ی مراحل بعدی می باشد چنانچه مراحل بعدی نتایج قبلی به شمار می رود و آخرین مرحله از آغاز مورد توجه بوده و همه ی مراحل قبلی در آن جهت قرار دارند. انسان نیز از این هدایت عمومی و تکوینی برخوردار است. با این تفاوت که دارای قوه ی تعقل و حیات عقلایی است. بدین جهت به زندگی اجتماعی و مبتنی بر قانونی عالمانه و عادلانه نیاز دارد. قانونی که با شرایط و ویژگی های تکوینی هماهنگ باشد. مقتضای ربوبیت و حکمت خداوند این است که از طریقی این هدایت بشری را برآورده سازد و آن راه همان هدایت وحیانی است که توسط پیامبران و در قالب شریعت های آسمانی در اختیار بشر قرار داده شده است.[۵۶]

۳-۲-۲٫ نارسایی دانش بشری

شناخت عادی و متعارف انسان ها که از همکاری حس و عقل به دست می آید هر چند نقش مهمی در تأمین نیازمندی های زندگی ایفا می کند، اما برای بازشناختن راه کمال و سعادت حقیقی در همه ی ابعاد فردی و اجتماعی، مادی و معنوی، دنیوی و اخروی کافی نیست. زیرا انسان نمی تواند با بهره گرفتن از خرد و دانش خود قانون جامع و کامل مورد نیاز خود را تدوین کند چون آدمی به رازهای سعادت همه جانبه ی روحی و عادی آگاهی کامل ندارد و مجهولات او بسیار است. هیچ گاه نمی تواند برنامه هایی را برای سعادتمندی در زندگی ارائه دهد که پاسخ گوی تمام نیازهایش باشد. [۵۷]
اشکال دیگر این که اگر آن چه را که عقل دریافته و برنامه ها و ایدئولوژی هایی که ارائه می دهد به فرض صحت کامل داشته باشد ضامن اجرایی برای آن ها وجود ندارد، زیرا در بسیاری موارد آن چه را که خود قبول دارد بدان پای بند نیست. مسئله ی بعدی وجود زورمندان و ظاغوتیان است که اجازه نمی دهند حق از باطل تمییز داده شود پس در برنامه ها و ایدئولوژ ی های صحیح بشر خلل وارد می سازند. [۵۸]
اما محدودیت عقل به معنای نفی ارج و اعتبار آن نیست. تنها در قیاس با نیازهای گسترده ی آدمی است که سخن از محدودیت عقل می رود. چنان چه وقتی سخن از ناکافی بودن حس می رود به معنی انکار نقش آن در دستگاه معرفتی انسان نیست کیست که نداند خرد و عقل بدون حس نمی تواند ارمغانی درخور داشته باشد و البته حس نیز بدون عقل کاری از پیش نمی برد. ماجرای عقل و وحی نیز چنین است. خرد در پرتو وحی مشتعل می شود و با نشأت گیری آن گام در وادی ناشناخته ها می گذارد اما وحی نیز به اشارت عقل است که اقبال می یابد و در خانه ی دل خردورزان است که درخت وحی به بار می نشیند.

۳-۳٫ نقش عمده دین در تضمین سلامت فردی و اجتماعی

۳-۳-۱٫ دین و زندگی فردی

از دیدگاه شهید مطهری، دین در زندگی فردی انسان دو نقش عمده دارد ، اول بسط شخصیت او و دوم دور کردن او از خودخواهی است. منظور از بسط شخصیت، گسترش ابعاد وجودی انسان و دنیای او خصوصاً نسبت به عالم ماورای ماده و حس و نمایاندن حقایق سراپرده ی وجود است.
نتیجه ی این بسط شخصیت خارج کردن خودخواهی و خودپرستی از وجود انسان است که باعث می شود قلب او کانون محبت و ایمان و خداخواهی شود .[۵۹]

۳-۳-۱-۱٫ رفع نیازهای فطری

آموزه های دین چونان چشمه ساری است که رافع نیازها و تشنگی های متعالی آدمی است . نیازهای عمده ی انسان به سه دسته ی کلی تقسیم می شوند: ۱٫ نیازهای مادی مانند تفریح، آسایش روانی و نیاز جنسی؛ ۲٫ نیازهای متعالی روحی به سان شناخت خود، معنا دادن به زندگی، تعیین هدف و کسب تعالی و کمال نفس؛ ۳٫ نیازهای اجتماعی.
آدمی به اقتضای طبیعت و فطرت خویش در پی برآوردن هر چه بهتر این نیازها هستند. معرفی دین به آنان به عنوان ابزاری است که نه تنها می تواند فرد و جامعه را در ابعاد مادی مدد رساند و با راه کارهای پیشنهادی خود از افراط و تفریط برهاند، قادر است که ابعاد متعالی آدمی را نیز شکوفا سازد. بدین معنا که شناخت و عمل به دین، انسان را در ارضای نیازها و به کارگیری سرمایه های خویش از تندروی و کندروی باز می دارد. به فرموده ی امام علی (علیه السلام) در توصیف سلامت دین عترت پیامبر (ص)، ما تکیه گاه میانه ایم، عقب ماندگان به ما می رسند و پیش تاختگان به ما بازمی گردند.[۶۰]

