1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق

در عصر کنونی که دوران پرتحرک بازسازی را شاهدیم نیاز به سرعت و صحت در انجام امور و افزایش بازدهی بیش از پیش محسوس بوده و مدیران سازمانها به ویژه در بخش دولتی بایند بکوشند تا هرچه بیشتر خود را به فنونی مجهز سازند که در پیشبرد  اهداف یاریشان داده و روند بازسازی و نو سازی در میهن اسلامیمان را افزایش دهد. مدیریت امروزه جامعه ما در همه بخشها باید در جستجوی تدابیر و راه حل هایی باشد که تحقق اهدهف را به بهترین وجه ممکن سازدو ” مدیریت مبتنی بر هدف” یکی از طرقی است که این مهم را عملی می سازد. به کمک این فن و شیوه کار می توان با بهره جویی از نظرات کارکنان باز دهی را فزونی بخشید و سازمانی اثر بخش و کارآمد به وجود آورد.

مدیریت بر مبنای هدف فرایندی است که از طریق آن مدیران سطوح بالا و پایین سازمان مشترکا اهداف را مشخص می سازند و حدود مسئولیت ها و وظایف هر فرد را با در نظر گرفتن نتایج مورد انتظار تعیین می کنند و تمامی این عوامل برای اداره واحد و ارزشیابی فعالیت های افراد است. در این مدیریت ابتدا اهداف کل سازمان، اهداف واحد و اولویتهای اهداف با در نظر گرفتن نتایج مورد انتظار از آنها مشخص می شوند( زمان و هزینه در اهداف قید می شود). سپس طرح عملیاتی برای نیل به نتایج مورد انتظار تنظیم شده و در آن تخصیص منابع از نظر نیروی انسانی، وسایل و پول صورت می پذیرد.در این مدیریت مکانیسم کنترل برای آگاهی از میزان پیشرفت امور ، و ارزیابی نتایج مورد انتظار در رابطه با اثر بخشی، کارایی و جنبه های اقتصادی فعالییت از اهمییت بسیار بر خوردار بوده و مدیران را در انجام اقدامات اصلاحی به موقع برای بهبود یا تغییر اهداف کمک می کند. ارتباطات نیز در تمامی این مراحل نقش عمده ای را در کا رایی مدیریت ایفا می کند.

هر فردی مایل است در کار خود قبول مسئولیت کند و در تحقق اهداف سازمان از طریق مدیریت مشارکت جویانه خود را متعهد احساس کنند. این نظریه در سیستم مدیریت بر مبنای هدف تاثیر گذاشته و جنبه هایی از آن که مبتنی بر کنترل فرد به وسیله خود فرد در انجام فعالیت ها می باشد، متاثر از این نظریه است. (مک گریگور ،1960)

نظرات هامیل در توسعه این سیستم از مدیریت نقش مهمی داشته است. او معتقد به دو جنبه در این سیستم بوده است : یک جنبه فنی و دیگری جنبه انسانی، به نظر او این دو جنبه کاملا به هم آمیخته اند ودر عمل باید هر دوی این جنبه ها را در نظر داشت، چرا که توجه و تاکید بر یک جنبه با باعث کاهش اثر بخشی سیستم و عدم توفیق آن خواهد شد.

لیکرت نیز در سیستم چهارگانه مدیریت خود وقتی به سیستم مشارکت هرچه بیشتر افراد اشاره می کند، جنبه مهمی از سیستم مدیریت بر مبنای هدف را را بازگو می نماید. چه اساس این سیستم مدیریت بر مشارکت است و سیستم چهارم لیکرت نیز کوششی است در جهت آنکه تمامی فعالیت ها در سازمان از طریق مشارکت و تعاون انجام پذیرد.( لیکرت،1967)

   به طور به طور خلاصه در یک تقسیم بندی کلی می توان نتایج و فواید مربوط بر عملکرد مدیران و کارکنان را چنین بیان کرد:

به کار می رود.(اودیورنه، 1965)

ویژگی این مدیریت مشارکت و همکاری همگانی در سازمان است بدین معنی که در این مدیریت سلسله مراتب سنتی سازمان به کنار نهاده می شود و هر فرد خود به کنترل خود می پرازد و اساس کار ، مشارکت و همکاری

– بهبود روحیه کارکنان

– کمک به افراد برای شناسایی هر چه بهتر اهداف سازمان

-بهبود در رابطه میان فرادست و زیر دست

– ایجاد جوی مناسب برای رشد و ارتقاء

– شناسایی نقاط تعارض و برطرف کردن آن و به دنبال آن کاهش فشار روانی و تنش درون سازمان.

– برانگیختن مدیریت مبتنی بر پیشگیری پیش از وقوع فاجعه

– کمک به افزایش مهارتهای رهبری.

