این رویکرد با دیدی کلان به جامعه و روابط اجتماعی می‌نگرد.

 

بر اساس این رویکرد جامعه متشکل از اجزاء همبسته‌ای لحاظ می‌شود که در پیوند با یکدیگر عمل می‌کنند و الگوی این رویکرد متقابل بین اجزاء نظام جامعه ، ساختار آن را تشکیل می‌دهد. در این ساختار، هر یک از اجزاء کارکرد یا نقش ویژه ای در ارتباط یا سایر اجزاء در کل نظام بر عهده دارند. نظام آموزشی به عنوان بخش لاینفکی از کل نظام جامعه تلقی می‌شود که کارکرد‌هایی نظیر انتقال فرهنگ و جامعه پذیری را برای حفظ نظام اجتماعی جامعه انجام می‌دهد. در این زمینه، تربیت اخلاقی، انضباط، القای ارزشها و آموزش حرفه‌ای از دید جامعه، شناسانی نظیر دورکیم و پیروان او، مهم قلمداد می‌شوند. جامعه شناسان کارکردگرا غالباً آموزش و پرورش را به عنوان نهاد اجتماعی در نظر می‌گیرد و ساختار و کارکردهای سازمانی، نقشها و فعالیتهای سازمانی و تخقق اهداف و مقاصد آن را مورد مطالعه قرار می‌دهند. (علاقه‌بند، ۱۳۸۱: ۲۱).

 

 

پیروان این رویکرد در مورد کارکرد آموزش و پرورش در سازماندهی جامعه و تولید آن می‌گویند:

 

«مدرسه در گزینش حرفه‌ای و اجتماعی کارکردی دارد. همه مردم نمی‌توانند سر دفتر، معمار، کارمند دولت، نانوا یا لوله کش ساختمان بشوند، بنابراین باید در جایی در جامعه گزینشی حتی‌المقدور مبتنی بر صلاحیتها و صفات اخلاقی لازم به عمل بیاید. این گزینش را مدرسه بر عهده می‌گیرد. در این چشم انداز شکست تحصیلی نتیجه کارکرد اجتناب ناپذیر گزینش و راهنمایی شغلی افراد بر روی صفحه شطرنج اجتماعی است. آماده سازی این صورت مساله در این چشم انداز عبارت و راهنمایی شغلی افراد بر روی صفحه شطرنج اجتماعی است.

 

آماده سازی این صورت مساله در این چشم انداز عبارت خواهد بود از تدوین چارچوب نظری و مفاهیمی که امکان می‌دهد نتایج تحصیلی را نه به عنوان شکستهای شخصی، بلکه به عنوان اطلاعات مفیدی درباره استعدادها ملاحظه کرد، یعنی به عنوان شاخصهایی که به گزینش بهینه جوانان برای مشاغل مفید و متناسب با استعدادشان کمک می‌کند.» (کیوی، ۱۳۷۵، ۸۶)

 

منتقدان رویکرد بالا بر آنند که رویکرد کارکردی ، آرمانها ، ارزشها ، علایق و انتظارات گروه های مختلف و متضاد جامعه را در ارتباط با هدفها و برنامه‌‌های نظام‌ آموزشی نادیده می‌گیرند. در جوامع نامتجانس ممکن است هر یک از گروه های اجتماعی، در جهت پیشبرد منافع گروهی خود، هدفها و برنامه‌های خاصی را برای آموزش و پرورش ترجیح داده و در نتیجه، نظام آموزشی را دچار تضاد و کشمکش سازند.

 

انتقاد دیگر، دشواری تحلیل کنشهای متقابل و پویاییهای موجود در محیط‌های آموزشی، نظیر روابط متقابل میان دانش‌آموزان و معلمان، از این دیدگاه است. افزون بر آن، این رویکرد با محتوای فراگیرد و آموزش و پرورش(چه چیز – چگونه آموزش داده می‌شود)، کار ندارد.

 

علی‌رغم این نگرش، افراد در ساختار نظام آموزشی، فقط ایفا گر نقش یا کارکرد به شمار نمی‌رود. بلکه نقش و کارکرد خود را می‌آفرینند و تغییر می‌دهند. سرانجام، این نظریه به طور ضمنی فرض می‌کند که تغییر در نظام، تدریجی و آگاهانه بوده و تعادل آن را بر هم نمی‌زند که این امر، به وضوح در همه موقعیتهای اجتماعی صحت ندارد.(علاقه‌بند، ۱۳۸۲، ۲۲)

 

«بسیاری از محققان پیشاپیش نشان داده بودند که این گزینش نه عینی است و نه خالی از سوء نیت و بیشتر به باز تولید امتیازات طبقات حاکم کمک می‌کند.»(کیوی، ۱۳۷۵، ۸۶)

نظریه باز تولید مناسبات سلطه ناظر بر معیارهای گزینش در نظام آموزشی

 

این نظریه نظامهای اجتماعی، به دوگروه متمایز به حساب می‌آید، بر ماهیت اجبار [۱] و تغییر[۲] در جامعه تاکید می‌کند. بر اساس این نظریه نظامهای اجتماعی به دو گروه متمایز دارا و ندار یا سلطه‌گر و تحت سلطه تفکیک می‌شوند. رابطه منابع مادی جامعه برخوردار است. گروه تحت سلطه فاقد آنها است. در نتیجه، اهداف و برنامه‌های یک گروه غالباً در تضاد با اهداف و برنامه‌های گروه دیگر است. تضاد میان گروه ها، گاهی پنهان و غالباً آشکار و خشونت آمیز است. با پدید آمدن خشونت، مبارزه میان گروه های متنازع، شدت می‌گیرد و نظام و وجود به فروپاشی سوق می‌یابد.

 

مطالعات و پژوهشهایی که از این دیدگاه به عمل می‌آید. معمولاً بر فشارها و کشاکشهایی که به وسیله قدرت و تضاد ایجاد شده و قالاً موجب تغییر در نظام اجتماعی می‌شوند، متمرکزند. بعضی از جامعه‌شناسان پیرو این رویکرد، آموزش و پرورش همگانی را به منزله نوعی ابزار جامعه سرمایه‌داری تلقی می‌کنند که راهیابی به سطوح عالی آموزش و پرورش را از طریق کارکرد گزینش و تخصیص و اغوا و فریب مردم، کنترل می‌کند.(علاقه‌بند، ۱۳۸۲، ۲۳-۲۲)

 

ویلاژ دوالر[۳] (۱۹۶۵) که در تحلیل جامعه‌شناختی مدرسه، اندیشه تضاد را مد نظر داشته. در اثر کلاسیک خود جامعه  شناسی آموزش[۴] می‌نویسد که مدارس(آمریکا) در یک حالت نامتوازن[۵] دائمی به سر می‌برند. معلمان به دلیل نداشتن انضباط، به از دست دادن مشاغل خود تهدید می‌شوند و اقتدار نظام آموزشی به طور مداوم، از سوی دانش‌آموزان، والدین، هیئتهای امناء و شوراهای آموزشی که نمآینده سایر گروه های ذینفع و غالباً رقابت جو، در نظامهای اجتماعی به شمار می‌روند. تهدید می‌شود. همچنین از این دیدگاه، ملاحظه می‌شود که کسانی که بر نظام آموزشی تسلط دارند، از طریق آن، افراد جامعه را در جهت تحقق مقاصد خویش تربیت می‌کنند. مقاومت در مقابل این نوع کنترل نیز، مورد توجه محققان است.

 

 

این رویکرد تلویحاً به یک نظام اجتماعی بی‌ثبات و متغیر اشاره دارد که بی‌نظمی و ناآرامی در آن همواره متحمل است. اما در انتقاد از این دیدگاه می‌توان می‌گفت:

 

گر چه این رویکرد تلویحاً به یک نظام آموزشی بی ثبات و متغیر اشاره دارد که بی‌نظمی و ناآرامی در آن، همواره محتمل است، و از این رو رویکردی مفید برای توضیح موقعیتهای پرستیز و متضاد به شمار می‌رود. ولی درباره تعادل یا موازنه موجود میان اجزای یک نظام یا کنش متقابل بین اعضای آن توضیحات مفیدی ارائه نمی‌دهد. البته در ارتباط با آموزش و پرورش، هر دو دیدگاه کارکردی و تضاد می‌کوشند توضیح دهند که چگونه آموزش و پرورش به حفظ وضع موجود در جامعه کمک می‌کند. با وجود این، فرد، تعریف فرد را از موقعیت اجتماعی، یا کنشهای متقابل موجود در نظام آموزشی، در کانون توجه آنها قرار نمی‌گیرد (علاقه‌بند، ۱۳۸۲، ۲۳-۲۲).

