افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته با احساسات خود بزرگ بینی و بی‌نظیر بودن، مشخص می‌شوند. کلمه نارسیسم از یک افسانه یونانی گرفته شده است که در آن مرد جوانی به نام نارسیوس، عاشق عکس خود در آب می‌شود. چون او هیچ گاه نتوانست این تصویر را – که تصور می‌کرد یک حوری دریایی است – بگیرد، غمگین شد و سرانجام مُرد.

عوامل مهم در توصیف اختلال شخصیت خود شیفته عبارت‌اند از: احساس فوق العاده نسبت به اهمیت خود و انتظار التفات‌های مخصوص از طرف دیگران، نیاز برای دریافت توجه مداوم، عزت نفس شکننده و فقدان هم حسی یا توجه نسبت به دیگران.  این افراد تحمل انتقاد را ندارند و از اینکه فردی جرأت می‌کند از آنان انتقاد کند، دچار خشم می‌شوند. ضمناً ممکن است نسبت به انتقاد کاملاً  بی‌تفاوت باشند. در زمینه راهی که خود انتخاب کرده‌اند، تکیه می‌کنند و غالباً جاه طلب هستند و آرزوی شهرت و مکنت دارند. در آنها احساس داشتن استحقاق، بسیار قوی است، روابط آنان با دیگران شکننده می‌باشد و به علت عدم رعایت اصول رفتاری مرسوم، دیگران را دچار خشم می‌سازند. در روابط بین فردی، از رفتار انفجاری به دفعات مختلف سر می‌زند. مسائل بین فردی، طرد، فقدان و مشکلات شغلی، از جمله عوامل فشارزای روانی هستند که خود شیفته‌ها با رفتار خود به وجود می‌آورند و ظاهراً خود توانایی مدارا با چنین فشارهای روانی را دارند (کاپلان و سادوک^۱، ۲۰۰۳).

۱-۱-۲-       سومین گروه  ©

اختلالات شخصیت انواع دوری‌گزین، وابسته، وسواسی ـ جبری و منفعل ـ مهاجم را شامل می‌گردد. افراد مبتلا به این اختلالات اغلب مضطرب و بیمناک به نظر می‌رسند(کاپلان سادوک ترجمه پورافکاری، ۱۳۷۹).

____________________________________

۱-Kaplan&Sadock

۱-۱-۲-۱   اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت اجتنابی با حساسیت شدید فراگیر و مفرط نسبت به ارزیابی منفی، مهار اجتماعی و احساس بی کفایتی همراه است. اختلال می تواند شدید باشد و معمولا دربردارنده مشکلات شغلی و اجتماعی است. مبتلایان به اختلال شخصیت اجتنابی بقدری از طرد شدن می ترسند که به هیچ کس فرصت طرد یا پذیرش نمی دهند. مبتلایان به این اختلال، یک الگوی فراگیر مزمن بازداری در موقعیت های اجتماعی، احساس عدم کفایت و حساسیت فوق العاده نسبت به ارزیابی منفی نسبت به دیگران از خود نشان می­ دهند (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۱۹۹۴).

این افراد از موقعیت­هایی که مستلزم تماس بین فردی است اجتناب می کنند. در مرکز ثقل گوشه گیری اجتماعی این افراد، بیشتر ترس و وحشت از انتقاد، عدم تأیید یا طرد وجود دارد تا کمبود مهارتهای اجتماعی. آن ها در موقعیت های اجتماعی دچار ترس، کمرویی، تردید و بی رغبتی می شوند و می ترسند احمقانه رفتار کنند یا سرخ شوند و گریه کنند. نسبت به نارضایتی اجتماعی و کم ارزش شمرده شدن حساس هستند. حتی در شروع رابطه هم حالت بازداری دارند. زیرا می ترسند مسخره شوند یا مورد تمسخر قرار بگیرند (میلون^۱، ۱۹۹۴).

