضایت شغلی را مفهومی پیچیده و چند بعدی تعریف می کند که با عوامل روانی، جسمانی و اجتماعی ارتباط دارد. تنها یک عامل موجب رضایت شغلی نمی شود بلکه ترکیب معینی از مجموعه عوامل گوناگون سبب می گردند که فرد در لحظه معینی از زمان از شغلش احساس رضایت نماید و به خود بگوید که از شغلش راضی است و از آن لذت می برد. فرد با تأکیدی که بر عوامل مختلف از جمله درآمد، ارزش اجتماعی شغل، شرایط کار و فرآورده های اشتغال در زمان ها ی متفاوت دارد. به طرق گوناگون احساس رضایت از شغلش می نماید.
نویسنده فوق الذکر تلقی شغلی را با رضایت شغلی مقایسه نموده است. طرز تلقی شغلی عبارت است از عکس العمل فرد نسبت به جنبه ای از کارش و مجموعه طرز تلقی های فرد نسبت به جوانب مختلف حرفه اش رضایت شغلی او را تشکیل می دهد.(شفیع آبادی،۱۳۷۲:۱۲۴)
بخشی از رضایت شغلی از مقایسه شرایط واقعی کار با انتظارات از کار و بخش دیگر از طرز تلقی افراد نسبت به کار حاصل می شود. پس در محیط کار طرز تلقی های فرد می تواند عاملی برای ایجاد انگیزه و رضایت باشد. در واقع طرز تلقی میزان احساس مثبت فرد نسبت به هدف یا موضوع خاص می باشد. همانطور که قبلاً گفته شد ادراک فرد از شغلش بهتر از شغل بوده و طرز تلقی فرد از شغل باید در طراحی شغل و انگیزش مدنظر باشد.(رفتار سازمانی مترجم: الوانی، سید مهدی،۱۳۷۴:۱۵۸)
کینز برگ[۲] و همکاران رضایت شغلی را به دو نوع تقسیم می نمایند. اول رضایت درونی که از دو منبع حاصل می شود. یکی احساس لذتی که انسان صرفاً از اشتغال به کار و فعالیت به دست می آورد و نیز لذتی که بر اثر مشاهده یا انجام برخی مسؤلیت های اجتماعی و به ظهور رساندن توانایی ها و استعداد های فردی به دست می آید. دیگر رضایت بیرونی که با شرایط اشتغال و محیط کار ارتباط دارد و هر آن در حال تغییر است. از جمله این عوامل می توان شرایط محیط کار، میزان دستمزد و پاداش و نوع کار و روابط موجود میان کارگر و کارفرما را ذکر نمود. ضمناً رضایت درونی پایدارتر از رضایت بیرونی است.(شفیع آبادی،۱۳۷۲:۱۲۴)
بنابراین با فراهم نمودن امکان پیشرفت و ترقی و سپردن مسؤلیت به افراد و با توجه به رغبت های فردی می توان رضایت پایدارتر ایجاد نمود.
از جمله نظریه های رضایت شغلی که در مورد آنها نیز مثل تعریف و عوامل ایجادکننده رضایت شغلی اتفاق نظر وجود ندارد می توان به نظریات زیر که بروفی بیان می کند اشاره کرد:
۱. نظریه نیازها: که رضایت شغل را به دو عامل وابسته می داند: یکی اینکه چه میزان از نیازهای فرد توسط کار او تأمین می شود و دیگر آنکه چه میزان از آنها تأمین نمی شود. نتیجه ای که از این دو عامل حاصل می شود میزان رضایت فرد از شغلش را معین می سازد.
۲. نظریه انتظارات: که انتظارات فرد را در تعیین نوع و میزان رضایت از شغل مؤثر می داند. مطابق این نظریه اگر انتظارات فرد از شغلش زیاد باشد دیرتر و مشکل تر به رضایت دست می یابد. پس در واقع رضایت از شغل یک مفهوم انفرادی است و باید در مورد هر فرد به طور جداگانه عوامل و میزان آن را بررسی نمود.
۳. نظریه نقشی: در این نظریه به دو جنبه روانی و اجتماعی توجه شده است. در جنبه اجتماعی تأثیر عواملی مثل نظام سازمانی و کارگاهی و شرایط محیط کار مورد توجه است. که همان شرایط بیرونی رضایت از شغل را شامل می شود. جنبه روانی به انتظارات و توقعات فرد توجه دارد. احساس فرد از موقعیت شغلی و فعالیت هایش در انجام مسؤلیت های محوله و ایفای نقش خاص به عنوان عضوی از اعضای جامعه میزان رضایت فرد از شغلش را تعیین می کند. رضایت کلی نتیجه این دو جنبه است.(همان منبع:۱۲۶)
عوامل مؤثر در رضایت و نارضایتی شغلی در سازمان:
از جمله عواملی که بر روی رضایت از شغل مؤثر است عوامل مختلف شغلی می باشند که در ارتباط با آنها اظهارنظرهای مختلفی شده است:
کازمایر[۳] اظهار می دارد که رضایت از شغل و علاقمندی به کار تنها از طریق توجه به عوامل انگیزشی امکان پذیر است.( کازمایر،۱۳۷۰:۷۰) از جمله عواملی که در انگیزش افراد بسیار از آنها نام برده می شود«تشویق» و تنبیه است.
تشویق و پاداش مجموعه یا بخشی از عواملی است که احتمال تکرار یک رفتار پسندیده را افزایش می دهد و تنبیه نوعی آموزش است که هدف آن بهبود در رفتار می باشد. و نیز سرزنش فرد برای جلوگیری از کاری در جهت بهتر ساختن آن است. بنابراین تشویق عامل انگیزنده قوی و نیروی محرکه سازمان است و تنبیه بجا و به موقع نیز موجب بازداشتن فرد از کردار و رفتار ناخوشایند غیر صحیح است. ساده ترین الگوی انگیزش را روانشناسان الگوی محرک و پاسخ نام گذاشته اند و بدین ترتیب است که در برابر هر پیشامدی موجود زنده واکنشی از خود نشان می دهد. شمای زیر این فرایند را نشان می دهد.
پاداش سبب می شود که رفتار قبلی مجدداً بروز کند به این جهت می توان وسیله مهمی برای انجام کارهای مورد نظر مدیریت سازمان باشد.(علوی،۱۳۶۸:۵۱-۴۷)
وقتی که فرد در یک سازمان به کار اشتغال می ورزد و نیروی خود را برای ارائه خدمت یا تولید محصول صرف می نماید و در مقابل انتظار دارد که سازمان این صرف وقت و نیرو را جبران نماید. انگیزه ها همان امکانات مادی و معنوی هستند که به فرد داده می شوند تا رفتار او را در جهت خاصی هدایت نمایند. این عوامل باید برای فرد از اهمیت و ارزش برخوردار باشد.(ساعتچی،۱۳۶۹:۴۲۹) ایجاد جاذبه برای پیوستن فرد به سازمان و حفظ او در سازمان و وادار ساختن وی به عملکرد قابل اعتماد یا اخذ تصمیمات خلاق و بدیع پاداش های گوناگون را طلب می کند. صرف وقت و مهارت های خلاق فرد با آنچه سازمان به او می دهد مبادله می شود.
قدردانی وتشکر از تلاشهای فرد، قوی ترین فعالیتی است که می تواند در پرورش نیروی انسانی به کار رود.(رضائیان،۱۳۷۴:۲۹۴) و البته قدردانی از جانب مراجعین خود می تواند به عنوان یک تشویق منجربه رضایت و دلگرمی کارمند شود.
عوامل تشویق به دو دسته تقسیم می شوند: یکی عوامل مربوط به ویژگی های شخصی و دیگری عوامل رفتاری. عوامل شخصی به خود فرد و تاریخچه زندگی او بستگی دارد مثل وضع تحصیلی و سابقه خدمت. اما میزان تولید و یا کیفیت ارائه خدمات و ایفای وظابف از جمله عوامل رفتاری اند. علاوه بر پاداش های نقدی، پاداش های غیرنقدی نیز وجود دارد مثل لوح های تقدیر، تشویق نامه کتبی یا مرخصی تشویقی و ترفیع به موقع(علوی،۱۳۶۸:۴۹)
یکی دیگر از عوامل بسیار مهم شغلی«حقوق و دستمزد» است. دستمزد به معنی پولی است که در ازای انجام کار به فرد داده می شود. بسیاری از مدیران«حقوق و دستمزد» را مهم ترین عامل انگیزش رفتار فرد در سازمان می دانند در حالیکه روانشناسان معتقد هستند که وقتی نیازهای اولیه کارکنان یک سازمان در حد معقول تأمین شده باشد میزان حقوق، در ردیف سوم تا ششم اهمیت قرار می گیرد و ثابت بودن شغل و توانایی انجام کار و وظایف شغلی بیش از میزان حقوق باعث برانگیختن فرد به کار                                  می شود. (ساعتچی،۱۳۶۹:۴۲۹) تشویق و تحسین و دادن حقوق منطقی و ایجاد رفاه نیز از اصولی است که می توان به وسیله آن درجه نارسایی را پایین آورد و روحیه افراد را بالا برد. مایو(Mayo) معتقد است که برای جلب رضایت و همکاری افراد سازمان باید علاوه بر پاداش مادی با در نظر گرفتن احساسات، عواطف و احتیاجات روحی آنها رضایت خاطر بیشتر و در نتیجه کارایی مطلوب تری به دست آورد. (پرهیزکار ،۱۳۶۸ : ۲۲۴ -۸۱)
البته در جامعه ما که عوامل غیرمادی در پیشرفت کارها مؤثر هستند عوامل دیگری غیر از پول                می توانند حائز اهمیت بیشتر باشند. هرزبرگ معتقد است که برای بسیاری افراد پول مهم ترین عامل انگیزشی نیست بلکه جلوی نارضایتی را می گیرد. یعنی کمبود حقوق و مزایا سبب نارضایتی می شود ولی نمی توان با یقین گفت که زیاد بودن آن عامل رضایت از شغل است. آنچه به پول اهمیت انگیزشی می دهد، این است که پول وسیله ای است برای رسیدن به خواسته های گوناگون فرد. با پول می توان نیازهای فیزیکی، امنیتی و اجتماعی را برآورده ساخت و یا گاه با دارا بودن بالاترین میزان دریافتی احساس برتری و احترام و منزلت اجتماعی داشت.(علوی،۱۳۶۸:۴۷)