 

 

یکی از تفاوتهای مهم دیدگاه کارکردگرایی و دیدگاه ستیز درمورد تحصیلی دانش‌آموزان این است که: بر اساس دیدگاه کارکردگرایی ویژگیهای شخصی به خصوص استعداد و لیاقت تاثیر زیادی در عملکرد تحصیلی و آینده شغلی افراد دارد و قشربندی اجتماعی نظامی باز است که همه افراد جامعه بالقوه در صحنه رقابت با دیگران، به موقعیتهای اجتماعی مطلوب دسترسی دارند و افراد مستعدتر و بالیاقت تر موفق‌تر خواهند بود و موقعیت اجتماعی بهتری به دست خواهند آورد. ادعای کارکردگرایان این است که آموزش و پرورش به ایجاد یک جامعه شایسته سالار[۶] منجر می‌شود.

 

جامعه‌ای که در آن استعداد و تلاش بیشتر از خصوصیات ارثی یا امتیازهای خاص، تعیین کننده منزلت افراد است این دیدگاه با نادیده انگاشتن تفاوت در شروع نقطه تحصیلی بار موفقیت یا عدم موفقیت تحصیلی را بر دوش افراد می‌گذارد و معتقد است که خاستگاه اجتماعی فی نفسه در بازده آموزشی، تاثیر تعیین کننده‌ای ندارد.

 

اما نظریه پردازان دیدگاه ستیز معتقدند که استعداد و لیاقت تعیین کننده سطح و کیفیت آموزش نیست بلکه این خاستگاه اجتماعی است که نهایتاً بر سطح و کیفیت آموزش و در نتیجه موقعیت شغلی و اجتماعی افراد تاثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر افراد با زمینه های اجتماعی متفاوت وارد مدارس می شوند و در هنگام خروج به پشتوانه زمینه و خاستگاه اجتماعی شان به موفقیتهای اجتماعی افراد باید زمینه‌های اجتماعی آنها را مورد نظر قرار دارد و بدین لحاظ، لیاقت و استعداد، نقش تعیین کننده‌ای در این میان به عهده دارد. بنابراین در بلند مدت مشاهده می‌شود که هر نسل در گذر زمان موقعیت اجتماعی خود را به نسل بعد انتقال داده و تداوم می‌بخشد و بدین لحاظ تحرک اجتماعی جایی در این نظام نابرابر ندارد. (رفعت جاه،  ۱۳۷۶، ۳۶ الی ۳۱)

 

گر چه دیدگاه‌های دیگری از جمله: رویکرد تعامل گرایی[۷] و غیره جهت بررسی مساله افت تحصیلی وجود دارد. ولی نگارنده از بین دیدگاه های مختلف، خصوصاً دو دیدگاه آخر، نظریه باز تولید مناسبات سلطه ناظر بر معیارهای گزینش در نظام آموزشی را برای بررسی مساله مورد نظر انتخاب می‌کند.

 

 

 

[۱] . coercion

 

[۲] . change

 

[۳] . wilard waller

 

[۴] . The sociology of teaching

 

[۵] . disequilibrium

 

[۶] . Meritocratic

 

[۷] . interactionism

۲-۲۵- فرضیه‏های تحقیق

 

فرضیه‏های اصلی تحقیق به این صورت مطرح می‏شود

 

۱- بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۲- بین نابسامانی و مشکلات خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۳- بین نگرش فرد نسبت به آینده شغلی و افت تحصیلی دانش‏آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۴- بین سطح تحصیلات در خانواده و افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

 

 

 

 

نمودار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل کلی عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی

 

(مدل پیشنهادی نگارنده)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲-۲۶- تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم:

 

تعریف نظری و عملیاتی پایگاه اجتماعی – اقتصادی[۱]

 

پایگاه اجتماعی[۲] جایی است که هر کس در ساخت اجتماعی اشغال می‏کند. وضع با مرتبتی است که شخص به طور ذهنی حفظ می‏کند یا سعی در نگاهداری آن در نظر دیگران دارد. (بیرو، ۱۳۷۰، ۳۸۰) به عبارت دیگر پایگاه اجتماعی، ارزش و اعتباری است که معاصران فرد برای او قائل می‏شوند و مانند نقش اجتماعی، هم دارای جنبه عینی است که برخی عناصر خارجی قابل مشاهده مانند میزان تحصیلات و وضعیت شغلی و حرفه‏ای و میزان دارایی، مشخصه آنند و هم جنبه ذهنی دارد که شامل تصور فرد درباره وضع و پایگاه اجتماعی خود است. (دارایایور، ۱۳۷۰، ۱۴۲)

 

 

 

 

سه روش اساسی برای سنجش پایگاه اجتماعی

 

سه روش اساسی برای سنجش پایگاه اجتماعی وجود دارد:

 

۱- روش اشتهادی (Reputational Method)

 

۲- روش ذهنی (Subjective Method)

 

۳- روش عینی (Objective Method)

 

(رفعت جاه، ۱۳۷۶، ۶۷)

 

در این تحقیق از روش عینی برای سنجش پایگاه اجتماعی والدین پاسخگویان استفاده شده است.

 

با بهره گرفتن از روش عینی برای سنجش پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده طیفی طراحی شد. از آنجا که پایگاه اجتماعی خانواده بر اساس پایگاه سرپرست خانواده تعیین می‏شود. لذا جهت بررسی پایگاه اجتماعی – اقتصادی دانش آموزان از متغیرهای همچون میزان تحصیلات پدر، شغل و درآمد ماهانه پدر، نوع تملک منزل مسکونی و زیر بنای منزل مسکونی استفاده می‏شود. متغیرهای مذکور را می‏توان در جدول صفحه بعد نشان داد و امتیاز بندی کرد.

 

جدول شاخصها، تقسیم‏بندیها و امتیازات مربوط به مفهوم پایگاه اجتماعی – اقتصادی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم	تناقض	تقسیم بندی	امتیاز
پایکاه اجتماعی- اقتصادی	میزان تحصیلات پدر	فوق لیسانس و بالاتر     فوق دیپلم و لیسانس   سیکل و دیپلم   بی‏سواد و ابتدایی	۴     ۳   ۲   ۱
	شغل پدر	کارشناس مشاغل آازاد تجاری، استاد و امثال آن     کارمند، معلم، نظامی، کشاورز صاحب زمین و امثال آن   کارگر ساده، راننده،‏دست فروش، کسبه جزء و ….   بیکار و از کار افتاده یا فوت شده	۴     ۳   ۲   ۱
	درآمد ماهیانه پدر	بیش از ۳۰  هزار تومان     از ۲۱۰ تا ۳۰۰ هزار تومان   از ۱۰۱ تا ۲۰۰ هزار تومان   تا ۱۰۰ هزار تومان	۴     ۳   ۲   ۱
	نوع تملک منزل مسکونی	شخصی     سازمانی   اجاره‏ای   سرمایه‏داری	۴     ۳   ۲   ۱
	زیر بنای فعلی منزل مسکونی	بیش از ۱۵۰ متر     از ۱۰۱ تا ۱۵۰ متر   از ۷۱ تا ۱۰۰ متر   کمتر از ۷۰ متر	۴     ۳   ۲   ۱

 

 

تعریف نظری و عملیاتی انسجام خانوادگی

 

منظور از انسجام خانوادگی این است که والدین و فرزندان خانواده در کنار هم زندگی کرده و بین آنان اختلاف و درگیری نباشد. فضای عاطفی خانواده محبت آمیز بوده و افراد دارای کنش متقابل باشند. نبودن کنش متقابل و رابطه محبت آمیز بین اعضاء سبب تضعیف انسجام خانوادگی یا از بین رفتن آن می‏‏شود. بنابراین عدم انسجام و از هم گسیختگی آن را می‏توان تجزیه واحد خانواده و نقشهای اجتماعی آن دانست. زیرا در این صورت یک یا چند نفر از اغضای آن از عهده انجام تکالیف خود، آنطور که باید و شاید برنمی‏آیند، انواع گسیختگی خانواده بدین قرار است:

 

۱- خانواده تک والدی: حالتی است که واحد خانواده کامل نشده پدر (یا شوهر) در خانواده حضور ندارد و وظایف او توسط مادر انجام می‏گیرد.