اختلال شخصیت اجتنابی شبیه فوبی اجتماعی است و اغلب مبتلایان به یکی از این دو، اختلال دیگری را هم تجربه می کنند. با این حال، تفاوت مهمی بین این دو وجود دارد. افراد مبتلا به فوبی اجتماعی اصولاً از شرایط و موقعیت­های اجتماعی هراس دارند و نه از برقراری ارتباط صمیمانه اجتماعی؛ در حالی که، مشکل اصلی مبتلایان به اختلال شخصیت اجتنابی، ترس از ارتباط صمیمانه اجتماعی است. با این حال، افتراق هراس اجتماعی و اختلال شخصیت اجتنابی دشوار و مستلزم اخذ مصاحبه ی مفصل می باشد (سادوک و سادوک^۲، ۲۰۰۳؛ ترجمه پورافکاری، ۱۳۸۲).

اغلب نظریه پردازان معتقدند که اختلال شخصیت اجتنابی بوسیله همان عواملی بوجود می آید که سایر اختلالات اضطرابی بوجود می آیند، که از جمله این عوامل  عباتند از: ناهنجاری­های بیوشیمیایی، ترس های یادگرفته شده و فرآیند فکری اضطراب آور. با این حال، چگونگی ارتباط مستقیم این عوامل در ایجاد شخصیت اجتنابی مشخص نیست (وستون و سیلور^۳، ۱۹۹۳).

___________________________________

۱-Millon

۲-Sadock&Sadock

۳-veston& silver

اختلال شخصیت وابسته: افراد دارای این اختلال بطور مشخص برای احتیاجات خود بر دیگران متکی هستند، از دیگران توقع دارند که مسئولیت مهم زندگی آنها را به عهده بگیرند، فاقد اعتماد به نفس هستند و احساس می‌کنند قادر نیستند بطور مستقل عمل کنند و نیازهای دیگران را بر نیازهای خود ترجیح می‌دهند. از ویژگی‌های بارز افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته آن است که حتی وقتی می‌دانند نکته‌ای اشتباه است، با دیگران موافقت می‌کنند. برای آنان،‌ آغاز هرگونه فعالیت به نفع یا برای خودشان، مشکل است.. قادر نیستند از دیگران چیزی بخواهند و نیازهای خود را به آن دلیل سرکوب می‌کنند که می‌ترسند روابط حمایت کننده ایجاد شده با دیگران را از دست بدهند. وقتی روابط نزدیک آنان قطع می‌شود، به سرعت در پی ایجاد رابطه دیگری هستند .

در مجموع افراد داری اختلال شخصیت وابسته دارای ویژگی­های زیر هستند:

۱- بدون پند، اندرز، نصیحت و اطمینان بخشی زیاد، قادر به اتخاذ تصمیمات برای زندگی روزانه خود نیست.

۲- نیازمند آن است که دیگران مسئولیت بیشتر بخشهای مهم زندگی او را عهده‌دار گردند.

۳- به دلیل ترس از حمایت یا تأیید دیگران، در نشان دادن مخالفت خود با آنان، مشکل دارد.

۴- در آغاز اجرای طرح، برنامه یا انجام دادن کاری به وسیله خود، مشکل دارد (به دلیل فقدان اعتماد به خود در زمینه قضاوت کردن یا تواناییهای لازم برای انجام دادن کارها و نه به دلیل فقدان انگیزش یا نیرو).

۵- برای جلب مهرورزی و حمایت دیگران افراط می‌کند و داوطلب انجام دادن کارهایی می‌شود که نامطبوع هستند.

۶- در ترس اغراق آمیزش نسبت به ناتوانی خود برای مراقبت از خویش، در تنهایی احساس ناراحتی و بیچارگی می‌کند.

• وقتی یک رابطه یا همبستگی نزدیک، به اتمام می‌رسد، فوراً در پی برقراری رابطه یا همبستگی جانشینی برای آن است.

• ذهن او به میزان زیاد مشغول ترس غیر واقعی درباره تنها ماندن و ناتوانی برای مراقبت از خودش است.