پول در واقع انگیزه ای بسیار پیچیده است زیرا چنان با دیگر نیازها از جمله نیازهای فیزیولوژیک در هم شده است که با اشکال می توان اهمیت آن را تأیید کرد. مثلاً گاهی پول می تواند اشیاء مادی خاصی را برای فرد فراهم نماید که با داشتن آنها احساس اعتبار نماید. مثل یک منزل شیک و یا ممکن است سمبل مقام باشد و یا حتی خود شکوفایی، مثل راننده برجسته اسپرت بودن. به نظر گلرمن مهم ترین مشخصه پول، قدرت سمبلیک آن در بازار است، یعنی قدرت پول برای خرید. بنابراین چون پول معنای حقیقی و ذاتی خود را ندارد، می تواند سمبل تقریباً همه نیازهایی باشد که انسان از آن در ذهن خود مجسم می کند.(هرسی بلانچارد مترجم: کبیری،۱۳۷۳:۷۲-۷۱)
پول وسیله ای است برای رسیدن به کمترین سطح زندگی که در این سطح با افزایش رفاه ارتقاء           می یابد. برای نمونه فردی که به داشتن خانه ای کوچک راضی بوده، ممکن است با ارتقاء این سطح همان اندازه رضامندی را از یک خانه بزرگتر و راحت تر به دست آورد. اما نمی توانیم این مسأله را به همه تعمیم دهیم زیرا برای برخی افراد پول همیشه بیشترین اهمیت را خواهد داشت. در حالیکه برای برخی دیگر پول هرگز چنین ارزشی را ندارد.(کونتز و اودانل مترجم: طوسی،۱۳۷۲:۲۵۰) اما در صورتی که خواسته شود از پول به عنوان یک عامل انگیزشی قوی بهره گرفته شود باید به نکات زیر توجه داشت:
۱- پول برای افراد نیازمند جهت ارضاء نیازها اهمیت بیشتری دارد. پول شاید برای افرادی که در حال تشکیل خانواده هستند مهم ترین عامل باشد و افرادی که از این مرحله گذشته اند نیازشان چندان به پول ضروری نیست.
۲- در برخی از مؤسسات بازرگانی پول برای جذب و حفظ نیروی انسانی به عنوان یک وسیله به کار می رود نه یک عامل انگیزشی.
۳- تأثیر پول به عنوان عامل انگیزشی در مواردی که به کارکنان حقوق مساوی پرداخت می شود کاهش می یابد.
۴- اگر پول یک عامل انگیزشی قوی تصور شود باید حقوق و مزایا متناسب با عملکرد افراد پرداخت شود.
۵- اگر پاداش مادی متناسب با حقوق و دستمزد فرد باشد می تواند تولید انگیزش نماید. اما تناسب حقوق و دستمزد با پاداش به اندازه ای نیست که برای دریافت کننده انگیزش پدید آورد.
اگر کارمندان سازمان از عدالت در پرداخت حقوق برخوردار باشند احساس رضایت شغلی می کنند و در غیر این صورت فشارهای روانی به آنها وارد شده و در نتیجه کمبود تولید یا خدمت حاصل می شود.(علوی،۱۳۶۸:۵۱). به هر حال پول تنها نیروی انگیزاننده نیست اما همواره به عنوان یک نیرون مهم عمل کرده است و در آینده نیز چنین خواهد بود. دشواری اساسی در استفاده از پول به عنوان عامل انگیزشی آن است که در بیشتر سازمانها افراد صرفنظر از عملکرد خود از راه اقدام هایی نظیر افزایش حقوق، ارتقاء بر اساس ارشدیت و افزایش رتبه خود به خود سهم خود را از این توجه سازمانی دریافت می کنند. و در این صورت نمی توان اطمینان داشت که پول باز هم بتواند به عنوان یک عامل محرک قوی محسوب شود یعنی اگر حقوق کارکنان نیازهای مادی آنها را تأمین کند افزایش حقوق نمی تواند عامل انگیزشی برای انجام دادن وظایف شغلی باشد.(همان منبع:۲۳۰)
به طور کلی ارزش پاداش های نقدی و پولی در جوامع مختلق متفاوت است ولی به هر صورت اهمیت آن در انگیزش کارکنان نباید نادیده گرفته شود. ضمناً قاعده مشخصی برای تشویق و ایجاد انگیزش در کارکنان موجود نیست و هر مدیری باید با توجه به نوع پاداش و عوامل تشویقی که در اختیار دارد و نیز موقعیت و وضعیت افراد، پاداش مناسب را انتخاب کنند. برای آنکه پاداش و تشویق بتواند نقش برانگیزاننده داشته باشد، باید با رفتار خاص کارکنان مرتبط باشد. یعنی اگر رفتار فرد منجربه تولید یا کارایی بیشتر می شود پاداش در رابطه مستقیم با این رفتار خاص ارائه شود. این رفتارها ممکن است میزان تولید، حضور مرتب در کار، عدم ترک شغل و نداشتن سابقه سوء استفاده و نظایر آن باشد.(ساعتچی،۱۳۶۹:۴۳)
مزایای شغلی نیز از عوامل دیگری است که بخشی از دریافتی و یا خدمات خاص مثل بیمه و باز نشستگی را شامل می شود. مزایای مقرری مستمر و غیر مستمر به جز حقوق ماهیانه برای تصدی پست هایی در سازمان بر اساس درجه و طبقه شغلی پست های اشغال شده در سازمان است. در بر خی منابع رفاهی، سرویس ایاب ذهاب، غذاخوری و تسهیلات مربوط به آن تهیه مسکن شرکت تعاونی، باشگاه ورزشی و تفریحات سالم همگی جزء این خدمات محسوب می شوند. بیمه و بازنشستگی به منظور ایجاد امنیت اقتصادی و تأمین معاش زندگی کارمند و خانواده اش در زمان بیکاری، بیماری و پیری تهیه و اجرا می گردد. ایاب و ذهاب در شهرهای بزرگ یکی از مشکلات اساسی کارکنان مؤسسات مختلف است. در مؤسساتی که کارکنان تمام روز یا دونوبت کار می کنند وجود سالن غذاخوری و تسهیلات آن امکان تغذیه مناسب و سالم را فراهم نموده و ضمناً از تلف شدن وقت و انرژی افراد می کاهد. تهیه خانه و مسکن نیز یکی دیگر از مشکلات ساکنین شهرهای بزرگ است و یکی از وظایف خاص مدیریت هر مؤسسه کمک به کارکنان در جهت مسکن است و از جمله این کمکها می توان به ایجاد خانه های سازمانی، پرداخت وام مسکن یا کمک هزینه مسکن اشاره دارد. شرکتهای تعاونی به دلیل قیمتهای نازلتر و نزدیکی به محل کار و صرف وقت کمتر جهت خرید اجناس مورد نیاز در تأمین رفاه و آسایش کارکنان حائز اهمیت هستند و وجود برنامه های رفاهی باعث ایجاد فرصت برای رفع خستگی های ناشی از کار و فعالیت و نیز ایجاد روحیه دوستی و رفاقت بین کارکنان و افراد خانواده آنها می گردد.(میر سپاسی،۱۳۷۵:۳۷۴-۳۵۹).
تنبیه نیز یک عامل دیگر است که برخی معتقد هستند به شکل ترس ازدست دادن کار یا درآمد ویا تنزل به عنوان یک عامل نیرومند عمل کرده و خواهد کرد. اما باید پذیرفت که تنبیه، خود عامل انگیزش نیست و بدین سبب برای جلوگیری از رفتارهای ناخوشایند باید جلوی امتیازها و پاداش هایی که این گونه رفتارهای ناخوشایند را پدید آورده گرفت. چنانچه کارمند دریابد که بی توجهی او به کار یا مراجع موجب محرومیت او از امتیازاتی خواهد شد، رفتار خود را رضایت بخش تر خواهد کرد. بدین ترتیب اهمیت و تأثیر حذف پاداش به مراتب بیشتر از اعمال تنبیه خواهد بود و فرد می باید از کاری که موجب بیرون راندن او از سازمان می شود اجتناب نماید. (علوی،۱۳۶۸:۵۲-۵۱)
علیه رغم آنچه در همه پژوهش ها و نظریه های انگیزشی که در سالهای اخیر با آنها برخورد              می شود، هنوز تشویق و تنبیه به عنوان عاملهای نیرومند در نظرگرفته می شوند. در این میان عوامل بی شمار دیگری نیز وجود دارد که می توانند بر انگیزش انسان تأثیر بگذارند.(کونیز و اودانل مترجم: طوسی:۲۲۹)
از جمله عوامل مربوط به محیط«ارتباط و نحوه ارتباط بین فردی(با مافوق همتایان و زیردستان)» است. ارتباط فرآیندی پویا است که زیربنای بقاء، رشد و تحول تمام سیستم های زنده در سازمان است. ارتباط یکی از نقشها و وظایف حیاتی انسان می باشد که به وسیله آن انسان یا سازمان، ارگانهای داخلی خود را با هم مرتبط می سازند. یعنی مبادله افکار، احساسات، عقاید و معانی بین دو نفر از طریق علائم و اشارات.(میر سپاسی،۱۳۷۹:۴۱۰-۴۰۹)
گروهی، ارتباطات را در سازمان منحصر به مکالمات اداری و نامه ها می دانند و آن را مترادف با مکالمات اداری در نظر می گیرند. اما از ارتباط معانی گوناگون در ذهن افراد وجود دارد. در مدیریت، ارتباط شامل اطلاعات و مفاهیم بین افراد شاغل در یک سازمان است و به منظور تنها وقایع و نظرات نیست بلکه احساسات و عواطف را نیز دربر می گیرد. پس ارتب  اطات عبارت است از انتقال و تبادل اطلاعات، معانی و مفاهیم و احساسات بین افراد در سازمان.(الوانی،۱۳۷۴:۱۶۸)
انسان به خاطر اجتماعی بودن، گروههای اجتماعی و محیط اجتماعی برای زندگی خود و دیگران به وجود می آورد. هر یک از افراد گروههای اجتماعات بشری روحیات خاص دارند و همانندی مطلق در سلوک و رفتار آنها مشاهده نمی شود و افرادی که به عضویت سازمانهای اجتماعی درمی آیند، هر کدام یک نوع اندیشه، عقیده، احساس و به طور کلی شخصیت خاص دارند. برخی کم کارند و پاره ای پرشور و زرنگ و گروهی اندیشمند و متفکر. با در نظر گرفتن خصوصیات فوق، آمیزش و مراوده افراد انسانی با یکدیگر کاری بسیار پیچیده است. تلاش و فعالیت اجتماعی انسانها در چهارچوب سازمانهای اجتماعی صورت می گیرد و از این تلاشها در جهت نیازمندیها استفاده می شود. در واقع افراد انسانی با هم مجتمع می شوند تا در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنند و در این حالت در میان آنها نوعی رابطه روحی و روانی و به عبارت دیگر رابطه احساسی و عاطفی ایجاد می شود و براثر ایجاد این نوع رابطه معنوی بر سلوک و رفتار یکدیگر تأثیر می گذارند. دیویس این روابط انسانی را عاملی محرک در داخل و خارج سازمانهای اجتماعی می داند.(پرهیزکار،۱۳۶۸: ۱۲-۶)
 