۳-۳-۱-۲٫ سلامت نفس و تکامل اخلاق

نقش عمل به آموزه های دینی در کسب سلامت نفس جایگاه والایی دارد . همه خویشتن را دوست دارند، از گزند آن می هراسند و مشتاقند که راه کارهای کسب کمال یا آسیب نفس را بشناسند.
امام علی (علیه السلام) می فرماید:
«الدّین یعصِم»
«دین حافظ و نگهبان انسان از بدی هاست.»
یا این که فرمودند:
«صیر الدین جنه حیاتک و التقوی عدۀ وفاتک»[۶۱]
«دین را سپر زندگی و تقوا را توشه ی آخرت بگردان.»
راه کارهای دین برای جوشش احساس مسئولیت، باروری توان اندیشه و خردورزی در مسایل حیاتی و مورد نیاز امداد در حل صحیح و موفق آسیب های زندگی و هدایت به سوی کمال همواره کارساز است.
ایمان الهی به کمال اخلاقی، آزادسازی آدمی از بند اسارت نفس و زنجیر مادی گرایی و هواپرستی می انجامد.
به توصیه ی مولی الاوصیاءحضرت علی (علیه السلام):
«علیکم بلزوم الدین و التقوی و الیقین، فهن احسن الحسنات و بهن ینال رفیع الدرجات»[۶۲]
«بر شما باد ملازمت دین و تقوا و یقین زیرا این ها بهترین نیکی ها هستند و انسان از گذر آن ها به درجات معنوی می رسد. “
در میان آثار ونقش دین مداری در حیات فردی می توان به اموری چون تقویت استقلال در برابر وابستگی، ابتکار، آینده نگری، توفیق شغلی و تحصیلی، مبارزه با موانع شکست، کسب نشاط و تقویت اراده، رفع اضطراب و کسب سلامت تن و روان، کامیابی در گزینش رفیق و شریک و همسر، معنا بخشی به زندگی، بهره وری نیکو از عمر، شکوفایی توانایی های انسان اشاره کرد.

۳-۳-۱-۳٫ دین و زندگی اجتماعی

دین از آن جا که در زندگی انسان نقش اساسی در تأمین سعادت فردی دارد بالتّبع در عرصه ی اجتماعی هم نقش مهمی به عهده دارد . اهمیت آن از این رو است که دین به طور مستقیم در قانون، حکومت، سیاست، حقوق و عدالت تأثیر دارد و به تعبیراستاد مطهری دارای یک فلسفه ی اجتماعی است. نقش غیر مستقیم آن در شکل دهی زندگی اجتماعی دارای دو وجه است: وجه اول درونی یعنی بین ارزش ها و هنجارهای داخلی هر اجتماعی ارتباط صحیح برقرار می کند و آن ها را جهت دار می کند؛ و وجه بیرونی آن ، این است که برکلیت حرکت یک جامعه، جهت هدفدار و رسالت ایده آل واقعی می بخشد و جامعه را از یک اجتماع بی هدف و بی سرانجام خارج کرده، به جامعه ای با اهداف عالی الهی و انسان تبدیل می نماید.[۶۳]
نمونه هایی از کارکردهای اجتماعی دین عبارتند از: تحقق نظام اجتماعی نمونه و مردم سالاری دینی، مشورت گرایی و بهره وری از آرای دیگران، گسترش عدل و داد ، ظلم ستیزی، آزادی معقول اجتماعی، رشد اخوت و پیوند صادقانه ی شهروندی ، هم یاری و خدمت رسانی مشفقانه به هم نوعان، کرامت و عزت بخشی به فرد و جامعه. از دیگر ویژگی های دین این است که انسان را مسئولیت دار و مسئولیت شناس می نماید. این که دین پشتوانه وحامی قانون است یعنی از آن جا که هر اجتماعی به قانون نیاز دارد و قوانین وضع شده برای جوامع نیازمند مبانی دینی می باشد، از این رو، دین می تواند پشتوانه ی قانون اجتماعی و جهت دهنده به آن باشد. این ها نمونه هایی از فواید اجتماعی دین بود که به آن اشاره شد.[۶۴]