– اعتلاء کمی و کیفی عملکرد مدیر در ایجاد رابطه با زیردستان

– ترغیب و تشویق مدیران در ایجاد امکان رشد و توسعه در زمینه های مختلف مرتبط با سازمان و در نتیجه بهره وری سازمان

– ایجاد انگیزه در مدیران برای اقدام به دادن استقلال به کارکنان

 و در صورت عدم اجرای آن تبعاتی  وخیم به همراه خواهد داشت که می توان به مواردی همچون:

– عدم ایجاد رابطه سازنده بین فرادستان و زیردستان

– افزایش بروز حوادث و ضایعات در حین کار ناشی از غفلت مدیران

– کاهش انگیزه های درون سازمانی با توجه به غفلت هایی که صورت می گیرد

– عدم بهره وری سازمان به طور اعم یا اخص

– افزایش و ریسک برنامه ریزی نشده

– عدم تمرکز توانایی بر وظیفه محوله

اهمیت ویژه‌ای جهت توسعه فناورانه‌ی صنعت کشور دارد (ملائی، 1373، ص2). در حال حاضر صنایع خودروی ایران برای بهبود کمی و کیفی محصولات و خدماتشان مراکز تحقیق و توسعه ایجاد کرده‌اند. متخصصان، پژوهشگران، و نخبگان صنعت خودروی ایران در این مراکز مشغول فعالیت هستند که طبیعتاً نیازهای اطلاعاتی متعدد و متنوعی دارند. در این مراکز کتابخانه‌هایی ایجاد شده است که باید پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی متخصصان این مراکز باشند. هیچ مرکز تحقیقاتی و اجرایی بدون برخورداری از یک کتابخانه مجهز با منابع کافی و روزآمد، و کتابداران توانا قادر به ادامه‌ی پژوهش یا انجام درست امور خود نمی‌باشد. اما، متاسفانه به نظر می‌رسد در این مراکز توجه کافی به کتابخانه‌ها صورت نگرفته است و این کتابخانه‌ها آن طور که انتظار می‌رود پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی متخصصان نیستند. به نظر می‌رسد متخصصان به دلیل عدم تامین اطلاعات مورد نیازشان از طریق کتابخانه، از کتابخانه فاصله گرفته‌اند و نیازهای اطلاعاتی خود را به روش‌های دیگری، از جمله اینترنت، برطرف می‌کنند. در این پژوهش میزان استفاده‌ی متخصصان از کتابخانه‌های این مراکز مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا مشخص شود عملکرد این کتابخانه‌ها در پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی کاربرانشان چگونه بوده است. همچنین روش‌های کسب اطلاعات توسط متخصصان و میزان رضایت آنها از کتابخانه بررسی خواهد شد.

کتابخانه‌ها، بدون شناخت کافی از کاربران خود نمی‌توانند خدمات مناسبی ارائه کنند و اغلب در امر اطلاع‌رسانی دچار مشکلات و کاستی‌هایی می‌گردند. به همین دلیل نتیجه‌ی این پژوهش می‌تواند راه حل‌هایی را به مدیران کتابخانه‌های این مراکز جهت اصلاح روش‌ها و خدمات اطلاع‌رسانی ارائه کرده و به شناخت روش‌های درست و سریع جستجوی اطلاعات و اهداف و انگیزه‌های مراجعان و الگوهای رفتاری آنان در امر اطلاع‌یابی کمک نماید.

1-2 اهداف

هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی میزان استفاده‌ی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از کتابخانه‌های تخصصی این مراکز است. اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:

بررسی چگونگی برآورده شدن نیازهای اطلاعاتی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه صنعت خودروی ایران
تعیین میزان رضایت متخصصان صنعت خودروی ایران از کتابخانه‌های وابسته
1-3 تعاریف عملیاتی

مراکز تحقیق و توسعه صنعت خودرو: در این پژوهش منظور از مراکز تحقیق و توسعه، شرکت‌‌های وابسته به صنایع خودروسازی هستند که وظیفه انجام تحقیق و توسعه در زمینه‌ی صنعت مربوطه را به عهده دارند. در حال حاضر در ایران سه مرکز تحقیق و توسعه فعال وجود دارد که وابسته به دو شرکت خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا هستند.

متخصصان: افرادی هستند که در مراکز تحقیق و توسعه صنعت خودروی ایران مشغول به کار هستند و در فرایند تحقیق و توسعه نقش دارند.

ایپکو: شرکت تحقیق، طراحی و تولید موتور ایران‌خودرو که به عنوان مرکز تحقیق و توسعه در زمینه تخصصی موتور خودرو فعالیت می‌کند. این شرکت زیرمجموعه شرکت خودروسازی ایران‌خودرو می‌باشد و به اختصار ایپکو نامیده می‌شود.