۲-۳-۱  ارتباط رضایت شغلی در سازمانها
ارتباطات در سازمانها به سه گروه تقسیم می شود:
۱- ارتباط عمودی: که ارتباط با مافوق یا زیردست بوده و به همین دلیل طرز تلقی اعضای سازمان نسبت به مافوق متفاوت است. که علت آن را در میزان یا عدم میزان ارتباط می توان یافت (عسگریان،۱۳۷۰:۱۸). برقراری ارتباط با یک کارمند زیردست نوعی اهرم نیرومند در برانگیختن کارکنان است.(ساعتچی:۱۱۶)
۲- ارتباط افقی: که مربوط به سطح کاری برابر است. یعنی طرز تلقی مشترک بین کارکنان یک طبقه کاری موجبات صمیمت بین آنها را فراهم می کند و روی عملکرد آنها تأثیر می گذارد. جامعه شناسان معتقد هستند که با تحکیم روابط، روحیه مشترک کاری، تقبل کاری عنصر غایب و کمک اعضاء به هم بیشتر  می شود.
[۱] – Ha pak
[۲] – Kinz Berg
[۳] – Cazmaer

رایج­ترین تعریف از فرسودگی شغلی را ماسلاچ و جکسون[۱] ارائه نموده­اند: فرسودگی شغلی سندرمی روان­شناختی شامل خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و کاهش موفقیت فردی است. خستگی عاطفی به ازبین­رفتن منابع هیجانی یا تخلیه­ توان روحی اطلاق می­شود. مسخ شخصیت، تمایلات بدبینانه و پاسخ منفی به اشخاصی است که معمولاً دریافت­کنندگان خدمت از سوی فرد هستند. کاهش موفقیت فردی به کم­شدن احساس شایستگی در انجام وظیفه­ شخصی و ارزیابی منفی از خود در رابطه با انجام کار تلقی می­شود (طلایی، مخبر، محمدنژاد و ثمری، ۲۰۰۸). فرسودگی ورزشی ممکن است در مرود نخبگان بیش­تر به چشم آید؛ کسانی که باید وقت و تلاش بیش از حد معمولی را برای رسیدن به موفقیت صرف کنند (هاج  و همکاران، ۲۰۰۸). فرسودگی هیجانی و جسمی با بیش­تمرینی مرتبط هستند. در حالت فرسودگی، علاوه بر ازدست­دادن چشمگیر انرژی جسمی و هیجانی، ارزیابی ورزشکار از توان ورزشی خود منفی می­شود.
تعاریف فرسودگی ورزشی:
تعریف اسمیت: اولین تعریف توسط روانشناسی به نام اسمیت (۱۹۸۶) که فرسودگی را از چشم­انداز استرسی دیده­است، ارائه شده­است. او معتقد بود که فرسودگی ورزشی نتیجه استرس مزمن است. به دلیل تجربه­کردن استرس در طول زمان، یک فعالیت (ورزش) که قبلاً لذت­بخش بوده­است، دیگر لذت­بخش نیست. این منجر به پسرفت اجتماعی، روان­شناختی و جسمی در ورزش خود می­شود (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹) بر اساس تعریف اسمیت، ویژگی­های فرسودگی ورزشی شامل ازدست­دادن بستگی و علاقه به یک فعالیت؛ مسخ شخصیت، که در آن شخص نسبت به یک فعالیت بیشتر غیر­شخصی می­شود؛ و احساسات منفی از موفقیت که ناشی از سطوح پایین­تر اعتمادبه­نفس و احتمالاً سطوح بالاتر افسردگی است، می­شود (لایی و اس­وسگینز، ۲۰۰۳).
تعریف ریدیک: فرسودگی ورزشی باید به عنوان یک سندرم در نظر گرفته­شود که با ویژگی­های (الف) فرسودگی جسمی و هیجانی، (ب) نزول توان ورزشی، و(ج) احساس کاهش­یافته کفایت، مشخص می­شود. محققان جدید روانشناسی ورزشی مانند کرسولد، اکلوند، پریس، ویز، ریدیک و اسمیت، مفهوم­سازی ریدیک از فرسودگی ورزشی را پذیرفته­اند و در تحقیقات جدید این مفهوم مورد استفاده قرار می­گیرد (هاج و همکاران، ۲۰۰۸).
تعریف ماسلاچ: ماسلاچ فرسودگی را با ویژگی­های تجربه خستگی جسمی، بی­دقتی و کمبود میل که معمولاً محصول استرس بیش از حد است، تعریف کرده است. استرس­های زیاد منجر به این احساس در فرد می­شوند که بهتر است ورزش را کنار بگذارد (لایی و اس­ویگینز، ۲۰۰۳).
تعریف ولی[۲]، آرمیسترانگ[۳]، کمار[۴] و گرین لیف[۵] (۱۹۹۸): بریدن روانی، هیجانی و جسمی از فعالیت­ها (لایی و اس ویگینز، ۲۰۰۳).
۲-۵-۲- مراحل فرسودگی
مراحل فرسودگی را چنین بیان کرده­­اند:

1. وجود عوامل محیطی: عوامل جسمی (مانند بیش­تمرینی و صدمه[۶])؛ عوامل سازمانی (مانند محدودیت­های زمانی و مشکلات سازمانی)؛ و عوامل اجتماعی-بین­فردی[۷] (گولد و همکاران، ۱۹۹۶).
2. وجود عوامل شخصیتی خاص: انتظارات بالا، کمبود لذت، کمبود مهارت­های جرأت­ورزی، کمال­گرایی، مهارت­های ارتباطی ضعیف، راهبردهای ضعیف برای مقابله با استرس، و کمبود کنترل شخصی در تمرین (گولد و همکاران، ۱۹۹۶).
3. ارزیابی شناختی: علل محیطی و شخصیتی خود به خود منجر به فرسودگی نمی­شوند. ارزیابی شناختی مرحله­ بعدی فرایند فرسودگی است. ارزیابی شناختی تعامل بین عقاید و ادارک­های شخصی، و عوامل محیطی است. توان ادراک­شده­ ورزشکار برای روبروشدن با تقاضاهای موقعیت، ضرورتاً اثر عوامل محیطی و شخصیتی را تعدیل می­کند. هنگامی که ورزشکاران معتقد نباشند که می­توانند تقاضاهای روانی، رقابتی، اجتماعی، هیجانی و جسمی فرا روی خود را برآورده کنند، موقعیت طاقت­فرسا به نظر می­رسد. چیزی که این موضوع را پیچیده می­کند، این است که اگر فرد احساس نکند که موقعیتی به اندازه­ کافی چالش­برانگیز است، نتیجه ملالت[۸] و بی­علاقگی[۹] است. بدین لحاظ، این ضروری است که ورزشکاران احساس کنند که مهارت­هایشان به طور متعادلی به چالش کشیده می­شوند (جکسون و سیکزنمیهالی[۱۰]، ۱۹۹۹).
4. پاسخ­های رفتاری: پاسخ­های رفتاری مرحله­ نهایی الگوی شناختی-عاطفی اسمیت را هستند. پاسخ­های رفتاری محصول ارزیابی­های شناختی و پاسخ­های روانشناختی مانند خستگی و اضطراب هستند. پاسخ­های رفتاری پیشایند فرسودگی عبارتند از: خلق متغیر، سردی، مسخ شخصیت، اضطراب، انزاوای عاطفی، خستگی، افت انگیزه، اعتمادبه­نفس پایین، افت عملکردی، و حتی مصرف مواد. پاسخ­های رفتاری (یا نشانه­ها) معمولاً منفی هستند، چرا که علاوه بر عملکرد ورزشکار، اثر قطعی روی به­زیستی او نیز می­گذارد. گرچه این نشانه­های فرسودگی اساساً راهبردهای مقابله­ای طبیعی هستند، این بدان معنا نیست که آنها نمی­توانند و نباید تغییر کنند (هنچسن[۱۱]، ۱۹۹۸).