 

۲- فسخ، جدایی، طلاق: که در این حالت خانواده به دلیل تصمیم به جدایی یکی از والدین تجربه می‏شود.

 

۳- خانواده دچار مشکلات عاطفی: خانواده‏ای است که اعضاء آن با هم زندگی می‏کنند اما دارای کنش متقابل نبوده و از حمایت احساس هم محرومند.

 

۴- عدم موفقیت غیر ارادی در اجرای نقشهای خانوادگی: در این حالت یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری جسمی یا روانی طولانی مدت و مشکلات شبیه به آن است که در نتیجه موفق به انجام وظایف خود نیست.

 

(داریاپور، ۱۳۷۰، ۹۹)

 

جهت ساختن شاخص انسجام خانوادگی، با بهره‏گیری از منبع بالا، از متغیرهای همچون، زندگی با والدین، عدم وجود اختلافات میان والدین، رابطه صمیمانه فرزند (دانش آموز) با والدین و خواهران و برادران، نظرخواهی خانواده از فرزند (دانش آموز) درباره مسائل داخل خانواده، مناسب یا نامناسب بودن وضعیت منزل جهت درس خواندن، استفاده شده است که نحوه امتیاز بندی آنها به شرح جدول زیر آمده است:

 

جدول متغیرها و امتیازات مربوط به شاخص انسجام خانوادگی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم	شاخص	تقسیم بندی	امتیاز
انسجام خانوادگی	زندگی با والدین	با والدین (پدر و مادر)     با پدر یا مادر   با برادر یا خواهر بزرگتر   زندگی مجردی یا مستقل   با سایرین	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	اختلاف با پدر	اصلاً     به ندرت   گاهگاهی   اغلب   همیشه	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	اختلاف با مادر	اصلاً     به ندرت   گاهگاهی   اغلب   همیشه	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	اختلاف با برادر یا خواهر	اصلاً     به ندرت   گاهگاهی   اغلب   همیشه	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی با پدر	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی با مادر	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی با برادر و یا خواهر	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	نظر خواهی و مشورت والدین از فرزندان درباره مسائل خانوادگی	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	وضعیت منزل از جهت امکانات رفاهی برای درس خواندن	بسیار مناسب     مناسب   تقریبا مناسب   نامناسب   بسیارنامناسب	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی والدین (پدر و مادر)	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱

 

 

 

 

 تعریف مفهومی نگرش

 

نگرش (attitude) بر گرفته از ریشه لاتین کلمه aptitude به معنی برازندگی و صلاحیت است و در اصطلاح نوعی کشش عاطفی درونی است که قادر به توجیه اعمال شخص باشد. این کشش چهار منبع دارد که شامل شناختی، عاطفی، ارزش‌گذاری، و رفتاری که با توجیه موضوع نگرش تاثیر هر منبع متفاوت می‌شود. (پورافکاری، ۱۳۸۲، ۱۳۴) ارونسون معتقد است نگرش، عبارتست از آن نوع عقیده‌ای که دارای دو جزء باشد.

 

الف) جزء ارزیابی کننده ب) جزء هیجانی لذا در مقایسه با عقاید نگرشها، خیلی به دشواری تغییر می‌کنند. (ارونسون، ترجمه شکرتن، ۱۳۶۹، ۹۷)

 

 

 

تعریف عملیاتی نگرش

 

منظور از نگرش در این پایان‌نامه تمایلی است که آزمودنی به یک یا چند شاخص نشان می‌دهد. بنابراین مثلاً کسب نمره ۵ در این نگرش‌سنج به معنی وجود نگرش یا تمایل و کسب نمره ۱ به معنی عدم وجود نگرش خاص در این زمینه است چند مورد از گویه‌های نگرش‌سنج که در این قسمت می‌توان استفاده کرد در پرسشنامه‌ای که برای مساله افت تحصیلی طراحی شده است. بیان شده و چگونگی محاسبات امتیازات آن بر اساس طیف کیلرت، کاملاً موافق، موافق، بی‌نظریه، مخالف، کاملاً مخالف گفته شده است.

 

 

 

 

 

فرضیه‌های اصلی و مکمل

 

چهار فرضیه کلی که به نظر نگارنده مهمتر تلقی می‌شد قبلاً گفته شده و بر اساس آن مدل افت تحصیلی بیان شده است و تا حد امکان با بهره گرفتن از منابع و پایان‌نامه‌های مختلف تعریف نظریه و عملیاتی شده است. و مهمترین شاخصهای آنها بیان شد. در این قسمت بر اساس مدل تحلیلی گفته شده سعی شده است ۹ فرضیه مکمل را که با مساله افت تحصیلی در رابطه است گفته شود و در مرحله آزمون قرار گرفته و درستی و صحت یا نادرستی آن مورد بررسی قرار گیرد.

 

۱- بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده با افت تحصیلی فرزندان معناداری وجود دارد.

 

۲- هر چه سطح تحصیلات خانواده پایین تر باشد افت تحصیلی فرزندان بیشتر است.

 

۳- به نظر می‌رسد که بین نگرش فرد نسبت به آینده شغلی خود با افت تحصیلی دانش‌آموز ارتباط وجود دارد.

 

۴- هر چه گسیختگی روابط عاطفی در خانواده بیشتر باشد افت تحصیلی فرزندان بیشتر است.

 

۵- هر چه سطح تحصیلات خانواده بیشتر باشد عدم توجه کلی به فرزند کمتر است.

 

۶- بین امکانات تحصیلی فرزندان در خانواده و افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۷- به نظر می‌رسد که بین عدم توجه کلی به فرزند در خانواده با افت تحصیلی دانش‌آموزان ارتباط وجود دارد.

 

۸- هر چه سطح تحصیلات پدر بیشتر باشد توجه و درگیری او در فرآیند تحصیل فرزندش بیشتر خواهد بود.

 

۹- بین کنترل درسی فرزندان از سوی والدین با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

 

روش‌شناسی تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 روش و فنون تحقیق

 

روش ما در اینجا، روش پیمایشی (Survey) است «پیمایش (Survey) روشی در تحقیق اجتماعی است که فراتر از یک تکنیک خاص در گرد‌آوری اطلاعات است که علاوه بر فنون دیگر از قبیل مصاحبه ساختمند، ‌مشاهده عمدتاً در آن از پرسشنامه استفاده می‌شود» (خاکی، ۱۳۸۲، ۲۱۳)

 

 

 

۳-۱- جامعه آماری

 

جامعه آماری ما در این تحقیق، مجموع دانش‌آموزان پسر و دختر سال سوم متوسطه که در خرداد ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و چهار دچار افت شده‌اند. یعنی مجموع دانش‌آموزانی که نتوانستند در خرداد ماه همان سال مدرک قبولی را دریافت کنند و نمرات یک یا چند درس آنها به حد نصاب (۱۰) نرسیده و در نتیجه معدل امتحان نهایی آنها کمتر از ده بوده است. با مراجعه به اداره آموزش و پرورش آمل و بررسی امتحانات آنها مشخص شد که مجموع دانش‌آموزانی که نتوانستند مدرک دیپلم بگیرند ۱۹۸۰ نفر بودند که از این طریق تعداد ۱۱۳۰ نفر پسر و ۷۵۰ نفر دختر بودند.

 

 

 

۳-۲- شیوه برآورد حجم نمونه

 

برآورد حجم نمونه از شیوه بر فاصله اطمینان  استفاده شد که فرمول آن به شرح زیر است.