ان.پی.دی: مرکز طراحی و توسعه محصولات جدید ایران‌خودرو که به عنوان مرکز تحقیق و توسعه شرکت خودروسازی ایران‌خودرو فعالیت می‌کند و به اختصار ان.پی.دی نامیده می‌شود.

سایپا: مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا که به عنوان مرکز تحقیق و توسعه شرکت خودروسازی سایپا مشغول فعالیت است. در این پژوهش این مرکز به اختصار سایپا نامیده می‌شود.

1-4 پرسش‌های اساسی

متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران چگونه و با استفاده از چه روش‌هایی به اطلاعات مورد نیاز خود دست می‌یابند؟
هدف متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از استفاده از کتابخانه‌های وابسته چیست؟
متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران در دستیابی به اطلاعات مورد نیاز خود با چه مشکلاتی مواجه هستند؟
میزان استفاده‌ی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از منابع چاپی و الکترونیکی موجود در کتابخانه‌های وابسته چقدر است؟
متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از کدام نوع از منابع بیشتر استفاده می‌کنند؟ کتاب‌ها، مقالات، استانداردها و …؟
منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه‌های مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران تا چه میزان نیازهای اطلاعاتی متخصصان را برآورده می‌کند؟
میزان رضایت متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از استفاده از کتابخانه‌های وابسته چقدر است؟
راهکارهای پیشنهادی متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران در ارتباط با بهبود خدمات کتابخانه‌های وابسته چیست؟
1-5 فرضیه‌ها

بین میزان برآورده شدن نیازهای اطلاعاتی متخصصان و سطح تحصیلات آنها همبستگی وجود دارد.
بین میزان برآورده شدن نیازهای اطلاعاتی متخصصان و سابقه‌ی کاری آنها همبستگی وجود دارد.
بین میزان رضایت متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران از کتابخانه‌های وابسته و میزان استفاده از کتابخانه همبستگی وجود دارد.
بین سطح تحصیلات متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران و میزان استفاده‌ی آنها از کتابخانه‌های وابسته همبستگی وجود دارد.
بین سابقه کاری متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران و میزان استفاده‌ی آنها از کتابخانه‌های وابسته همبستگی وجود دارد.
بین متخصصان مراکز تحقیق و توسعه‌ی صنعت خودروی ایران با رشته‌های تحصیلی متفاوت از لحاظ میزان استفاده‌ی آنها از کتابخانه‌های وابسته تفاوت معنی داری وجود ندارد.
2-1 مقدمه

کتابخانه‌ها نظام‌های اطلاعاتی پویایی هستند که مهمترین کارکرد آنها پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان است. امروزه تعداد و میزان 

پرسشنامه دارای 32 سوال و 8 مولفه اصلی می باشد. برای آزمون فرضیه های پژوهش وداده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار spss  و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که کیفیت فعالیتهای دانشگاه علوم پزشکی گرگان در ابعاد هشتگانه گانه مدل تعالی کیفیت اروپا در وضعیت احتمالا بالاتر از متوسط است.

 مقدمه

تحولات مدیریتی اخیر و ظهور مدیریت کیفیت به عنوان شیوه مناسب حضور در دنیای رقابتی، پیام‌آور این موضوع مهم است که ” مدیریت در قرن بیستم و یکم همانند حرفه پزشکی کاری تخصصی و فوق تخصصی است” و برای این منظور مدیران نه تنها باید با محیط کار خود آشنا باشند و پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های آن را بشناسند بلکه باید با اشراف به اصول مدیریت و قابلیت کامل در استفاده از ابزارها و فنون مدیریتی مورد نیاز، سازمان خود را اداره نمایند. از جمله مفاهیم جدید مدیریتی که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان پایگاه قابل توجهی پیدا کرده است، سازماندهی و بنگاه‌های مختلف مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته و با ایجاد فضای رقابتی حرکت به سمت بهبود و ارتقا را در آنها تقویت می‌نماید.

گسترش فرهنگ تعالی سازمانی و علاقمندی مدیران و کارشناسان عرصه صنعت و خدمات به بهبود مستمر، منجر به افزایش تقاضا برای استقرار سیستم‌های تعالی شده است که از مهمترین این مدل‌ها می‌توان به مدلی که بنیاد مدیریت کیفیت اروپا [1] معرفی است اشاره کرد.

مدل تعالی در صورتی که بدرستی بکار گرفته شود ابزاری کارآمدی است که می‌تواند مفاهیم و ارزش‌های سازمانی، تدوین و اجرای برنامه‎‌های راهبردی، بکارگیری روش‌های خود ارزیابی، یادگیری سازمانی و بهبود مداوم را در سازمان‌ها نهادینه نموده و امکان شناسایی بهترین فرایندها و انجام بهینه کاوی را فراهم سازد(ادب، 1392).