۲-۵-۳- درمان
مداخلات مهم در درمان فرسودگی می­توانند دادن یک استراحت در وسط روز، استراحت برنامه­ریزی­شده برای کسانی که وظیفه­های بالینی دارند، تمجید و تحسین بیش­تر، نظام تشویقی برای حفظ علایق و افزایش­ بهره­وری کار، باشند. راه دیگر آموزش ورزشکاران در زمینه­هایی، مانند زمان­بندی­کردن آموزش، مدیریت استرس، تجدید قوا، تغذیه و حفظ توازن در زندگی فرد است (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
۲-۵-۴- فرسودگی و خستگی
از نتایج فرسودگی ورزشی، می­توان به خستگی جسمی یا هیجانی، مسخ شخصیت، و احساس شایستگی کمتر اشاره کرد (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
۲-۵-۵- فرسودگی و ماندگی
واژه ماندگی نیز به فرسودگی ربط داده­شده­است. گولد و همکاران (۱۹۹۶) کهنگی را به عنوان شرایطی که در آن تمارین و رقابت­ها در یک دوره با تغییرات خیلی کمی ثابت باقی می­مانند، تعریف کرده­اند (لایی و اس­ویگینز، ۲۰۰۳).
ورزشکاران کمبود فعالیت­هایمتنوع را دارند که منجر به خسته­شدن آنها از ورزششان می­شود. با تمارین روزانه که حداکثر ۲۰ ساعت در هفته، به­طول­می­انجامند، ورزشکاران در پیدا­کردن زمانی برای خودشان مشکل دارند و همه زمانشان برای ورزش صرف می­شود (لایی و اس­ویگینز، ۲۰۰۳).
۲-۵-۶- فرسودگی و کمال­گرایی
تحقیقات بر اهمیت عوامل شخصیتی، که روی فرایند ارزیابی مرکزی اثر می­گذارند و آسیب­پذیری افراد نسبت به تجربه تهدید و اضطراب تحت تأثیر قرار می­دهند، تأکید کرده­اند. یکی از عوامل شخصیتی که روی فرایند ارزیابی اثر می­گذارد، و بر به وجود آمدن فرسودگی مؤثر است، کمال­گرایی است (لمن و همکاران، ۱۹۹۷).
فرسودگی ورزشی تعاملی پیچیده از فشارزاهای چندگانه، تجدیدقوای ناکافی، و محرومیت از انتظارات برآورده­نشده است که تا حدی بوسیله­ خصایص و اهداف کمال­گرایانه توضیح داده می­شود. این فرایند با گرایشی قوی به تأیید اعتبار ارزش شخصی، گاهی متصل با احساسات به­دام­افتادن است (آ.جاداس[۱۲] و دی­سی­ال­حداد[۱۳]، ۲۰۰۹).
۲-۵-۷- مدل­های فرسودگی در ورزشکاران
پژوهشگرانی که فرسودگی را در ورزشکاران بررسی کرده­اند، چندین مدل و تئوری برای راهنمایی و توضیح تلاش­هایشان جهت درک این پدیده، ارائه داده­اند. این مدل­ها عبارتند از: مدل استرس شناختی-عاطفی اسمیت (۱۹۸۶)، مدل کنترل بیرونی و تحول هویت تک­بعدی کواکلی (۱۹۹۲)، مدل­های استرس تمرینی منفی سیلوا (۱۹۹۰) و کنتا و هسمن (۲۰۰۱)، و چندین نظریه انگیزشی: گیرافتادن ریدیک (۱۹۹۷)، کاربردهای اخیر نظریه خودمختاری اکلوند و کرسول (۲۰۰۵الف، ۲۰۰۵ب، ۲۰۰۵جیم، ۲۰۰۷الف، ۲۰۰۷ب)، رویکرد تعهد لانسدیل، هاگ و جکسون (۲۰۰۷) (به نقل از گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
مدل استرس شناختی-عاطفی:
اسمیت رویکردی مبتنی بر استرس برای فهم فرسودگی ورزشی دارد. همخوان با تئوری­های استرس، اسمیت فرسودگی را به عنوان فرایندی شامل ۴ مرحله مفهوم سازی کرده­است. این مراحل عبارتند از: تقاضاهای موقعیتی، ارزیابی شناختی، پاسخ­های فیزیولوژیکی و پاسخ­های رفتاری. این فرایند هنگامی آغاز می­شود که ورزشکار با چند تقاضای موقعیتی مانند حجم تمرینی بالا و/یا انتظارات شدید و بالای موفقیت، مواجه می­شود. مرحله دوم فرایند، شامل ارزیابی شناختی فرد از آن موقعیت است. ورزشکار تعیین می­کند که آیا تقاضاهای موقعیت فراتر از توان او هستند یا خیر. این مرحله تحت تأثیر تنوعی از عوامل انگیزشی و شخصیتی مانند اضطراب صفتی، جهت­گیری­های هدف، و کمال­گرایی، قرار می­گیرد. اگر ورزشکار چنین نتیجه­گیری کند که تقاضاهای موقعیتی فراتر از حد توان او هستند، پاسخ­های فیزیولوژیکی را مانند تغییراتی در تنش، بی­خوابی، خستگی و اضطراب، تجربه خواهد کرد. مرحله نهایی این مدل، پاسخ­های رفتاری ورزشکار است. این شامل تکلیف­های خاص رفتاری و پاسخ­های سازگاری مانند عملکرد کاهش­یافته و پسرفت در فعالیت­ها است (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
مدل کنترل بیرونی و تحول تک­بعدی هویت:
در سال ۱۹۹۲، روانشناسی ورزشی به نام کواکلی، نگرشی تناوبی را به مدل­های استرس جسمی و روان­شناختی فرسودگی، پیشنهاد کرد. او به این نتیجه رسید، که گرچه استرس قطعاً در فرسودگی ورزشی دخیل است، اما علت آن نیست. او معتقد بود که استرس درحقیقت نشانه­ای از فرسودگی است. به نظر او، علت حقیقی فرسودگی مخصوصاً در افراد جوان درگیر در فعالیت­های ورزشی شدید، بیش­تر مربوط به مسائل جامعه­شناختی است. ورزش­های سازمان­یافته طوری ساخت یافته­اند که افراد در آن کمترین کنترل را در تصمیم­گیری دارند. علاوه بر این، ساختار ورزش­های با عملکرد بالا، در جامعه معاصر، اغلب عرصه را بر تحول بهنجار هویت برای افراد جوان تنگ می­کنند. افراد جوان جهت تمرکزکردن بر موفقیت­های ورزشی تربیت می­شوند، که این منجر به شکل­گیری هویت مبتنی بر ورزش[۱۴]، که فرصت تحول بقیه ابعاد هویت را از بین می­برد، می­شود (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
مدل­های استرس تمرینی منفی:
یکی از جدیدترین مدل­های فرسودگی توسط سیلوا[۱۵] (۱۹۹۰) ارائه شده­است. نگرش او این بود که تمرین جسمی، استرس را در سطح جسمی و روانشناختی در ورزشکار،  به وجود می­آورد. این استرس می­تواند آثار مثبت و منفی داشته­باشد. بر اساس نظر سیلوا، فرسودگی زمانی که حجم تمرین بیش از حد بالا و شدید باشد و به سازگاری منفی منجر شود، به وجود می­آید. اگر چنین باشد، ممکن است ابتدا منجر به ماندگی و سپس در نهایت فرسودگی شود. کنتا و هسمن (۱۹۹۸) معتقد بودند که به عنوان قسمت بهنجاری از تمرین جسمی، ورزشکاران تمرین بیش از حد می­کنند، که منجر به فراتمرینی می­شود. این فرایند بیش­تمرینی بسیار فردگرایانه است و به این معناست که میزانی از آموزش­های جسمی که منجر به بیش­تمرینی می­شوند، از یک ورزشکار به ورزشکار دیگر متفاوت خواهد بود. اگر ورزشکارای به وضعیت فراتمرینی برسد، این ضرورتاً منفی نیست، زیرا با استراحت مناسب، بدن دوباره میزان خواهد شد و بهبود جسمی رخ خواهدداد. با این حال، بیش­تمرینی منفی هنگامی رخ می­دهد که تقاضاهای بدنی بسیار زیاد هستند و بدن نمی­تواند به طور مناسبی سازگار شود. این منجر به ماندگی در ورزشکار می­شود، و اگر بازیافت و استراحت کافی رخ ندهد، فرسودگی به وجود خواهدآمد. بنا بر این، این مدل حاکی از آن است که فرسودگی محصول نهایی فرایند بیش­تمرینی است (کنتا  و همسمن، ۱۹۹۸).
مدل­های انگیزشی:
درحالی که، در آغاز محققان به فرسودگی از جنبه­های استرس، ساختار اجتماعی ورزش شدید، و بیش­تمرینی نگاه می کردند، در دهه­های اخیر، علاقه قابل توجهی به مدل­های انگیزشی، به عنوان توصیف­گرهای فرسودگی پیدا شده ­است. تعدادی از این مدل­ها در زیر آورده شده­اند (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
۱٫دیدگاه گیرافتادن[۱۶]
ریدیک در سال ۱۹۹۷ مدل انگیزشی خود را ارائه داد. این مدل مبنی بر این است که ورزشکار نسبت به متعهدشدن به ورزش، ۳ پاسخ می­دهد: (الف) ورزشکار می­خواهد؛ (ب) معتقد است که مجبور است ؛ یا (ج) ترکیبی از هر دو پاسخ. ریدیک ادعا کرد که ورزشکاری که احساس گیرافتادن می­کند، و معتقد است که باید تمرین کند، احتمال دارد که فرسوده شود. این ورزشکار گیرافتاده اغلب مشغولیت خود را با وجود این که به دلایل متعدد نمی­خواهد تمرین کند، حفظ می­کند. اولاً، ممکن است که این ورزشکار تناوبی در ورزش نداشته باشد. ثانیاً، ممکن است چنین احساس کند، که نمی­تواند به مشغولیت خود به ورزش ادامه ندهد، زیرا باید انرژی و زمان زیادی برای متوقف­شدن بپردازد. نهایتاً، ممکن است هویت شخصی ورزشکار با ورزش گره خورده باشد؛ چنان که در صورت ادامه­ندادن به ورزش، احساس خلاء شخصیتی کند (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
۲٫نظریه خودمختاری
نظریه خودمختاری و فرسودگی ورزشی حاکی از آن است، که انسان­ها نیازهای روانی پایه­ای مانند شایستگی، استقلال و خودمختاری و تعلق دارند، که برای رسیدن به بهزیستی بهینه باید ارضا شوند. در بحث ورزشی، کفایت به احساس فرد از داشتن توانایی و فرصت مؤثربودن در یک ورزش اشاره دارد. استقلال و خودمختاری به ادراک فرد از داشتن حق انتخاب و خود جهت دهی اشاره می­کند. تعلق داشتن به احساس رشدیافته مراقبت و مرتبط­بودن با افراد (برای مثال هم­تیمی­ها و مربی) اشاره دارد. به همان میزانی که این نیازها ارضا شوند، نتایج مثبت روان­شناختی برانگیخته می­شوند و به همان میزان که فرد از آنها محروم باشد، تبعات منفی روان­شناختی مانند فرسودگی به وجود می­آورند. محرومیت از نیازهای روانی یکی از منابع اصلی پریشانی انسان است. ارتباط بین ارضای نیازها و فرسودگی به طور کلی قوی است (هاج و همکاران، ۲۰۰۸).
محققانی مانند کرسولد، اکلوند، لیمیر، ترشور، روبرت و پرالت، نظریه خودمختاری را در فرسودگی ورزشی به کار برده­اند. وقتی که سه نیاز برآورده­شوند، انگیزه فرد در حد بهینه قرار دارد و به زیستی روان­شناختی آنها در بالاترین حد است. ورزشکارانی که احساس شایستگی، خودمختاری و تعلق به دیگران معنادار را دارند، سطوح پایین­تر فرسودگی را تجربه خواهندکرد (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹). بنا به نظریه خودمختاری کیفیت انگیزش یک ورزشکار دامنه­ای از منبع انگیزشی خودمختاری زیاد تا خودمختاری کم دارد. ممکن است چنین فرض شود که هنگامی که انگیزه بسیار خودمختارانه (درونی) است، ورزشکار ادراک کنترل بیشتری روی رفتار خودش دارد و این انگیزش انطباقی است. از سوی دیگر، هنگامی که انگیزش خودمختارانه نیست و رفتار ورزشکار به وسیله عامل بیرونی کنترل می­شود، ورزشکار ادراک کنترل کمتری روی عملکرد ورزشی خود دارد؛ که منجر به دستاوردهای غیر انطباقی مانند آسیب ورزشی و بی­انرژی­بودن و همچنین احساس فرسودگی جسمی و هیجانی، یعنی همه علایم کلیدی بیش تمرینی و فرسودگی ورزشی می­شود (لیمیر، روبرتز[۱۷] و  استری-گاندرسن[۱۸]، ۲۰۰۷).
۳٫رویکرد تعهد[۱۹]
رویکرد تعهد به فرسودگی توسط لاندسدیل و همکارانش مطرح شده­است. این محققان معتقدند که تعهد به ورزش شامل اعتماد، فداکاری و انرژی است. همچنین حاکی از آن است که تعهد در ورزش، متضاد فرسودگی است (گولد و آویتلی، ۲۰۰۹).
[۱]. Jakson, S. A.
[۲] . Vealey, R. S.
[۳] . Armstrong, L.
[۴] . Comar, W.
[۵] . Greenleaf, C. A.
[۶]. Injury
[۷]. Social-interpersonal
[۸]. boredom
[۹]. staleness
[۱۰]. Csikszentmihalyi, M.
[۱۱]. Henschen, K.P.
[۱۲]. A. Jodas, D.
[۱۳]. D. C. L. Haddad, M.
 