 

در فرمول یاد شده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

N= حجم جمعیت کل یا جامعه آماری	۱۹۸۰=N
d= دقّت احتمالی مطلوب یا نصف فاصله اطمینان	۹۶/۱=t
t= ضریب اطمینان ۹۵%	۷%=D
P= پیش برآورد نسبتی از جمعیت حائز صفت (افت  تحصیلی)	۵%=P
n= حجم نمونه	۵%=(P-1)
(p-1) احتمال عدم صفت	۲۵/۰=(P-1)P

 

 

با در دست داشتن حجم جامعه آماری و اعداد دیگر می‌توانیم حجم نمونه موردنظر خود را بدست بیاوریم:

 

حجم نمونه جامعه آماری (دختر و پسر)

 

حجم نمونه آماری پسران

 

حجم نمونه آماری دختران

 

۱۷۸=n

 

پسران ۱۱۱=^۱n

 

دختران ۶۷=^۲n

 

 

 

۳-۳- روش نمونه گیری

 

چون جامعه آماری ما از پسران و دختران دانش‌آموز تشکیل شده است. روش نمونه گیری ما در این تحقیق می‌تواند به صورت نمونه گیری طبقه‌ای متناسب باشد یعنی ما جامعه آماری را به دو طبقه پسر و دختر تقسیم می‌کنیم و به تناسب هر کدام نمونه مورد نظر را انتخاب می‌کنیم و در مرحله دوم تعداد نمونه در هر طبقه را به صورت تصادفی ساده بر می‌گزینیم و پرسشنامه را به آنها داده تا پر نمایند و بعد به تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازیم.

 

«نمونه گیری طبقه‌ای[۳] از متداولترین نمونه گیری احتمالی است که جامعه به طریقه‌های مختلف مانند مردان و زنان، سیاه و سفید و مانند اینها طبقه بندی می‌شود و نمونه‌های تصادفی از میان آنها انتخاب می‌گردد» (کرلینجر، ۱۳۷۷، ۲۰۵).

 

 

 

۳-۴- واحد و سطح مشاهده

 

در تحقیق حاضر واحد تحلیل و سطح مشاهده هر دو در سطح فرد است. به عبارتی ما اطلاعات خود را از افراد و اشخاص (دانش‌آموز) جویا می‌شویم و در صدد فهم این مساله هستیم که عوامل اجتماعی افت تحصیلی دانش‌آموزان را شناسایی کنیم.

 

 

 

محدوده مطالعاتی

 

پژوهش حاضر در مورد بررسی عوامل اجتماعی موثر در افت تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم متوسطه اعم از دختر و پسر در شهرستان آمل در سه رشته علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی فیزیک بوده که پرسشنامه‌ای به همین منظور طراحی شده و توسط دانش‌آموزانی که در سال سوم متوسطه دچار افت تحصیلی شده‌اند واقعاً در پیش دانشگاهی همین شهر مشغول به تحصیل هستند تکمیل شده است.

 

شهرستان آمل، یکی از شهرهای استان مازندران واقع در شمال کشور است که از شمال به شهر ساحلی محمود آباد و دریای خزر، از جنوب با فاصله ۱۸۰ کیلومتر به شهر بزرگ تهران، از شرق به شهرستان بابل و از غرب به شهرستان نور و نوشهر ختم می‌شود. شغل غالب مردم این شهر کشاورزی از نوع برنج است. و این شهر بیش از ۴۰۰ روستا را در بر می‌گیرد و بنابراین بیش از نصف جمعیت آن روستایی است که به تدریج از روستا به شهر آمده و آنجا را وسعت داده‌اند.

 

 

 

۳-۵- شیوه جمع‌آوری اطلاعات

 

دو تکنیک عمده در این تحقیق برای جمع آموری اطلاعات به کار می‌رود. اول، بررسی و مراجعه به مدارک و اسناد موجود در اداره آموزش و پرورش و دبیرستانها که داده‌های مورد نیاز در این تحقیق، نمرات دانش‌آموزان و نتایج امتحانات آنهاست که در اداره و دبیرستانها ثبت شده‌است. دومین تکنیک جمع آوری اطلاعات در تحقیق حاضر، پرسشنامه است.[۴] در این تحقیق از پرسشنامه عادی (رایجترین طریقه پرسشنامه) با سوالات بسته[۵] استفاده شده است. از آنجا که این پرسشنامه بی‌نام بوده پاسخگو با آزادی کامل و بدون هیچ نگرانی می‌تواند به سوالات پاسخ بگویند. « از حسن بزرگ پرسشنامه با سوالات بسته، تسهیل در جواب دادن و نیز سهولت در استخراج و تجزیه و تحلیل نتایج مکتسبه است»(نبوی، ۱۳۸۰، ۱۲۸)

 

 

 

 

۳ – ۶ – پایایی (reliability) و اعتبار (validity)

 

پایایی[۶]

 

از مهمترین رویکردهای مربوط به پایایی ابزار تحقیق این است که:

 

«اگر یک مجموعه از چیزها را با یک ابزار اندازه گیری یا ابزار مشابه به آن بارها اندازه بگیریم. نتایج یکسان یا مشابه بدست خواهیم آورد.» (کرلینجر، ۱۳۷۶، ۱۱۳)

 

پس از تدوین و تنظیم پرسشنامه به منظور حصول اطمینان از روایی و اعتبار آن پیش آزمونی[۷] به عمل آمد که پرسشنامه‌های این پیش آزمون بین ۲۲ دانش‌آموز پسر و ۱۸ دانش‌آموز دختر که در سال سوم متوسطه دچار افت تحصیلی شده‌اند، توزیع گردید. البته قبل از توزیع پرسشنامه هدف و اجرای کار برای تک تک آزمودنیها توضیح داده شده و از دانش‌آموز خواسته شده ضمن پاسخ دادن به سوالات نظراتشان را درباره محتوای سوالات ابراز نمایند تا در مرحله بررسی نهایی، سوالات مبهم و نارسا مورد باز بینی و تجدیدنظر قرار بگیرند. قابلیت اعتبار پرسشنامه از طریق روش آلفای کروبناخ[۸] مورد مطالعه قرار گرفت و برای سنجش متغیر وابسته، یعنی افت تحصیلی حدود ۴۴ سوال طراحی گردید که مقدار ضریب آلفای آن برابر با ۵۱/۷۸ درصد بوده است.

 

 

 

اعتبار[۹]

 

«رایجترین تعریف اعتبار در این پرسش خلاصه شده است: آیا چیزی را اندازه می‌گیریم که قصد اندازه گیری آن را داریم. تاکید در این پرسش بر چیزی است که اندازه گیری می‌شود. در طبقه بندی انواع اعتبار، سه نوع مهم آن، اعتبار محتوا، اعتبار وابسته به ملاک و اعتبار سازه است»(کرلینجر، ۱۳۷۶، ۱۳۲)

 

پرسشنامه حاضر با بهره گرفتن از روش اعتبار محتوا[۱۰] صورت گرفت و از نظرات تعدادی کارشناس، خصوصاً استاد راهنمای این تحقیق که راهنمای گام به گام نگارنده بودند استفاده گردید و درنهایت پس از انجام بررسیهای لازم سوالات مربوط به افت تحصیلی که بر مبنای مدل کلی آن و فرضیه‌های ذکر شده صورت گرفت به ۴۴ سوال رسید و محتوای کلیه سوالات مورد بازنگری قرار گرفت و پرسشنامه اصلی تهیه گردید.

 

 

 

۳-۷- روش تجزبه و تحلیل داده‌های آماری

 

با توجه به ماهیت و روش تحقیق داده‌های استخراج شده از پرسشنامه مورد بازبینی و کنترل قرار گرفتند. سوالات پرسشنامه هم غالباً بر اساس طیف لیکرت ساخته شده که دارای چهار یا پنج جواب است و برای هر جواب یک کد در نظر گرفته شده است که با دسته بندی سوالات برای هر کدام از فرضیه‌ها امتیازات آنها حساب شده است. داده‌ها وارد کامپیوتر شده و با بهره گرفتن از نرم افزار spss تحت windows مجموعه‌ای از آماده‌های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند . برای تحلیل و توصیف داده‌ها از جداول یک بعدی و آماره‌هایی چون میانگین و واریانس، جداول دو بعدی و آمارهای کی دو و تای کندال و جداول سه بعدی و نیز فنون پیشرفته آماری ماند رگرسیون و تحلیل واریانس استفاده شد.