از این رو، در این پژوهش با نگاهی عملیاتی و کاربردی به مقوله تعالی سازمانی، محقق تلاش دارد میزان کاربست مولفه‎‌های مدل تعالی سازمانی در دانشگاه علوم پزشکی شهرستان گرگان را بررسی نماید.

بیان مسئله

امروزه شاهد تغییر فضای کسب و کار سازمان‌های کشور از محیط حمایتی به رقابتی هستیم در چنین محیطی سازمان‌ها برای بقا و کسب موفقیت پایدار نیازمند مدیریت مدبرانه منابع می‌باشند.مدل‌های تعالی سازمانی در این راستا با الگو برداری از شرکتهای موفق در دنیا توانسته‌اند چارچوبی را برای مدیریت سازمان‌ها در محیط رقابتی ارائه نمایند از جمله این مدل‌ها، مدل ارائه شده از سوی بنیاد مدیریت کیفیت اروشا است که شرکتهای بسیاری در جهان بخصوص در اروپا از آن به عنوان یک الگو مناسب برای راهبری کسب و کار خود استفاده می‌نمایند. مدل فوق بعنوان مدل جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمان‌های کشور انتخاب شده است و سازمان‌های ایرانی نیز از آن استقبال خوبی داشته‌اند (امیری، 1389).

EFQM  اصلی‌ترین منبع تایید کیفیت برای شرکتهای اروپایی به شمار می‌رود، بطوری که در سال 2004 با موفقیت و دستاوردهای بزرگی برای EFQM همراه بود. مدل تعالی سازمانی به عنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان‌ها معرفی می‌شود  مدل تعالی ساختاری مدیریتی است که با تکیه بر اصول و مفاهیم اساسی و توجه داشتن به معیارهای اصلی مدیریت کیفیت جامع و سیستم خود  ارزیابی موجبات پیشرفت و بهسازی را فراهم می‌کند (EFQM، 2006)

سازمان‌های متعالی آنهایی هستند که با توجه به افق‌های جدید، موفقیت و نحوه‌ی دستیابی به آنها در جهت رضایت ذینفعان خود حرکت می‌کنند. تداوم این کامیابی‌ها در بهترین شرایط سازمانی مشکل است و در جهانی با رقابت‌های شدید و فزاینده ابداعات سریع در عرصه‌ی تکنولوژی، تغییر فرایندها و تغییرات متناوب در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی به مراتب مشکلتر می‌نماید. با شناسایی این چالش‌ها بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت[2] برای ترویج رویکردهایی با گستره‌ی جهانی برای مدیرانی که به دنبال تداوم برتری خود هستند پایه‌گذاری شد و مدل تعالی را ارائه کرد این مدل بعنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان‌ها تلقی می‌شود و می‌تواند آنان را به نتایجی پایدار برساند (روزی و فیرنزاده[3] ،2005).

تجزیه و تحلیل‌های فاصله با اهداف با استفاده از خودارزیابی بر اساس مدل تعالی از طریق بازنگری  منظم و نظام‌مند فرایندهای سازمان و نتایج موجب ارتقای تعالی سازمان می‌گردد(اکلند،  1386).

ابعاد مدل تعالی در این پژوهش ( رهبری، کارکنان، راهبرد، شراکت‌ها و منابع، فرایندها محصولات و خدمات، نتایج کارکنان، نتایج جامعه و نتایج مشتریان می‌باشد)، لذا برای ارزیابی دانشگاه علوم پزشکی گرگان  جهت شناخت نقاط قوت و زمینه قابل بهبود شرکت که بر اساس آن‌های برنامه بهبود تعریف شود و با بهبودهای اجرای برنامه ، رویکردها ارتقاء یافته و اهداف سازمانی دانشگاه علوم پزشکی محقق شود، هر چه بیشتر برای مدیران این شرکت آشکار شده است. با توجه به مطالب بالا این پژوهش بدنبال بررسی میزان کاربست مولفه‌های مدل تعالی سازمانی در دانشگاه علوم پزشکی گرگان می‌باشد.

اهمیت وضرورت موضوع تحقیق

مدیران امروزی در جستجوی دست‌یابی به راه حلی جامع، قابل اعتماد و انعطاف‌پذیر جهت ارزیابی عملکرد سازمان خود بوده تا ضمن حصول اطمینان از اجرای استراتژی‌های خود، بتوانند داده‌های دقیق و کافی از جایگاه امروز خویش را بدست آورده و با نگاه به آینده موجبات ارتقا و بهبود سازمان خود را فراهم آورند. یک روش ارزیابی بایستی بتوانند وضعیت کلی سازمان را نسبت به اهداف سازمانی به لحاظ فاصله تا هدف در هر لحظه ارائه نماید. همچنین جایگاه سازمان را در ارتباط با محیط پیرامون (بازار، رقبا و سازمان‌های دیگر) مشخص کند (جورج و همکاران[4]، 2003) .