[۱۴]. sport-centered identity
[۱۵] . Silva, J. M.
[۱۶]. entrapment
[۱۷] . C. Roberts, G.
[۱۸] . Stray-Gundersen, J.
[۱۹]. engagement

آمار توصیفی – خشونت ، کجروی ، جرم ، بزهکاری و پرخاشگری جوانان

 

در این قسمت توصیف متغیرهای مهم پژوهش با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی و نمودار پرداخته می شود.

 

۱-۱-۴ تحصیلات پدر

 

جدول ۱-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « تحصیلات پدر » می باشد که در آن ۶/۲۲ درصد بیسواد ، ۹/۴۶ درصد زیر دیپلم ، ۶/۱۶ درصد دیپلم ، ۳/۱۰ درصد لیسانس و ۷/۳ درصد هم لیسانس و بالاتر می باشند .

 

جدول ۱-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تحصیلات پدر	فراوانی	درصد
بیسواد	۷۹	۲۲٫۶
زیر دیپلم	۱۶۴	۴۶٫۹
دیپلم	۵۸	۱۶٫۶
لیسانس	۳۶	۱۰٫۳
فوق لیسانس و بالاتر	۱۳	۳٫۷
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۲-۱-۴ تحصیلات مادر

 

جدول ۲-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « تحصیلات مادر » می باشد که در آن ۷/۴۷ درصد بیسواد ، ۴۴ درصد زیر دیپلم ، ۳/۴ درصد دیپلم ، ۹/۰ درصد لیسانس و ۱/۳ درصد هم لیسانس و بالاتر می باشند .

 

جدول ۲-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تحصیلات مادر	فراوانی	درصد
بیسواد	۱۶۷	۴۷٫۷
زیر دیپلم	۱۵۴	۴۴٫۰
دیپلم	۱۵	۴٫۳
لیسانس	۳	.۹
فوق لیسانس و بالاتر	۱۱	۳٫۱
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۳-۱-۴ شغل پدر

 

جدول ۳-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « شغل پدر » می باشد که در آن ۸/۱۷ درصد دارای شغل آزاد ، ۷/۳۶ درصد کارمند ، ۵/۲۳ درصد کشاورز ، ۱/۱۱ درصد راننده ، ۸/۷ درصد بیکار و ۳ درصد کارگر می باشند.

 

جدول ۳-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شغل پدر	فراوانی	درصد
آزاد	۵۹	۱۶٫۹
کارمند	۱۲۲	۳۴٫۹
کشاورز	۷۸	۲۲٫۳
راننده	۳۷	۱۰٫۶
بیکار	۲۶	۷٫۴
کارگر	۱۰	۲٫۹
کل	۳۳۲	۹۴٫۹
بی پاسخ	۱۸	۵٫۱
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۴-۱-۴ شاغل بودن مادر

 

جدول ۴-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « شاغل بودن مادر » می باشد که در آن ۳/۶ درصد مادرانشان شاغل و ۷/۹۳ درصد نیز خانه دار می باشند .

 

 

جدول ۴-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شاغل بودن مادر	فراوانی	درصد
شاغل	۲۲	۶٫۳
خانه دار	۳۲۸	۹۳٫۷
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۵-۱-۴ میزان هزینه ماهانه

 

جدول ۵-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « میزان هزینه ماهانه » می باشد که در آن ۳/۵۶ درصد زیر ۳۰۰ هزار ، ۳/۲۶ درصد بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان ، ۳/۸ درصد بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار و ۰۹/۰ هم بین ۸۰۰ تا یک میلیون  با میانگین آن برابر با ۲۶۲۵۹۳ هزار تومان در ماه می باشد .

 

جدول ۵-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

میزان هزینه ماهانه	فراوانی	درصد
زیر ۳۰۰	۱۹۷	۵۶٫۳
۳۰۰ تا ۵۰۰	۹۲	۲۶٫۳
۵۰۱ تا ۸۰۰	۲۹	۸٫۳
۸۰۱ تا ۱۰۰۰۰۰۰	۳	.۹
کل	۳۲۱	۹۱٫۷
بدون پاسخ	۲۹	۸٫۳
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

۶-۱-۴ میزان درآمد ماهانه

 

جدول ۶-۱-۴ مربوط به توزیع فراوانی متغیر « میزان درآمد ماهانه » می باشد که در آن ۱/۲۱ درصد زیر ۳۰۰ هزار ، ۹/۳۲ درصد بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان ، ۱/۲۳ درصد بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار ، ۱/۷ هم بین ۸۰۰ تا یک میلیون و ۳/۴ درصد هم بیش از یک میلیون می باشد که میانگین آن برابر با ۴۸۶۹۲۹ هزار تومان در ماه می باشد .

 

جدول ۶-۱-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

میزان درآمد ماهانه	فراوانی	درصد
زیر ۳۰۰	۷۴	۲۱٫۱
۳۰۰ تا ۵۰۰	۱۱۵	۳۲٫۹
۵۰۱ تا ۸۰۰	۸۱	۲۳٫۱
۸۰۱ تا ۱۰۰۰۰۰۰	۲۵	۷٫۱
بیش از ۱۰۰۰۰۰۰	۱۵	۴٫۳
کل	۳۱۰	۸۸٫۶
بدون پاسخ	۴۰	۱۱٫۴
کل	۳۵۰	۱۰۰٫۰

 

 

 

 

 

 

۷-۱-۴ متغیر احساس بی عدالتی اجتماعی

 

جدول شماره ۴-۷ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب احساس عدالت اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	کاملاً مخالفم	مخالفم	تاحدودی	موافقم	کاملاً موافقم
برابری در برابر قانون	۶/۱۲	۷/۱۱	۱/۲۹	۴/۱۵	۱/۳۱
تبعیض و بی عدالتی	۱/۱۱	۷/۱۳	۷/۳۱	۹/۱۴	۶/۲۸
پول و پارتی برای انجام کار	۱/۵۳	۲۰	۱۴	۱/۷	۷/۵
بی عدالتی اجتماعی	۴/۷	۶/۵۰	۹/۳۸	۴/۱	۷/۱

در سنجش احساس بی عدالتی اجتماعی، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۷) توزیع فراوانی احساس بی عدالتی اجتماعی پاسخگویان را نشان می‌دهد. برابری در برابر قانون ۶/۱۲ درصد کاملاً مخالفم، ۷/۱۱ درصد مخالفم، ۱/۲۹ درصد تاحدودی، ۴/۱۵ درصد موافقم، ۱/۳۱ کاملاً موافقم با میانگین ۴۰/۳ . تبعیض و بی عدالتی ۱/۱۱ درصد کاملاً مخالفم، ۷/۱۳ درصد مخالفم، ۷/۳۱ درصد تاحدودی، ۹/۱۴ درصد موافقم و ۶/۲۸ درصد کاملاً موافقم با میانگین ۳۶/۳ . پول و پارتی برای انجام کار ۱/۵۳ درصد کاملاً مخالفم، ۲۰ درصد مخالفم، ۱۴ درصد تاحدودی، ۱/۷ درصد موافقم و ۷/۵ درصد هم کاملاً موافقم با میانگین ۹۲/۱ می باشد.