 

 

 

۳-۸- محدودیتها

 

گر چه استاد راهنمای گرانقدر در تمام مراحل تحقیق و با دقت در جزئیات آن نگارنده را در پیشبرد سریع کار، کمک و هدایت زیاد نمود و واقعاً بدون راهنمایی استادانه ایشان تحقیق به این خوبی پیش نمی‌رفت ولی محدودیتهایی چند در پیش روی نگارنده از ابتدای تحقیق وجود داشت که اهم آن عبارتند از :

 

– فقدان پرسشنامه استاندارد شده در زمینه موضوع تحقیق

 

– محدودیت ناشی از رفتار انسان و متغیرهای کنترل نشده‌ای که امکان شناسایی و کنترل آنها با وجود سعی نگارنده تا حدودی دشوار بود.

 

– عدم دسترسی به همه دانش‌آموزانی که دچار افت شده‌اند. زیرا عده‌ای ترک تحصیل کرده و عده‌ای هم ساکن روستاها و شهرهای دیگر بودند که از شهر آمل رفته‌اند و عده دیگر در امتحانات بعدی به صورت غیر حضوری دیپلم گرفته و از میان دیپلم گرفته‌ها عده‌ای هم وارد پیش دانشگاهی شده و از میان دانش‌آموزان پیش دانشگاهی افرادی به عنوان نمونه پرسشنامه را پر کرده‌اند.

 

– تحقیق در شهرستان آمل صورت گرفته و تمام فرضیه‌های تحقیق قابلیت تعمیم به کل کشور حتی استان را هم ندارند. گر چه ممکن است ویژگی‌های اجتماعی مشترکی در بین استانهای کشور وجود داشته باشد.

 

– محدودیت اداره آموزش و پرورش و شهر آمل و اداره آموزش و پرورش و مرکز تحقیقات شهرستان سازی او نظر امکانات و منابع مختلف مطالعاتی (کتابها، پایان‌نامه‌ها، فصلنامه‌ها و غیره ) در رشته جامعه‌شناسی و بخصوص عدم دسترسی به اساتید این رشته جهت رفع اشکال که نگارنده با مشکل مواجه شده و مجبور بود بارهای متوالی به تهران مراجعه کند.

 

– بیشتر مطالب در مورد افت تحصیلی را باید در فصلنامه‌ها، ماهنامه‌ها و روزنامه‌ها جستجو کرد و این منابع اطلاعاتی مربوط به سالهای گذشته است که پیدا کردن آنها دشوار بود و کتاب در زمینه افت تحصیلی بسیار کم بود.

 

 

 

[۱] . socioeconomic

 

[۲] . social stutus

 

[۳] – Stratified Sampling

 

[۴]. Questionnaire

 

[۵] .Closed – ended Questions

 

[۶] کلمه‌های مترادف اعتبار عبارتند از قابلیت اعتماد (depenedibity)، ثبات (stability)، همسانی (consistancy)، قابلیت پیش‌بینی (predictability)، دقت یا صحت (accuracy)

 

[۷] . pretest

 

[۸] . cronbach,s Alpha

 

[۹] . validity

 

[۱۰] . content validity

پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده و  افت تحصیلی فرزندان

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                       صفحه

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول: کلیات

 

۱-۱- مقدمه……………………………………………. ۲

 

۱-۲- بیان مساله……………………………………………. ۳

 

        سوال اصلی تحقیق……………………………………………. ۶

 

۱-۳- اهمیت وضرورت تحقیق……………………………………………. ۸

 

۱-۴- اهداف تحقیق……………………………………………. ۱۲

 

 

 

فصل دوم : ادبیات تحقیق……………………………………………. ۱۲

 

۲-۱- پیشینه تحقیق……………………………………………. ۱۲

 

۲-۱-۱- پیشینه تحقیق درجهان……………………………………………. ۱۴

 

۲-۱-۲- پیشینه تحقیق درایران……………………………………………. ۱۷

 

۲-۲- مفهوم آموزش وپرورش……………………………………………. ۲۰

 

۲-۳- جامعه شناسی آموزش وپرورش……………………………………………. ۲۱

 

۲-۴- هدف جامعه شناسی آموزش وپرورش……………………………………………. ۲۲

 

۲-۵- نظام جدید آموزش وپرورش درایران……………………………………………. ۲۴

 

۲-۶- نظام آموزش وپرورش جمهوری اسلامی ایران……………………………………………. ۲۶

 

۲-۷- آموزش وپرورش دوره متوسطه……………………………………………. ۲۹

 

۲-۸- افت تحصیلی……………………………………………. ۳۴

 

۲-۹- عوامل افت تحصیلی……………………………………………. ۴۸

 

۲-۱۰- بررسی افت تحصیلی وعوامل موثر درآن درچند کشور خارجی……………………………………………. ۴۸

 

۲-۱۱- دلایل ترک تحصیل در منطقه خاورمیانه……………………………………………. ۵۱

 

۲-۱۲- افت تحصیلی درچند کشور پیشرفته صنعتی وشیوه های مقابله با آن……………………………………………. ۵۱٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫

 

۲-۱۳- مقابله با افت تحصیلی درکشورهای آسیا واقیانوس آرام……………………………………………. ۵۱

 

۲-۱۳-۱- اقدام های سازمانی……………………………………………. ۵۱

 

۲-۱۳-۲- اقدام های تربیتی ……………………………………………. ۵۲

 

۲-۱۳-۳- اقدام های انگیزشی ومادی……………………………………………. ۵۲

 

۲-۱۳-۴- مشارکت اولیاء وجامعه محلی……………………………………………. ۵۲

 

۲-۱۳-۵- اقدامهای غیر رسمی……………………………………………. ۵۳

 

۲-۱۴- افت تحصیلی درغرب وشیوه های مبارزه باآن……………………………………………. ۵۳

 

۲-۱۴-۱- افت تحصیلی وعوامل فردی……………………………………………. ۵۳

 

۲-۱۴-۲- افت تحصیلی وکمبود خانوادگی……………………………………………. ۵۴

 

۲-۱۴-۳- افت تحصیلی وعوامل درون مدرسه……………………………………………. ۵۵

 

۲-۱۵- شیوه های برخورد با پدیده افت تحصیلی درغرب……………………………………………. ۵۶

 

۲-۱۵-۱- روش های ترمیمی وجبرانی مقابله با افت تحصیلی……………………………………………. ۵۶

 

۲-۱۵-۲- روش های تغییر وتحول بنیادی مدرسه……………………………………………. ۵۶

 

۲-۱۶- روش های اصلاحی ودرمان آموزش وپرورش……………………………………………. ۵۸

 

          گرایش اول تامل آموزش وپرورش جبرانی ، کلاسهای تطبیقی ، آموزش متقابل و      خدمات حمایتی در مدرسه است.

 

۲-۱۶-۱- آموزش وپرورش جبرانی……………………………………………. ۵۹

 

۲-۱۶-۱-۱- برنامه های متنوع جبرانی……………………………………………. ۵۹

 

۲-۱۶-۱-۲- اثرات آموزش وپرورش جبرانی……………………………………………. ۶۰

 

۲-۱۶-۲- خدمات حمایتی……………………………………………. ۶۱

 

۲-۱۶-۲-۱- خدمات حمایتی در فرانسه……………………………………………. ۶۱

 

۲-۱۶-۲-۲- خدمات حمایتی در بلژیک : کلاسهای تطبیقی……………………………………………. ۶۲

 

۲-۱۶-۳- آموزش متقابل……………………………………………. ۶۳

 

۲-۱۶-۴- جنبشهای مبارزه با نابرابریها……………………………………………. ۶۴

 

۲-۱۶-۵- آموزش خانواده……………………………………………. ۶۶

 

۲-۱۶-۶- پیوند خانه ومدرسه……………………………………………. ۶۸

 

۲-۱۶-۷- پروژه های محلی ومنطقه ای مبارزه با افت تحصیلی……………………………………………. ۶۹

 

۲-۱۷- بررسی مساله افت تحصیلی وارائه راه حلهای پیشنهادی در ایران……………………………………………. ۷۲

 

۲-۱۸- خسارتهای ناشی از شکست تحصیلی درایران……………………………………………. ۷۷

 

۲-۱۹- راه حلهای پیشنهادی واجرایی……………………………………………. ۷۸

 

۲-۲۰- روش دیگر جلوگیری از افت تحصیلی……………………………………………. ۷۹

 

۲-۲۱- رویکردهای جامعه شناسی به آموزش وپرورش……………………………………………. ۸۳

 

۲-۲۲- مفاهیم کلیدی……………………………………………. ۹۳٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫

 

۲-۲۳- چارچوب نظری تحقیق……………………………………………. ۹۸

 