مدیران امروزی در جستجوی دستیابی به راه حلی جامع، قابل اعتماد و انعطاف‌پذیر جهت ارزیابی عملکرد سازمان خود بوده تا ضمن حصول اطمینان از اجرای استراتژی‌های خود، بتوانند داده‌های دقیق و کافی از جایگاه امروز خویش را بدست آورده و با نگاه به آینده، موجبات ارتقا و بهبود سازمان خود را فراهم نمایند. یک روش ارزیابی بایستی قادر باشد که وضعیت کلی سازمان را نسبت به اهداف سازمانی با به لحاظ فاصله تا هدف در هر لحظه ارایه نماید ( مولین[5]، 2007).

مدل‌های تعالی سازمانی در قالب الگوهای ارزیابی در صورتی که درست بکار گرفته شوند، ابزارهای کارآمدی هستند که می‌توانند مفاهیم و ارزش‌های 

باید پاسخگوی مراجع بالاتر در مورد بودجه و عملکرد خود باشند.به همین دلیل لازم است کتابداران و مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، پیوسته امکانات و خدمات مراکز متبوع خود را از نظر کیفی و کمی مورد ارزیابی قرار دهند.پرس[1](2004) نیز بر استفاده از ابزارهای سنجش کیفی در کتابخانه ها تاکید و نیز بر این نکته اذعان دارد که برای این سنجش  ها در کشورهای مختلف نیاز به عملکردها و روش های اجرایی متفاوتی می باشد.

      کتابخانه های پیشین محیطی فیزیکی بودند که به تدریج تغییر یافتند و کم کم انواع جدیدی از مجموعه ها و خدمات ظهور یافتند که عمدتاً در پاسخ به توسعه جدیدترین قالب ها و اطلاعات انجام شد.وقتی که پیشرفت های حاصل از فن آوری های رقومی مربوط به اواخر قرن 20، در تمامی جنبه های کتابخانه های امروزی نفوذ کردند، برجسته ترین دگرگونی های کتابخانه ای در نتیجه ظهور اینترنت به وقوع پیوست. در واقع اینترنت به بی رقیب ترین و مهم ترین رسانه ارتباطی موثر تبدیل شده است و تاثیر آن را می توان در همه جنبه های فرهنگ نوین و اقتصاد جهانی مشاهده نمود.اکنون اینترنت امکان انتشار و دسترسی به اطلاعات را در کمترین زمان و فارغ از محدودیت های حضور فیزیکی میسر ساخته است.اینترنت هم چنین امکان ثبت و تجزیه و تحلیل سریع داده ها را به روشی متفاوت از روش های شناخته شده پیشین به وجود آورده است.تا زمانی که این شبکه جهانی با ظهور پیشرفت های بیشتر در حیطه فن آوری های رایانه ای و رقومی کامل تر می شود، به شکل دهی روش اشاعه و کسب اطلاعات ادامه خواهد داد و از این رو به اصلی ترین عامل سریع رشد و تغییر در بخش هایی نظیر پزشکی، رسانه ها، پژوهش علمی، نشر و تجارت تبدیل خواهد شد.(وایت.2006،13)

      با ظهور انقلاب الکترونیکی، امروزه کتابخانه ها خدمات و منابع خود را در شکل های مختلف ارائه می
دهند: هم در قالب چاپی و هم در قالب الکترونیکی.به همین دلیل، کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دیگر نمی توانند تنها بر میزان استفاده از منابع چاپی تکیه کنند.مدیران و کتابداران کتابخانه به اعداد و ارقام دقیقی درباره همه خدمات و منابع کتابخانه نیاز دارند تا مطلع شوند که کاربران چگونه و به چه میزان از منابع ارائه شده، استفاده می نمایند.یکی از دقیق ترین روش های تهیه آمارها و گزارش های مربوط به استفاده از منابع الکترونیکی، استفاده از روش سنجش منابع و نظام های الکترونیکی کاربران این منابع است(وایت، 2006،12).

      سنجش به طور کلی همان استانداردهای اندازه گیری اند.شاید محاسبه تعداد بازدیدها از یک وب سایت ساده ترین شکل سنجش منابع و نظام های الکترونیکی باشد.چنین محاسباتی ممکن است شامل تعداد دفعات دسترسی به یک صفحه وب، یا حجم بازدید از صفحه وب در یک روز یا هفته باشند.تعریف کلی تر و جامع تر سنجش منابع و نظام های الکترونیکی عبارت است از محاسبه میزان فعالیت و استفاده از اطلاعات شبکه ای.