 

۸-۱-۴ متغیر داشتن همسالان بزهکار

 

جدول شماره ۴-۸ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب داشتن همسالان بزهکار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
مصرف مشروبات الکلی	۹/۵۸	۷/۱۳	۷/۱۱	۴/۵	۳/۱۰
استعمال موادمخدر ( حشیش تریاک و …)	۱/۶۵	۹/۱۴	۱۰	۳/۲	۷/۷
دعوا کردن با دیگران	۳/۳۰	۹/۲۸	۶/۲۰	۶	۳/۱۴
داشتن همسالان بزهکار	۱/۴۵	۶/۳۴	۹/۸	۳/۶	۳/۴

در سنجش داشتن همسالان بزهکار، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۸) توزیع فراوانی داشتن همسالان بزهکار پاسخگویان را نشان می‌دهد. مصرف مشروبات الکلی با دوستان ۹/۵۸ درصد خیلی کم، ۷/۱۳ درصد کم، ۷/۱۱ درصد تاحدودی، ۴/۵ درصد زیاد و ۳/۱۰ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۹۴/۱ . استعمال موادمخدر با دوستان ۱/۶۵ درصد خیلی کم، ۹/۱۴ درصد کم، ۱۰ درصد تاحدودی ۳/۲ درصد زیاد و ۷/۷ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۷۲/۱ . دعوا کردن با دیگران ۳/۳۰ درصد خیلی کم، ۹/۲۸ درصد کم، ۶/۲۰ درصد تاحدودی، ۶ درصد زیاد و ۳/۱۴ درصد خیلی زیاد با میانگین ۴۵/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

۹-۱-۴ متغیر ناکامی

 

جدول شماره ۴-۹ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب ناکامی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
نیاز به تفریح و سرگرمی	۴/۱۵	۱/۲۹	۳۶	۶/۱۰	۹/۸
برآورده شدن خوراک و پوشاک	۳۴	۳۴	۹/۲۰	۶/۴	۶/۶
برآورده شدن نیازها	۶/۶	۴/۲۵	۴/۳۳	۷/۱۹	۹/۱۴
ناکامی	۱/۱۱	۳/۳۲	۳/۵۰	۶/۴	۷/۱

در سنجش ناکامی، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۹) توزیع فراوانی ناکامی پاسخگویان را نشان می‌دهد. نیاز به تفریح و سرگرمی ۴/۱۵ درصد خیلی کم ، ۱/۲۹ کم، ۳۶ درصد تاحدودی ، ۶/۱۴ زیاد و ۹/۸ خیلی زیاد با میانگین ۶۸/۲ . برآورده شدن خوراک و پوشاک ۳۴ درصد خیلی کم ، ۳۴ درصد کم، ۹/۲۰ درصد تاحدودی، ۶/۴ درصد زیاد و ۶/۶ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۱۵/۲ . برآورده شدن نیازها ۶/۶ درصد خیلی کم، ۴/۲۵ درصد کم، ۴/۳۳ درصد تاحدودی ، ۷/۱۹ درصد زیاد و ۹/۱۴ درصد خیلی زیاد با میانگین ۱۰/۳ می باشد.

 

۱۰-۱-۴ متغیر جرم در محله

 

جدول شماره ۴-۱۰ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب جرم در محله

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
درگیری قومی و قبیله ای	۱/۳۹	۹/۲۲	۱۴	۶/۱۰	۴/۱۳
خرید و فروش مشروبات	۱/۵۵	۶/۱۲	۱/۹	۹/۸	۳/۱۴
خرید و فروش موادمخدر	۹/۳۶	۶/۱۸	۱/۱۷	۱/۱۱	۳/۱۶
جرم در محله	۷/۳۳	۱/۳۳	۶/۲۰	۱۰	۶/۲

در سنجش جرم در محله، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۰) توزیع فراوانی جرم در محله پاسخگویان را نشان می‌دهد. درگیری قومی و قبیله ای در محله ۱/۳۹ درصد خیلی کم، ۹/۲۲ درصد کم، ۱۴ درصد تاحدودی، ۶/۱۰ درصد زیاد و ۴/۱۳ درصد خیلی زیاد با میانگین ۳۶/۲ . خرید و فروش مشروبات الکلی ۱/۵۵ خیلی کم ، ۶/۱۲ درصد کم، ۱/۹ درصد تاحدودی ، ۹/۸ درصد زیاد و ۳/۱۴ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۱۴/۲ . خرید و فروش موادمخدر ۹/۳۶ درصد خیلی کم، ۶/۱۸ درصد کم، ۱/۱۷ درصد تاحدودی ، ۱/۱۱ درصد زیاد و ۳/۱۶ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۱/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۱-۱-۴ متغیر تضاد والدین

 

جدول شماره ۴-۱۱ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب تضاد والدین

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	کاملاً موافقم	موافقم	تاحدودی	مخالفم	کاملاً مخالفم
اختلاف پدر و مادر	۴	۶/۶	۶/۱۶	۷/۳۱	۱/۴۱
احترام نداشتن والدین	۱/۳	۹/۲	۶/۱۲	۶/۲۶	۹/۵۴
سرزنش کردن والدین	۳/۲	۳/۸	۲۰	۴/۲۱	۴۸
تضاد والدین	۱/۱	۹/۴	۷/۱۱	۶/۳۴	۷/۴۷

در سنجش تضاد والدین، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۱) توزیع فراوانی تضاد والدین پاسخگویان را نشان می‌دهد. اختلاف پدر و مادر ۴ درصد کاملاً موافقم ، ۶/۶ درصد موافقم ، ۶/۱۶ درصد تاحدودی، ۷/۳۱ درصد مخالفم و ۱/۴۱ درصد کاملاً مخالفم با میانگین ۹۹/۳ . احترام نداشتن والدین ۱/۳ درصد کاملاً موافقم، ۹/۲ درصد موافقم، ۶/۱۲ درصد تاحدودی، ۶/۲۶ درصد مخالفم و ۹/۵۴ درصد کاملاً مخالفم با میانگین ۲۷/۴ . سرزنش کردن والدین ۳/۲ درصد کاملاً موافقم، ۳/۸ درصد موافقم، ۲۰ درصد تاحدودی، ۴/۲۱ درصد مخالفم و ۴۸ درصد کاملاً مخالفم با میانگین ۴/۴ می باشد.

 

۱۲-۱-۴ متغیر قربانی خشونت شدن

 

جدول شماره ۴-۱۲ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب قربانی خشونت شدن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
تهدید شدن از طرف دیگران	۶/۵۶	۹/۲۸	۶/۶	۴	۴
زدن با مشت و سیلی	۷/۶۱	۴/۲۳	۷/۷	۴/۵	۷/۱
پرتاب سنگ به طرف شما	۷/۶۷	۱۶	۳/۸	۱/۵	۹/۲
قربانی خشونت شدن	۷/۶۳	۹/۲۴	۱/۹	۱/۱	۱/۱

در سنجش قربانی خشونت شدن، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۲) توزیع فراوانی قربانی خشونت شدن پاسخگویان را نشان می‌دهد. تهدید شدن از طرف دیگران ۶/۵۶ درصد خیلی کم، ۹/۲۸ درصد کم، ۶/۶ درصد تاحدودی، ۴ درصد زیاد و ۴ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۷۰/۱ . زدن با مشت و سیلی ۷/۶۱ درصد خیلی کم، ۴/۲۳ درصد کم، ۷/۷ درصد تاحدودی، ۴/۵ درصد زیاد و ۷/۱ درصد هم خیلی زیاد با میانگین ۶۲/۱ . پرتاب سنگ به طرف شما ۷/۶۷ درصد خیلی کم، ۱۶ درصد کم، ۳/۸ درصد تاحدودی، ۱/۵ درصد زیاد و ۹/۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۹/۱ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۳-۱-۴ متغیر تماشاگر خشونت بودن

 

جدول شماره ۴-۱۳ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب تماشاگر خشونت بودن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	تاحدودی	زیاد	خیلی زیاد
دعوای لفظی بین افراد	۶	۱/۱۳	۱/۲۱	۳/۲۶	۴/۳۳
تهدید یک فرد توسط دیگری	۴/۱۳	۹/۱۴	۹/۲۲	۴/۲۱	۴/۲۷
درگیری با چوب و چماق	۱/۲۵	۶/۳۰	۶/۲۰	۹/۱۰	۹/۱۲
تماشاگر خشونت بودن	۱/۱۹	۹/۳۰	۶/۳۲	۹/۱۲	۶/۴

در سنجش تماشاگر خشونت بودن، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۳) توزیع فراوانی تماشاگر خشونت بودن پاسخگویان را نشان می‌دهد. شاهد دعوای لفظی بین افراد ۶ درصد خیلی کم، ۱/۱۳ درصد کم، ۱/۲۱ درصد تاحدودی، ۳/۲۶ درصد زیاد و ۴/۳۳ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۸/۳ . تهدید یک فرد توسط دیگری ۴/۱۳ درصد خیلی کم، ۹/۱۴ درصد کم، ۹/۲۲ درصد تاحدودی، ۴/۲۱ درصد زیاد و ۴/۲۷ درصد خیلی زیاد با میانگین ۳۴/۳ . درگیری با چوب و چماق ۱/۲۵ درصد خیلی کم، ۶/۳۰ درصد کم، ۶/۲۰ درصد تاحدودی، ۹/۱۰ درصد زیاد و ۹/۱۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۵/۲ می باشد.