         نقد وبررسی رویکردهای جامعه شناسی به آموزش وپرورش

 

۲-۲۴- مدل تحلیلی تحقیق……………………………………………. ۱۰۵

 

۲-۲۵- فرضیه های تحقیق……………………………………………. ۱۰۶

 

          مدل تحلیلی عوامل اجتماعی موثر بر افت تحصیلی

 

۲-۲۶- تعاریف نظری وعملیاتی مفاهیم……………………………………………. ۱۰۸

 

 

 

فصل سوم : روش شناسی تحقیق……………………………………………. ۱۱۷

 

۳-۱- جامعه آماری……………………………………………. ۱۱۷

 

۳-۲- شیوه برآورد حجم نمونه……………………………………………. ۱۱۸

 

۳-۳- روش نمونه گیری……………………………………………. ۱۱۹

 

۳-۴- واحد وسطح مشاهده……………………………………………. ۱۲۰

 

۳-۵- شیوه جمع آوری اطلاعات……………………………………………. ۱۲۱

 

۳-۶- اعتبار وپایایی……………………………………………. ۱۲۲

 

۳-۷- روش تجزیه وتحلیل داده های آماری……………………………………………. ۱۲۳

 

۳-۸- محدودیتها……………………………………………. ۱۲۳

 

 

 

 

 

فصل چهارم : نتیجه گیری ویافته های تحقیق

 

۴-۱- نتایج توصیفی……………………………………………. ۱۲۸

 

۴-۲- نتایج همبستگی ها……………………………………………. ۱۴۳

 

۴-۳- نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره……………………………………………. ۱۵۱

 

۴-۴- نتایج حاصل از تحلیل مسیر……………………………………………. ۱۵۴

 

 

 

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات

 

۵-۱- خلاصه نتایج حاصل از توصیف داده ها……………………………………………. ۱۵۹

 

۵-۲- خلاصه نتایج حاصل از تبیین داده ها……………………………………………. ۱۶۰

 

۵-۳- پیشنهاد ها……………………………………………. ۱۶۶

 

فهرست نمودار و جداول

 

عنوان                                       صفحه

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره ۱) توزیع فروانی جنس پاسخگویان

 

جدول شماره ۲) توزیع فروانی تأهل پاسخگویان

 

جدول شماره ۳) توزیع فروانی محل تولد پاسخگویان

 

جدول شماره ۴) توزیع فروانی سال تولد پاسخگویان

 

جدول شماره ۵) توزیع فروانی رشته تحصیلی

 

جدول شماره ۶) توزیع فروانی نوع مدرسه

 

جدول شماره ۷) توزیع فروانی معدل درسی دانش‌آموزان

 

جدول شماره ۸) توزیع فروانی تعداد دروس تجدیدی

 

جدول شماره ۹) توزیع فروانی میزان تحصیلات پدر

 

جدول شماره ۱۰) توزیع فروانی میزان تحصیلات مادر

 

جدول شماره ۱۱) توزیع فروانی شغل پدر

 

جدول شماره ۱۲) توزیع فروانی شغل مادر

 

جدول شماره ۱۳) توزیع فروانی درآمد ماهیانه خانوار

 

جدول شماره ۱۴) توزیع فروانی مقدار زمین زراعتی

 

جدول شماره ۱۵) توزیع فروانی تعداد اعضاء خانواده

 

جدول شماره ۱۶) توزیع فروانی زندگی با افراد

 

جدول شماره ۱۷) توزیع فروانی کمک گرفتن درسی

 

جدول شماره ۱۸) توزیع فروانی زیر بنای فعلی منزل مسکونی

 

جدول شماره ۱۹) توزیع فروانی سرپرستی مالی خانواهد

 

جدول شماره ۲۰) توزیع فروانی توزیع فراوانی وضعیت مسکن

 

جدول شماره ۲۲) توزیع فروانی توزیع فراوانی محل سکونت

 

جدول شماره ۲۳) توزیع فروانی توجه به رفع مشکلات

 

جدول شماره ۲۴) توزیع فروانی میزان نظارت والدین (پدر)

 

جدول شماره ۲۵) توزیع فروانی میزان تظارت والدین (مادر)

 

جدول شماره ۲۶) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی والدین

 

جدول شماره ۲۷) توزیع فروانی برنامه‌ریزی والدین جهت کنترل درسی فرزندان (پدر)

 

جدول شماره ۲۸) توزیع فروانی برنامه‌ریزی والدین جهت کنترل درسی فرزندان (مادر )

 

جدول شماره ۲۹) توزیع فروانی تمایل به درس خواندن

 

جدول شماره ۳۰) توزیع فروانی وجود شغل مناسب

 

جدول شماره ۳۱) توزیع فروانی انتخاب شغل دلخواه

 

جدول شماره ۳۲) توزیع فروانی استفاده از کتابها …

 

جدول شماره ۳۳) توزیع فروانی استفاده از امکانات برای کمک به حل تمرینها و  …

 

 

جدول شماره ۳۴) توزیع فروانی استفاده از معلمان خصوصی..

 

جدول شماره ۳۵) توزیع فروانی استفادهاز آموزشگاهها

 

جدول شماره ۳۶) توزیع فروانی استفاده از اقوام و دوستان

 

جدول شماره ۳۷) توزیع فروانی تأمین مخارج زندگی

 

جدول شماره ۳۸) توزیع فروانی جایگاه نظر خواهی در خانواده

 

جدول شماره ۳۹) توزیع فروانی جنبه‌های نظر خواهی از فرزندان

 

جدول شماره ۴۰) توزیع فروانی قابل اجرا بودن تصمیمات فرزندان

 

جدول شماره ۴۱) توزیع فروانی میزان پی‌گیری والدین از عملکرد تحصیلی فرزندان (پدر)

 

جدول شماره ۴۲) توزیع فروانی میزان پی‌گیری والدین از عملکرد تحصیلی فرزندان (مادر)

 

جدول شماره ۴۳) توزیع فروانی محیط گرم و عاطفی خانواده

 

جدول شماره ۴۴) توزیع فروانی توجه به مشکلات روحی و جسمی فرزندان

 

جدول شماره ۴۵) توزیع فروانی داشتن اطاق خصوصی و …

 

جدول شماره ۴۶) توزیع فروانی کمک از مشاوران درسی

 

جدول شماره ۴۷) توزیع فروانی تأثیر عدم امکانات رفاهی در …

 

جدول شماره ۴۸) توزیع فروانی درس خواندن در رشته تضمین شغل

 

جدول شماره ۴۹) توزیع فروانی بیزاری از رشته فاقد شغل

 

جدول شماره ۵۰) توزیع فروانی اختلاف با پدر

 

جدول شماره ۵۱) توزیع فروانی اختلاف با مادر

 

جدول شماره ۵۲) توزیع فروانی اختلاف با برادر و خواهر

 

جدول شماره ۵۳) توزیع فروانی ضرورت درس خواندن

 

جدول شماره ۵۴) توزیع فروانی امیدواری به آینده شغلی

 

جدول شماره ۵۵) توزیع فروانی امیدواری به آینده شغلی

 

جدول شماره ۵۶) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی با پدر

 

جدول شماره ۵۷) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی با مادر

 

جدول شماره ۵۸) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی با برادر و خواهر

 

 

 

ب) نتایج استنباطی: فهرست نمودار و جداول نتایج استنباطی 

 

جدول شماره ۵۹) سطح تحصیلات خانواده و افت تحصیلی فرزندان

 

جدول شماره ۶۰) پایگاه اجتماعی – اقتصادی و افت تحصیلی فرزندان.