      این تعریف عام از سنجش منابع و نظام های الکترونیکی به خاطر داده هایی است که درباره ی تعداد بازدیدکنندگان منحصر به فرد شناخته شده یک وب سایت، تعداد کل جستجو های ماهیانه در مورد واژه یا عبارتی خاص در پایگاه داده، میزان خریدهای پیوسته ویجت اکس [2]و حجم کلی درخواست های شبکه ای که در یک ماه معین پاسخ داده شده اند، ارائه می شود.ارزش این داده ها در قابلیت گردآوری و مربوط ساختن آن ها نهفته است که به منظور کسب بینشی بهتر نسبت به نحوه تعامل و استفاده مردم یا گروه ها از اطلاعات یا خدمات قابل دسترسی در قالب های شبکه ای و الکترونیکی جمع آوری می شوند.(وایت، 2006،17)

      کتابخانه ها نیز درصدد هستند تا استفاده از سنجش منابع و نظام های الکترونیکی را عمدتاً به منظور مدیریت مجموعه و تنظیم بودجه آن بررسی کنند.

      در واقع بررسی تعداد دفعات استفاده و تعیین هزینه-سودمندی منابع اطلاعاتی الکترونیکی از جمله روشهای علمی در ارزیابی این نوع منابع شناخته شده اند، چرا که مجموعه خوب مجموعه ای است که جامعه استفاده کننده به واسطه ی آن بتواند نیازهای اطلاعاتی خود را رفع کند و در عین حال از لحاظ هزینه بیشترین صرفه جویی را موجب شود.(شهرزادی،1385،130)

1-2.بیان مساله

      در محیط های کاغذ مبنا، کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی حلقه مرکزی در زنجیر اطلاعات بوده اند.به هر حال، ما در کانون گذاری بنیادین قرار گرفته ایم که از رقومی شده اطلاعات حاصل آمده و همه اجزای زنجیره اطلاعات نیز در شرایط بی ثباتی قرار دارند.وظایفی که نویسندگان، ناشران، کتابداران و سایر فراهم آورندگان خدمات اطلاع رسانی بر عهده دارند در حال تغییر است و در بسیاری از موارد حد و مرزهایی که حدود وظایف آنها را معین می نمود، نامشخص و تیره تار گشته است.(دورنر، 2000،20)

      در طی 50 سال گذشته، رایانه و انقلاب ارتباطی، روش انجام امور در بسیاری از سازمان ها را شدیدآتغییر داده است. به گفته چارلز جان شر[3](2000) اکنون ما در یک جهان بدون سیم زندگی می کنیم، .با الگوهای قدیمی سیم های دوزوجی تلفن، کابل هم محور و فیبرهای نوری، شبکه های ارتباطی فیزیکی تقریباً در همه جای جهان وجود دارند و در مکان هایی که در دسترس نیستند می توان از ماهواره بهره گرفت.

      تاثیر فن آوری های جدید بر پیشرفت های آتی اغلب اشتباه برآورد می شود، و ابتکارات خلاقانه بشری به گونه ای است که ابزارهای حاصل، بیشتر برای اهدافی سوای آنچه که برای آن طراحی شده بودند به کار گرفته می شوند.با تحولات رقومی، اکنون می توان داده ها و اطلاعات را به هر گوشه جهان ارسال کرد و این موضوع برای تقریباً تمام بشریت و نیز کتابداران اهمیت زیادی دارد.اما بر خلاف بسیاری از پیش بینی ها- که استدلال می کنند ما در حال رسیدن به دوره خوش دستیابی ارزان همگانی هستیم-هنوز مسائل سیاسی، فرهنگی و مالی وجود دارندکه تحقق این امر را در بین بسیاری از اقشار اجتماع و بسیاری از نقاط جهان مانع می شود.شکاف و طبقه رقومی وجود دارد و می تواند برای فقرا، بیسوادان، و کسانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند معایب بیشتری پدید آورد.

      یکی از ارکان اساسی در  کتابخانه های تخصصی وجود پایگاه ها و بانک های اطلاعاتی می باشد تا پژوهشگران و محققان بتوانند از آن بهره لازم را ببرند و از آخرین دستاوردهای علمی-تحقیقاتی مطلع شوند.

      دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی یکی از وظایف اصلی و مهم کتابدار، در کتابخانه تخصصی است.چگونگی خرید این نوع منابع و آگاهی یافتن از اینکه جامعه کتابخانه از کدام پایگاه بیشترین استفاده را دارد امری است بدیهی و ضروری.

      یکی از دقیقترین و حیاتی ترین روش های تهیه آمارها و گزارش های مربوط به استفاده از منابع الکترونیکی، استفاده از روش سنجش منابع و نظام های الکترونیکی کاربران این منابع است. روش سنجش منابع و نظام های الکترونیکی کاربران طور خلاصه چنین تعریف می شود این عبارت را می توان این گونه تعریف کرد: محاسبه و ارزیابی میزان فعالیت و استفاده کاربران از اطلاعات شبکه ای و الکترونیکی.