 

۱۳-۱-۴ متغیر خشونت لفظی

 

جدول شماره ۴-۱۳ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب خشونت لفظی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	هرگز	زیاد	خیلی زیاد
فحش و ناسزا گفتن	۳/۲۴	۱/۳۷	۹/۸	۱/۱۳	۶/۱۶
مسخره کردن دیگران	۷/۲۵	۳۶	۷/۱۳	۷/۱۱	۹/۱۲
خشونت لفظی	۴/۲۹	۲۸	۲۶	۶/۸	۸

در سنجش خشونت لفظی، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۳) توزیع فراوانی خشونت لفظی پاسخگویان را نشان می‌دهد. فحش و ناسزار گفتن به دیگران ۳/۲۴ درصد خیلی کم، ۱/۳۷ درصد کم، ۹/۸ درصد هرگز، ۱/۱۳ درصد زیاد و ۶/۱۶ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۰/۲ . مسخره کردن دیگران ۷/۲۵ درصد خیلی کم، ۳۶ درصد کم، ۷/۱۳ درصد هرگز، ۷/۱۱ درصد زیاد و ۹/۱۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۷/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۴-۱-۴ متغیر خشونت فیزیکی ملایم

 

جدول شماره ۴-۱۴ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب خشونت فیزیکی ملایم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	هرگز	زیاد	خیلی زیاد
دست به یقه شدن	۱/۲۳	۳/۳۴	۱۴	۶/۱۲	۱۶
هُل دادن افراد	۴/۱۵	۳۰	۱/۱۳	۷/۲۹	۷/۱۱
کتکت کاری کردن	۱/۳۱	۴/۲۳	۲۲	۴/۱۱	۱۲
خشونت فیزیکی ملایم	۷/۲۹	۷/۲۹	۲۴	۱/۹	۴/۷

در سنجش خشونت فیزیکی ملایم، شاخصهای متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۴) توزیع فراوانی خشونت فیزیکی ملایم پاسخگویان را نشان می‌دهد. دست به یقه شدن ۱/۲۳ درصد خیلی کم، ۳/۳۴ درصد کم، ۱۴ درصد هرگز، ۶/۱۲ درصد زیاد و ۱۶ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۴/۲ . هُل دادن دیگران ۴/۱۵ درصد خیلی کم، ۳۰ درصد کم، ۱/۱۳ درصد هرگز، ۷/۲۹ درصد زیاد و ۷/۱۱ درصد خیلی زیاد با میانگین ۹۲/۲ . کتک کاری کردن ۱/۳۱ درصد خیلی کم، ۴/۲۳ درصد کم، ۲۲ درصد هرگز، ۴/۱۱ درصد زیاد و ۱۲ درصد خیلی زیاد با میانگین ۴۹/۲ می باشد.

 

۱۵-۱-۴ متغیر خشونت فیزیکی شدید

 

جدول شماره ۴-۱۵ : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان برحسب خشونت فیزیکی شدید

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گویه ها	خیلی کم	کم	هرگز	زیاد	خیلی زیاد
درگیری با چوب و چماق	۲۶	۱۴	۷/۴۹	۳/۲	۸
استفاده از چاقو	۶/۲۴	۱/۷	۱/۵۵	۴/۷	۷/۵
حمل اسلحه	۲۶	۹/۶	۴/۵۷	۲	۷/۷
خشونت فیزیکی شدید	۹/۲۲	۴/۲۱	۷/۴۹	۷/۱	۳/۴

در سنجش خشونت فیزیکی شدید، شاخص های متعددی دخیل می‌باشند. جدول (۴-۱۵) توزیع فراوانی خشونت فیزیکی شدید پاسخگویان را نشان می‌دهد. درگیری با چوب و چماق ۲۶ درصد خیلی کم، ۱۴ درصد کم ۷/۴۹ درصد هرگز، ۳/۲ درصد زیاد و ۸ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۲/۲ . استفاده از چاقو ۶/۲۴ درصد خیلی کم، ۱/۷ درصد کم، ۱/۵۵ درصد هرگز، ۴/۷ درصد زیاد و ۷/۵ درصد خیلی زیاد با میانگین ۶۲/۲ . حمل اسلحه ۲۶ درصد خیلی کم، ۹/۶ درصد کم، ۴/۵۷ درصد هرگز، ۲ درصد زیاد و ۷/۷ درصد خیلی زیاد با میانگین ۵۸/۲ می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲-۴- آمار استنباطی : در این بخش به آزمون فرضیات می پردازیم و فرضیات اصلی به قرار زیر می باشند :

 

۱-۲-۴ فرضیه اصلی اول : بین میزان جرم در محله و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه میزان جرم در محله بیشتر باشد پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۱۹۶	.۰۴۵	۴٫۳۵۸	.۰۰۰
		جرم در محله	.۱۸۸	.۰۴۳	۴٫۳۵۸	.۰۰۰
		خشونت جوانان	.۲۰۴	.۰۴۷	۴٫۳۵۸	.۰۰۰

 

 

 

 

۲-۲-۴ فرضیه اصلی دوم : بین احساس ناکامی و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/003 ) می باشد یعنی هر چه فرد بیشتر احساس ناکامی داشته باشد پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۲-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۱۳۳	.۰۴۵	-۲٫۹۴۷	.۰۰۳
		احساس ناکامی	-.۱۲۰	.۰۴۱	-۲٫۹۴۷	.۰۰۳
		خشونت جوانان	-.۱۵۰	.۰۵۰	-۲٫۹۴۷	.۰۰۳

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۳-۲-۴ فرضیه اصلی سوم : بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه همالان فرد رفتارهای ضد اجتماعی بیشتری از خود نشان دهند پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۳-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۴۵	.۰۴۳	۵٫۷۱۰	.۰۰۰
		رفتار ضد اجتماعی همسالان	.۲۲۶	.۰۴۰	۵٫۷۱۰	.۰۰۰
		خشونت جوانان	.۲۶۷	.۰۴۷	۵٫۷۱۰	.۰۰۰

 

 

 

 

۴-۲-۴ فرضیه اصلی چهارم : بین قربانی خشونت شدن و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/009 ) می باشد یعنی هر چه فرد بیشتر قربانی خشونت باشد پس میزان خشونت جوانان بیشتر است .

 

جدول ۴-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۱۱۹	.۰۴۵	۲٫۶۲۰	.۰۰۹
		قذبانی خشونت شدن	.۱۰۰	.۰۳۸	۲٫۶۲۰	.۰۰۹
		خشونت جوانان	.۱۴۹	.۰۵۷	۲٫۶۲۰	.۰۰۹

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۵-۲-۴ فرضیه اصلی پنجم : بین تضاد والدین با یکدیگر و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/002 ) یعنی هر چه میزان تضاد در بین والدین بیشتر باشد پس خشونت جوانان بیشتر می باشد .

 

جدول ۵-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۱۴۴	.۰۴۶	-۳٫۱۰۵	.۰۰۲
		تضاد والدین	-.۱۳۱	.۰۴۲	-۳٫۱۰۵	.۰۰۲
		خشونت جوانان	-.۱۶۱	.۰۵۱	-۳٫۱۰۵	.۰۰۲

 

 

 

 

۶-۲-۴ فرضیه اصلی ششم : بین معرض خشونت قرار گرفتن فرد و میزان خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) یعنی هر چه فرد بیشتر در معرض خشونت قرار گیرد پس خشونت جوانان بیشتر می باشد .

 

جدول ۶-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۲۱	.۰۴۷	۴٫۷۳۷	.۰۰۰
		در معرض خشونت بودن	.۲۱۵	.۰۴۶	۴٫۷۳۷	.۰۰۰
		خشونت جوانان	.۲۲۷	.۰۴۸	۴٫۷۳۷	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۷-۲-۴ فرضیه اصلی هفتم : بین شغل پدر میزان خشونت جوانان رابطه معنی داری وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون کرامر استفاده شد و این فرضیه معنی دار می باشد ، و این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/001 ) می باشد یعنی بین شغل پدر و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

 

جدول ۷-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

		ارزش	معنی داری
اسمی اسمی	مقدای فی	.۳۶۵	.۰۰۱
	آزمون کرامر	.۱۸۲	.۰۰۱
تعداد معتبر		۳۳۲

 

 

در این قسمت به آزمون فرضیات فرعی می پردازیم که به قرار زیر می باشند :

 

۱۰-۲-۴ فرضیه فرعی اول : بین میزان جرم در محله و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه میزان جرم در محله بیشتر باشد پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۰-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۳۶	.۰۴۵	۵٫۲۴۷	.۰۰۰
		جرم در محله	.۲۳۲	.۰۴۴	۵٫۲۴۷	.۰۰۰
		خشونت لفظی	.۲۴۱	.۰۴۶	۵٫۲۴۷	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۱-۲-۴ فرضیه فرعی دوم : بین احساس ناکامی و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه احساس ناکامی در فرد بیشتر باشد پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۱-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۱۶۵	.۰۴۵	-۳٫۶۷۸	.۰۰۰
		احساس ناکامی	-.۱۵۱	.۰۴۱	-۳٫۶۷۸	.۰۰۰
		خشونت لفظی	-.۱۸۱	.۰۴۹	-۳٫۶۷۸	.۰۰۰

 

 

 

 

۱۲-۲-۴ فرضیه فرعی سوم : بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه همالان فرد رفتارهای ضد اجتماعی بیشتری از خود نشان دهند پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۲-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۷۱	.۰۴۶	۵٫۷۹۴	.۰۰۰
		رفتار ضد اجتماعی همسالان	.۲۵۵	.۰۴۳	۵٫۷۹۴	.۰۰۰
		خشونت لفظی	.۲۹۰	.۰۵۰	۵٫۷۹۴	.۰۰۰

 

۱-۳٫  اهمیت و ضرورت تحقیق

 

از ویژگی­های دوران نوین، افزایش تلاش به منظور دستیابی زنان به فرصت­های اجتماعی برابر با مردان است. همچنین  امکان دستیابی زنان به حوزه­های اقتصادی است، که موضوع تحولات دوران پس از انقلاب صنعتی و شهری شده است. موضوع زنان در دوران اخیر مانند دیگر موضوعات اجتماعی و انسانی، مورد بازنگری مجدد و به عنوان مسئله­ای چشمگیر قرار گرفت و ابعاد مختلف زندگی آنها مورد توجه قرار گرفته است. این جهش نه تنها در قلمرو مسائل فرهنگی و اجتماعی آنها، بلکه در روند تولید، افزایش تولید، ورود به بازار کار، تقسیم کار اقتصادی و . . . به اثبات رسیده است (فرهادی، ۱۳۸۹).