 

جدول شماره ۶۱) عدم توجه کلی به فرزند در خانواده و افت تحصیلی دانش‌آموزان

 

جدول شماره ۶۲) کنترل درسی فرزند از سوی والدین و افت تحصیلی دانش‌آموزان

 

جدول شماره ۶۳) نگرش فرد نسبت به اینده شغلی خود و افت تحصیلی

 

جدول شماره ۶۴) امکانات تحصیلی فرزندان در خانواده و افت تحصیلی دانش‌آموزان 

 

جدول شماره ۶۵) گسیختگی روابط عاطفی در خانواده با افت تحصیلی دانش‌آموزان –

 

جدول شماره ۶۶) سطح تحصیلات خانواده و عدم توجه کلی به فرزند

 

جدول شماره ۶۷) سطح تحصیلات پدر و توجه به فرآیند تحصیل فرزند

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

از مسائل مهم جامعه ما افت تحصیلی دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است. پدیده‌ای که مانعی جدی برای رسیدن به  اهداف عالی آموزش و پرورش به حساب می‌آید. موضوع تحقیق حاضر «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطه (دختر و پسر) در شهرستان آمل است. هدف اصلی پژوهش حاضرشناخت عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهای صحیح بر اساس ارزشها و هنجارهای ملی و دینی برای بهبود این وضعیت است. روش تحقیق ما پیمایشی و جامعه آماری ما مجموع دانش‌آموزان دختر و پسری است که در خرداد ماه ۱۳۸۳ نتوانستند کارنامه قبولی دریافت کنند. شیوه نمونه‌گیری در تحقیق حاضر، نمونه گیری طبقه ای متناسب از نظر حجم بوده و  بر اساس آن ۱۷۸ دانش‌آموز به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. از میان رویکردهای مختلف جامعه‌شناسی در مورد افت تحصیلی، رویکرد تضاد به عنوان رویکرد اصلی در چارچوب نظری انتخاب شد که بر اساس آن رویکرد، مدل کلی تحلیل رسم شده و تحقیق صورت گرفت. در تحقیق حاضر متغیر وابسته ما افت تحصیلی بود که متغیرهای مستقل زیادی بر آن تأثیر داشت ولی چهار متغیر عمده انتخاب شده و بر اساس آن چهار فرضیه کلی بدین گونه مطرح شد. بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده، سطح تحصیلات خانواده، عدم انسجام و گسیختگی روابط در خانواده و نگرش فرد نسبت به آینده شغلی خود با افت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. بررسی هر چهار فرضیه از طریق ضریب همبستگی تای کندال صورت گرفت که نتایج آنها بدین گونه است. فرضیه اول یعنی بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده با افت تحصیلی با اطمینان ۹۹ درصد و سطح خطای کمتر از ۱درصد و فرضیه دوم یعنی بین سطح تحصیلات خانواده و افت تحصیلی با اطمینان ۹۹ درصد و سطح خطای کمتر از ۵ درصد و فرضیه سوم یعنی بین عدم انسجام و گسیختگی روابط در خانواده با افت تحصیلی با اطمینان ۹۹ درصد  و سطح خطای کمتر از ۱ درصد نشانگر رابطه بین سه متغیر اصلی مستقل بیان شده با افت تحصیلی بود ولی در آزمون فرضیه چهارم هیچ رابطه‌ آماری معناداری بین نگرش فرد نسبت به آینده شغای با افت تحصیلی وجود ندارد. جهت شناخت میزان و شدت همبستگی میان مجموعه متغیرهای مستقل  و متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون چند متغیره وبرای شناخت اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته یعنی افت تحصیلی از روش تحلیل مسیر استفاده شده است که در روش تحلیل رگرسیون سطح تحصیلات خانواده (با ضریب تأثیر ۱۸/۰)  و در روش تحلیل مسیر (با مجموع ضریب مسیر (۲۱/۰) بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته یعنی افت تحصیلی داشته است.

 

 

 دغدغه مسیر شغلی ، دغدغه فرد در خصوص آینده شغلی اش که اولین و مهم ترین بعد انطباق پذیری شغلی است. در نظریه‌هایی هم چون دیدگاه زمانی گینزبرگ[۱]،  نظریه نظام مند سوپر[۲]،  دیدگاه پیش بینی  تیدمن[۳]،  جهت گیری کرایتس[۴]،  آگاهی‌هارن[۵] مطرح شده است.  (ساویکاس،  سیلینگ و شوآرتز، ۱۹۸۴) [۶].  دغدغه مسیر شغلی به معنای ضرورت برای جهت دهی به آینده است. این حس برای  آینده مهم است. نگرش‌های نظام مند و خوش بین احساس نگرانی را افزایش می‌دهد چرا که افراد را وا می‌دارد که از وظایف شغلی و گذارهای حرفه ای آگاه شوند تا بتوانند مقابله کنند و دست به انتخاب بزنند و برای آینده دور و نزدیک آماده باشند.  این دغدغه،  از آینده احساس واقعی می‌سازد و به فرد کمک می‌کند تا گذشته شغلی را بخاطر داشته باشد،  به وضع فعلی شغلی توجه کند و آینده شغلی را پیش بینی نماید. تفکر درباره زندگی کاری در طول زمان ضرورت مسیر شغلی است. زیرا یک مسیر شغلی ذهنی یک رفتار نیست، بلکه یک عقیده است یعنی انعکاسی از خود است. اعتقاد به تداوم تجربه به افراد اجازه می‌دهد تا فعالیت‌های فعلی شان را به آرزوهای حرفه ای آینده شان وصل کنند و امکانات ممکن را دریابند.  این حس تداوم به فرد اجازه می‌دهد تا تجسم کند چگونه تلاش‌های امروز موفقیت فردا را می‌سازد.

 

 

فقدان دغدغه مسیر شغلی،  بی‌تفاوتی مسیر شغلی[۷] نامیده می‌شود و بی‌برنامگی و بدبینی درباره آینده را منعکس می‌کند. این بی‌علاقگی را می‌توان از طریق مداخلات مشاوره ای مسیر شغلی که به افراد کمک می‌کند تا تحصیلات حرفه ای شان را شکل دهند مثل بازی واقعی  (جارویس و ریکارد، ۲۰۰۱) [۸]،  برنامه مهارت‌های زندگی  (آدکینز، ۱۹۷۰) [۹]،  کارگاه‌های دیدگاه زمانی  (وان و ساویکاس، ۱۹۹۸) [۱۰] و نوشتن زندگی نامه آینده (ماو، ۱۹۸۲) [۱۱] قابل حل است.  (لنت و برون، ۲۰۰۵، ص۵۴)

 

سوپر و همکارانش چندین ابزار ارزیابی‌را برای‌اندازه گیری وظایف رشدی،  تهیه کردند. که یکی از این ابزار پرسشنامه دغدغه‌های شغلی بزرگسالان[۱۲] است  (ACCI) که توسط سوپر وهمکاران  (۱۹۸۸) [۱۳] ساخته شد.  این پرسشنامه دغدغه‌های شغلی مراجع را ارزیابی‌می‌کند.  و  برای ارزیابی‌مسایل مربوط به رشد مراحل و وظایف حرفه ای و دغدغه‌های شغلی در بزرگسالان در هر سنی و وضعیت اشتغالی ایجاد شده  و متمرکز بر عاملهای طرح ریزی و کاوش در مدل سوپر از بلوغ شغلی است (زونکر، ۲۰۰۶).

 

۲-۲-۲ اصول نظریه رشدی سوپر

 

به زعم سوپر جهت رشد در مسیر شغلی اصول مهمی‌وجود دارد که عبارتند از:

 

• افراد از نظر استعداد و توانایی و علاقه وارزشها با یکدیگر متفاوت هستند پس هر فردی استعداد موفقیت درتعدادی شغل را دارد.

 

• هر شغلی نیز یک سری ویژگی‌ها را می‌طلبد یعنی برای موفقیت در آن شغل وجود خصوصیاتی در فرد لازم است.

 

 

• فرد شغلی را انتخاب می‌کند که با پندارش از خود متناسب باشد.

 

• در رشد خودپنداره فرد عوامل متعدد فردی، اجتماعی و اقتصادی موثر است.

 

• رشد فرد در مراحل مختلف زندگی، انتخاب‌های او را دستخوش تغییراتی می‌کند.

 

• با فراهم شدن امکانات و رشد استعدادها و رغبت‌ها می‌توان رشد حرفه ای را افزایش داد.

 

• رضایت شغلی یعنی حرفه فرد چقدر توانایی پاسخگویی به نیازها و توانایی‌هاو رغبتهای فرد را دارد.

 

• کار روش زندگی فرد را تعیین می‌کند. (حسینی، ۱۳۷۱).