      یکی از عوامل تاثیر گذار در خرید پایگاه های اطلاعاتی می توان به هزینه های مالی آن اشاره کرد.استفاده کارآمد از منابع، یکی از مهم ترین فعالیتهای 

کلید واژه­ها: خواندن ، عادت­مطالعه، مدد­جویان، ندامت­گاه­های شهر خرم­آباد، مطالعه، نگرش  خواندن

   1-1مقدمه

از زمانی که خط اختراع شد و بشر توانست اندیشه­‌هایش را به شکل ثبت شده نگهداری نماید و به سایر انسان­‌ها انتقال دهد یکی از اهدافش خوانده شدن این دانش مکتوب بوده است. بشریت می­‏خوانده و می‏خواند تا امکان پرورش احساساتش فراهم شود و از این رهگذر آگاهی‏­های او رشد کند. علاوه بر این شناخت مردمان و فرهنگ‏­های مختلف، یادگیری موضوعات جدید، شروع سبک‌­های جدیدی از زندگی همه ارمغان‏­های خواندن هستند. خواندن عملی است که در آن دیدن، شناسایی علائم نوشتاری، تبدیل این علائم به صوت، درک مجموعه علائم و آواها و درنتیجه درک معنا از آن حاصل می‏شود؛ اما این درک بی­هدف صورت نمی‏­گیرد و خواننده گاه به قصد آموختن، زمانی با هدف آگاه شدن و درجایی هم به قصد لذت بردن و پرکردن اوقات فراغت به این عمل روی می‏آورد که البته هر سه هم می­توانند با هم همراه باشند.(قزل ایاغ 21،1386)

کتاب، یکی از ابزار­های کمال، تفکر، رشد و تعالی انسانی است. از دیرزمان اهمیت مطالعه نزد اهل علم وادب شناخته شده است و درباره آن سخن‏ها گفته­‏اند. کتاب، حتی در روزگار پیشرفت‌­های چشم‌گیر بشر در عرصه­‏های دانش، تمدن و فرهنگ، نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، بلکه جنبه‌­های گسترده‏تر، تازه‏تر و جلوه‏­هایی پایدارتر یافته است. بی‏گمان، کسانی که در وادی پیشرفت­‌های گوناگون، گام­‏های بلندی برداشته‏اند، هرگز با کتاب و کتاب­خوانی بیگانه نبوده‏اند، بلکه مطالعه را عنصری اصلی و ضروری دانسته‏اند. کتاب­خوانی و مطالعه، سیر در‌اندیشه­‌های دیگران و گشودن پنجره‏ای به دنیای ناشناخته‏­هاست. مطالعه، پنجره‏ای به سوی‌اندیشه‏­ها، تجربه­‏ها، آموخته‏­ها و‌اندوخته­‏ها است. مطالعه روشمند، مطالعه کتاب‌­های مناسب و شناخت آفات و بازدارنده­‏های‏ مطالعه می‏تواند دغدغه ذهنی خانواده، اولیای مدرسه‏ و صاحب‏نظران باشد. بر این اساس، امروزه انتخاب و به‌­کارگیری روش­‌های مناسب مطالعه، بحثی جدی است( اشرفی­ریزی 1387 ، 58 ) . مطالعه، از روزنامه گرفته تا کتب بسیار سخت، یکی از کارهایی است که ما را قبل از هر چیز از تنهایی درونی خارج می­کند و رابطه­ای بین ما و دیگران برقرار می­سازد.
( جانسن[3] 1380 ،1 )

براساس گزارش کمیسیون خواندن در ایالات متحده آمریکا[4] عمل خواندن اساس و پایه موفقیت نه تنها در دوران مدرسه و دانشگاه بلکه در سرتاسر زندگی یک شخص است (اندرسون، هایبرت، اسکات و ویلکینسن[5] 1985).

خواندن به مثابه یک فرآیند، روشی برای تفکر و نوعی از تجربه حقیقی در نظر گرفته می‏شود و مهارت­‏های پیچیده­ی متعددی را شامل می­‏شود (عبدالکریم و حسن[6] 2007، 285-298.) گاهی اوقات به غلط، خواندن را عملی منفصل و بی­تحرک می‏نامند زیرا پیام‏­ها را بدان­معنی که یک گوینده یا نویسنده خلق کرده است نمی‏رساند. اما با این وجود نمی‏توان به سادگی پردازش فعال ذهن که همان عمل خواندن است را ناچیز شمرد( خاوری 1383، 110)