 

نقش خانواده در توسعه اجتماعی غیرقابل چشم پوشی است. خانواده هایی که در آن زن و شوهر با هم تفاهم دارند و از زندگی احساس رضایت می کنند، کارکرد مناسب تری داشته و نقش خود را بهتر ایفا می کند (لنکستر و استنهوپ،۲۰۰۴: ۴۷۹). دگرگونی در خانواده­ ایرانی در قرون اخیر به صورت آرام اما مستمر و قاطع بوده است، زمانی دراز شکلی از خانواده وجود داشت که جامعه­شناسان آن را به اصطلاح خانواده­ گسترده معرفی می­کردند، این خانواده بر اساس پدرتباری و اولویت جنس مذکر استوار ­بود و زیر نظر پدر اداره می­شد، با این حال خانواده واحد تولید و مصرف بود. منزلت اجتماعی زن ناچیز بود و به فرزند آوری و انجام کارهای خانگی و گاهی کشاورزی و نساجی محدود بود، و فرزندان نام و نشان خود را از پدر به ارث می بردند.

 

وضعیت زنان که حدودا نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می­ دهند در سراسر دنیا تحت تأثیر تحولات ­اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی (اشتغال، بهداشت، ازدواج، باروری، آموزش و پرورش) قرار داشته­است. با این حال زنان در کشورهای صنعتی و درحال توسعه و بالااخص جهان سوم سخت­تر از مردان کار می­ کنند این در حالی است که در مقابل کار سخت بهایی ناچیز به آنها داده­می­شود، همچنین با توجه به همه جانبه بودن مفهوم توسعه، هنگامی روند آن سیر مطلوب را در جهان طی می­ کند که امکانات و تمهیدات فراهم آمده برای نیمی از جمعیت یعنی زنان، به گونه­ای باشد تا ضمن حفظ و تقویت شئونات انسانی و تحکیم جایگاه وی در خانواده، زمینه شکوفایی ابتکار و خلاقیت را برای آنان ایجاد و امکان ارتقاء فرهنگی و مشارکت سازنده و گسترده شان را در جامعه فراهم آورد (ساروخانی، ۱۳۸۸: ۲).

 

 

گسترش اشتغال زنان و مشارکت بیشتر آنان درامور اجتماعی از جمله نمودهای کنونی نهاد خانواده در ایران است که شناخت هرچه بیشتر تأثیرات آن بر روابط خانوادگی، مسایل اقتصادی، کیفیت روابط عاطفی و … چشم انداز روشن­تری نسبت به آینده­ی خانواده، در اختیار ما قرار­می­دهد. همچنین با تحولات اخیر و گذار کشورمان از جامعه­ی سنتی به جدید و علاوه براین، زنان به عنوان یکی از اقشار در معرض آسیب جوامع، بیش از سایرین در معرض تبعیض های اجتماعی و فشارهای روانی قرار می گیرند (امینی یخدانی، ۱۳۸۸: ۱۷). با نظر به این تحولات ضرورت و اهمیت انجام اینگونه پژوهش­ها بیشتر احساس می­شود.

 

این پژوهش می ­تواند برنامه­ای تاثیر گذار در جهت فهم بهتر نسبت به جایگاه زنان و رفتارهای نسبت به آنان داشته باشد همچنین منجر به شناخت و بررسی مشکلاتی که زنان در جامعه با آن مواجه هستند، با این حال می ­تواند به مردان یاری ­رساند که برخوردهای صحیح­تری را در ارتباط با آنان در پیش بگیرند همچنین این تحقیق می ­تواند به نوعی تجربیات و گفتمان­های مشترک زنان را با دیگران در میان گذارد تا همه به خصوص زنان از تمامی این مسائل آگاهی ­یابند. این پژوهش می ­تواند جزیی از پژوهش­هایی باشد که به منزله چارچوب­بندی برنامه ­هایی برای زنان به شمار ­آید و در ادامه می ­تواند راهگشا و کمکی باشد تا توجه دولت و در نظر گرفتن بودجه­ای برای توسعه و پیشرفت زنان در آینده باشد. مطالعه در مورد زنان و مسایل مربوط به آنان، سابقه‌ای طولانی در ایران ندارد بدین جهت در پاره‌ای موارد­، برنامه‌ریزی بدون شناخت همه جانبه وضعیت زنان و موقعیت آنان در جامعه صورت می‌گیرد. با این حال برنامه‌ریزی بدون توجه به این قشر از جامعه­، دستیابی به نتیجه مطلوب را دچار اشکال می‌سازد. همچنین می ­تواند به شناخت بیشتر وضعیت زنان کمک ‌نماید. نتایج این بررسی زمینه را برای رسیدگی بیشتر به زنان به ویژه موانع و مشکلات آنان را در رسیدن به موقعیت بهتر مشخص خواهد کرد.

 

 

 

۱-۴٫  اهداف تحقیق

 

در این بخش از فصل تحقیق، اهداف تحقیق آورده شده است که اهداف تحقیق حاضر را می توان مشتمل بر دو بخش هدف کلی یا اصلی و اهداف جزئی یا فرعی تحقیق دانست که شامل موارد زیر می باشد:

 

 

 

۱-۴-۱٫  هدف کلی تحقیق

 

آسیب شناسی نقش زنان در جامعه و پیامدهای آن در خانواده های یزدی است

 

 

 

۱-۴-۲٫ اهداف فرعی تحقیق

 

در کنار هدف کلی فوق، اهداف فرعی دنبال می‌گردد:

 

1. بررسی متون، دیدگاه ها و نظرات صاحب نظران مختلف در ارتباط با نقش و خانواده.

 

1. بررسی نگرش زنان متاهل شهر یزد نسبت به نقش های بیرون از خانه.

 

1. تعیین میزان نقش های مختلف زنان در جامعه.

 

1. تعیین میزان آسیب هایی که ناشی از نقش زنان در جامعه، بوجود می آید.

 

1. بررسی میزان آسیب شناسی نقش زنان در جامعه و پیامدهایی که بر خانواده می گذارد.

 

1. ارائه پیشنهادات لازم برای کاهش آسیب های مربوط به نقش های اجتماعی و حضور زنان در جامعه.

 

 

۱-۵٫ کاربرد تحقیق

 

از آنجایی که پژوهش حاضر در قلمرو مباحث توسعه اجتماعی، انسانی و فرهنگی و امور مربوط به زنان قرار می گیرد، می تواند مورد استفاده تمام افراد و سازمان هایی قرار بگیرد که به هر نوعی با برنامه ریزی های اجتماعی و فرهنگی در رابطه با زنان و خانواده در سطح شهرستانی و استانی مرتبط هستند. از سوی دیگر نتایج پژوهش حاضر مربوط به نهادهای مرتبط در ابعاد مختلف روانی، اجتماعی و … در سطح جامعه می شود. شناخت و آگاهی از میزان نیاز به مشارکت و تغییر در الگوهای نقش جنسیتی در جامعه مورد مطالعه می تواند زمینه ساز مشارکت و همکاری سازمان با سازمان ها و نهادهای متولی امر خانواده در خصوص آسیب شناسی مسئله و ارائه راهکار باشد. نتایج این پژوهش می تواند راهگشای نهادهای اجتماعی در جامعه باشد تا آنان یا برنامه های خود را هدفمند دنبال کنند و یا اینکه برنامه های سابق خود را بر اساس نیاز افراد جامعه تنظیم نمایند.

 

به طور مشخص می توان نهادها و سازمانهای زیر را به عنوان مخاطبان این طرح معرفی کرد:

 

• وزارت کشور (استانداری) در حوزه مدیریت و برنامه ریزی

 

• مرکز مطالعات فرهنگی کشور در حوزه فرهنگ سازی و ترویج و تبلیغ امور دینی و بهداشتی

 

• مرکز امور زنان و خانواده در حوزه حمایت از زنان و نظام خانواده

 

• مجلس شورای اسلامی در حوزه وضع قوانین

 

• سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در حوزه مدیریت و برنامه ریزی

 

• سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی در حوزه آگاهی بخشی و فرهنگ سازی

 

• دادگستری در حوزه رسیدگی به اختلافات خانوادگی

 

• سازمان تبلیغات اسلامی در حوزه تبلیغات و آگاهی بخشی

 

• مراکز علمی-دانشگاهی و پژوهشی در حوزه انجام طرح های مطالعاتی و تحقیقاتی

 

• شهرداری ها در حوزه ایجاد اماکن تفریحی مخصوص زنان