از مفاهیم اساسی نظریه‌های رشدی، ‌تغییر افراد در خلال مراحل رشد و پذیرش تغییرات نقش‌های زندگی است.  خودپنداره عامل اصلی و هسته ای در این گونه نظریه‌هاست. افراد در خلال مرحله مکاشفه باید خودشان را در محیط کاری ابراز کنند. در بهترین حالت افراد خودپنداره واقعی شان را در محیط کار نشان می‌دهند.  دیدگاه سوپر به ضعف نظریه‌های رشدی اشاره دارد، زیرا آنها در درجه اول روی انتخاب شغل متمرکزند و از دغدغه‌های شغلی بزرگسالان غفلت کرده‌اند. از نظریه‌های رشدی یاد می‌گیریم که انتخاب شغل افراد به سبب خودآگاهی شان مرزبندی می‌شود از عوامل تعیین کننده خودآگاهی می‌توان به طبقه اجتماعی، ‌سطح علایق، ‌تجارب مربوط به جنسیت اشاره کرد. در این رویکرد نقش اولیه مشاور کمک به مراجعان است به منظور شناخت رشد منحصر به فردشان و اثر آن بر ادراک نقش‌های زندگی که البته  نقش‌های کاری را نیز در بر می‌گیرد (زونکر، ۲۰۰۶).

 

۲-۲-۳ خودپنداره[۱۴]

 

سوپر(۱۹۴۹) درمیان دیگر صاحبنظران به اهمیت خودپنداره در روند انتخاب شغل تاکید بیشتری دارد (زونکر،۲۰۰۶). او معتقد است که پندار فرد درباره خودش یکی از  عوامل اصلی انتخاب شغل می‌باشد به عقیده او خویشتن پنداری همیشه در حال تغییر است و انتخاب حرفه و رشد حرفه ای در تمام طول عمر مراحلی تکاملی را می‌گذراند  (حسینی، ۱۳۷۱).

 

خودپنداره شغلی از طریق رشد روانی و جسمی‌،  مشاهدات کاری،  آشنایی با کارمندان و شاغلین محیط‌ها و تجارب عمومی‌شکل می‌گیرد و نهایتا تفاوتها و شباهتهای بین خود و دیگران مقایسه می‌شود.  کاربرد عملی و اصلی خودپنداره آن است که افراد خودپنداره‌هایشان را وارد مشاغلشان می‌کنند و از این طریق خودشان را ابراز می‌نمایند.  فرآیند رشدی خودپنداره چند بعدی است هم عوامل درونی
مثل استعداد و هم شرایط بیرونی مثل تعاملات شاخص‌های اصلی در رشد خودپنداره هستند  (زونکر، ۲۰۰۶).

 

۲-۲-۴ مراحل رشد شغلی

 

به نظر سوپر و همکارانش  (۱۹۶۳)،  مسیر تکاملی انتخاب شغل که با رشد عمومی‌هماهنگ است شامل مراحل زیر است (شفیع آبادی، ۱۳۸۵) :

 

۱- رشد [۱۵]  (تولد تا ۱۴ یا ۱۵ سالگی): که با رشد توانمندی‌ها،  نگرش‌ها،  علائق و نیازهای مرتبط  با خودپنداره همراه است. که خود این مرحله شامل سه زیر مرحله است: الف- رویایی[۱۶]   (۴ تا ۱۰ سالگی)  که در این دوره واقع بینی کم است و کودک در عالم خیال  دنبال برآوردن آرزوهایش است. ب- مرحله رغبت[۱۷]  (۱۱-۱۲ سالگی)  نسبت به مرحله رویایی توجه به رغبت‌ها بیشتر است اما هنوز به واقعیت‌ها توجه زیادی نمی‌شود. ج- صلاحیت[۱۸]  (۱۳-۱۴ سالگی)  در این دوره فرد به توانایی‌هایش بیشتر توجه
می‌کند در نتیجه واقعیت بیشتر مد نظر قرار می‌گیرد.

 

۲- مکاشفه [۱۹] (۲۴-۱۵ سالگی)  درآن انتخابها محدودتر شده اما انتخاب نهایی نمی‌شود. دوره‌های این مرحله عبارتند از: الف-آزمایشی[۲۰]  (۱۵-۱۷ سالگی)  در این دوره ‌ارزشها و رغبت‌ها، ‌نیازها، ‌توانایی‌هاو امکان استفاده از فرصت‌ها مورد توجه  قرار می‌گیرد و انتخاب‌های شغلی اش را می‌آزماید. ب- انتقال[۲۱]  (۱۸-۲۱ سالگی)  توجه به واقعیت بیشتر می‌شود و فرد دوره‌های کارآموزی را می‌گذراند.  ج- کوشش[۲۲]  (۲۲-۲۴ سالگی)  در این دوره فرد شغل مورد علاقه و مناسبی‌را پیدا می‌کند و بطور آزمایشی
برای مدتی به آن اشتغال می‌ورزد.

 

مرحله مکاشفه اولین مرحله در شکل پذیری خوشتن پنداری است. در این مرحله فرد خود را بعنوان انسانی مجزا و متفاوت از دیگران احساس می‌کند و ضمنا به شباهتهایش با دیگران نیز توجه می‌کند.

 

۳- استقرار[۲۳]  (۴۴-۲۵سالگی)  یا ایجاد، ‌ که فرد شغل مورد نظرش را دنبال میکند و از
طریق تجربه کردن به آن ثبات می‌دهد. شامل دو مرحله است: الف- کوشش  (۲۵ تا ۳۰ سالگی)  اگر
فرد از شغل انتخابیش راضی باشد به ادامه اشتغال در آن علاقه مند می‌شود و درغیر اینصورت مایل به تغییر آن است.

 

ب- تثبیت[۲۴]  (۳۱ تا۴۴ سالگی)  اگر فرد از شغلی که انتخاب کرده کاملا راضی باشد آن را با خلاقیت و ابتکار ادامه می‌دهد.

 

۴- ابقاء[۲۵]  (۶۴-۴۵ سالگی)  فرد برای بهبود شرایط کاری ا ش با شغل سازگاری دایمی‌پیدا می‌کند.

 

۵- افول[۲۶]  (بالای ۶۵ سال)  که با ملاحظات پیش بازنشستگی،  کاهش برون داد کاری،  بازنشستگی مشخص می‌شود.  که شامل دو مرحله زیراست: الف- تقلیل  [۲۷] (۶۵ تا۷۰ سالگی)  توانایی فرد برای کارکردن کاهش می‌یابد حتی ممکن است شغلی دیگر که تطابق بیشتری با توانایی‌هایش دارد را انتخاب کند.  ب- بازنشستگی [۲۸] (۷۱ سال به بعد)  بازنشستگی برای افراد مختلف، ‌ همراه با احساسات مختلفی  است بهرحال توجه به حالات روانی و جسمانی فرد در بازنشستگی حائز اهمیت است.

 

سوپر(۱۹۹۰) این مراحل را زنجیری متوالی و غیر قابل تغییر در نظر ن می‌گیرد. به این ترتیب فرد  می‌تواند مجددا یک یا چند مرحله را طی کند. سوپر به چنین حالتی ریزچرخه[۲۹]  می‌گوید.

 

سوپر در پرسشنامه دغدغه‌های شغلی بزرگسالان دقیقا گذار از این مراحل را بررسی می‌کند و مشخص می‌کند که هر فردی در کدام مرحله به سر می‌برد و درکدام مرحله با دغدغه دست به گریبان است.

 

[۱] – Ginzberg

 

[۲]-  Super

 

[۳] – Tiedeman

 

[۴] – Crites

 

[۵] – Harren

 

[۶] – Savickas, Silling, & Schwartz

 

[۷] – career indifference

 

[۸] – Jarvis & Richardt

 

[۹] – Adkins

 

[۱۰] – Whan & Savickas

 

[۱۱] – Maw

 

[۱۲]-Adult Career Concerns Inventory (ACCI(

 

[۱۳]- Super,Thompson&Lindeman

 

[۱۴]-Self-Concept

 

[۱۵]- Growth

 

[۱۶]- Fantasy

 

[۱۷]- Interest

 

[۱۸]- Capacity

 

[۱۹]- Exploratory

 

[۲۰]- Tentative

 

[۲۱]- Transition

 

[۲۲]- Trial

 

[۲۳]- Estabilishment

 

[۲۴]- Stablization

 

[۲۵]- Maintaince

 

[۲۶]- Decline

 

[۲۷]- Reduction

 

[۲۸]- Retirement

 

[۲۹]-Minicycle