اگر خواندن در انسان به صورت عادت دربیاید، دیگر ارتباط او با جهان دانش و آگاهی سخت نخواهد بود و بدون هیچ زحمتی خواهد توانست از راه خواندن و مطالعه، درک و اندیشه خود را نسبت به جهان هستی رشد و تعالی بخشد( میرحسینی و بهرامی 1391،115). بدون وجود عادت صحیح به خواندن، فرصت‏­های ارتقای شخصی و موفقیت‏­های شغلی احتمالا محکوم به فنا شدن هستند. پس نباید خواندن را در داخل و حتی در خارج از محیط‏­های آموزشی یک امر بی­اهمیت تلقی کرد. اما امری که پیشتر از ایجاد عادت به خواندن باید انجام بگیرد و برای پیشبرد آن ضروری است، شناخت مؤلفه‏­های مختلف آن است. انواع خواندن، انواع مواد خواندنی، مقدار زمان اختصاص داده شده به خواندن، خواندن در زمان­‏های متفاوت، مجراهای دسترسی به مواد خواندنی و مکان خواندن همگی جنبه­‏های مختلفی در فرآیند خواندن هستند که در ترکیب با نگرش‏­های یک فرد نسبت به خواندن[7] مسیر خوانداری[8] او را شکل می­‏دهند
( گائونا و گونزالس[9] 2011،73-55).

مطالعه به منزله یک مهارت اجتماعی، نردبان ترقی و تکامل هر ملت است. برخی والدین و مربیان تصور می‏کنند عادت به مطالعه، ذاتی و وراثتی است‏ که فقط برخی به آن‏ رو می‏آورند و دیگران نمی‏توانند اهل مطالعه باشند. شاید به همین دلیل، برای ایجاد عادت به مطالعه در فرزندان خود هیچ‌گونه تلاشی نمی‏کنند. پژوهش‌­های‏ اخیر در زمینه تعلیم و تربیت ثابت کرده عادت‏ به مطالعه، اکتسابی است؛ یعنی همانطور که کودکی، خواندن و نوشتن را یاد می‏­گیرد، می‏تواند مطالعه‏ را هم بیاموزد. پس باید روش مطالعه را به او آموخت و او را به خواندن عادت داد. امروزه توجه به کتاب و کتاب­خوانی، نشان‌دهنده رشد فرهنگی و ملی هر کشور است و شمار کتاب­‌ها و نشریه­‌های منتشر شده هر کشور در یک سال، تعداد کتابخانه­‌ها، کتاب‌­خوان‌ها، نویسندگان، مترجمان و ناشران، معیار اساسی توسعه­یافتگی به‌شمار می‌آید. بنابراین، گسترش فرهنگ مطالعه و کتاب­خوانی، توسعه کتابخانه‌ها، چاپ و انتشار کتاب و شیوه بهره­‌گیری از این ابزار بی‌رقیب فرهنگی، ضرورت رشد و تعالی جامعه است. در این میان، ایجاد رغبت و عادت به مطالعه و کتابخوانی در کودکان و نوجوانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است(باب­الحوائجی و یزدیان­مهر 1389، 53-31)

مطالعه، خواه مفید و خواه مضر، یکی از موضوع­های بسیار برای فعالیت است . درسی که از آن می­توان آموخت هیچ­گاه پایان نمی­پذیرد . همیشه می­توان چیزی راجع به آن گفت. به­همین جهت است که خواندن از کار­های بسیار مهیج است(جانسن 1380، 6) .

از آن جا که نگرش‏­ها نسبت به خواندن به طور مستقیم از باورها و ارزش‏گذاری‌­های شخصی، احساسات و عواطف فرد و کنش­پذیری و نیات رفتاری وی اثر می‏پذیرد و نیز اهداف خوانش را ترسیم نموده و در شناسایی و درک محیط پیرامون کمک نموده و از طرفی مطالعه، نگریستن و دقت نظر در چیزی برای فهمیدن و آگاهی یافتن از آن است. از این‌رو، همواره مطالعه با نگرش، دقت، فهم و آگاهی همراه خواهد بود و عادت مطالعه موجب یادگیری مادام­العمر می شود. پژوهش حاضر، درصددبررسی نگرش‏خواندن و عادت مطالعه مدد­جویان ندامت­گاه­های شهر خرم­آباد است تا براساس آن تصمیم مناسبی از طرف مدیریت ندامت­گاه برای گسترش فرهنگ کتاب­خوانی اتخاذ شود.

1-2 بیان مسئله

تأثیر خواندن در زندگی مردم به طور گسترده‏ای شیوع دارد. یک خواننده می­‏تواند مهارت‏­های جدید را فرا بگیرد، با حقایق علمی نوین آشنا شود. او می‏­تواند نسبت به جهان دانایی­‏های بیشتری را کسب کند. بنابراین خواندن این توانایی را دارد تا خواننده را از حالت منفعل به حالت فعال دگرگون