آثارطلاق توافقی

درفصل گذشته گفتیم،زن وشوهربرای درخواست طلاق توافقی باید به دادگاه مراجعه کرده ومجوزطلاق رااخذ نمایند. وبراساس قانون جدید حمایت خانواده دادگاه موظف است قبل ازورود به رسیدگی زوجین رانزد مشاوریا مرکزامور مشاورین جهت مشاوره وکسب نظرآنان اعزام کند، مشاورین هم باید مساعی خودرابه منظور انصراف زوجین ازطلاق واصلاح ذات البین به کارگرفته،ودرصورت عدم حصول نتیجه واصرارآنان به طلاق مراتب را به دادگاه گزارش نمایند.ودراین مرحله است که دادگاه واردرسیدگی می شود.وچنانچه زوجین دردادگاه درخواست طلاق رامجدداّ تکرارواصرارنمایند،دادگاه مبادرت به صدورگواهی عدم امکان سازش خواهد نمود.ودوطرف،یایکی ازدوطرف بادردست داشتن رأی دادگاه وگواهی قطعیت آن حداکثر۳ماه مهلت دارند تابه دفترثبت طلاق مراجعه وضمن رعایت تشریفات نسبت به اجرای صیغه طلاق وثبت آن اقدام نمایند ودرصورت عدم مراجعه زوجین یایکی ازآنان به دفترطلاق وانقضاءمهلت ۳ماه گواهی عدم امکان سازش صادره ازسوی دادگاه ازدرجه اعتبارساقط وبلااثر می گردد.(مستفاد:ازمواد۲۴الی ۳۹قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱)

براساس ماده ۳۵ قانون مذکور،هرگاه زوج درمهلت مقرر۳ماه،پس ازقطعی شدن رأی به دفتر ثبت طلاق مراجعه کرده وگواهی عدم امکان سازش را تسلیم کند ودرصورتی که زوجه ظرف یک هفته (ازتاریخ تسلیم رأی توسط زوج)به دفترثبت طلاق مراجعه نکرده وحاضرنشود،سردفتربه زوجین اخطارمی کند برای اجرای صیغه طلاق وثبت آن دردفترخانه حاضرشوند،درصورت عدم حضورزوجه صیغه طلاق به درخواست زوج جاری وپس ازثبت بوسیله ی دفترخانه مراتب به اطلاع زوجه می رسد وهمچنین به موجب ماده ۳۶ درصورتی که زوجه بنابه اعلام دادگاه صادرکننده رأی ویا به به موجب سند رسمی دراجرای صیغه طلاق وکالت بلاعزل داشته باشدعدم حضورزوج مانع اجرای صیغه طلاق وثبت آن نمی گردد.

بنابراین نتیجه ای که ازمواد مذکورحاصل می شود این است که،گواهی صادره توسط دادگاه دارای ضمانت اجراء می باشد ودرصورت عدم مراجعه وانصراف ویاکارشکنی یکی ازطرفین دراین مرحله اثرگواهی عدم امکان سازش زائل نمی گرددوطرف دیگرمی تواند نسبت به اجرای صیغه طلاق اقدام نماید.ضمن اینکه به موجب تبصره ماده ۳۴ همان قانون،چنانچه گواهی عدم امکان سازش صادرشده ازدادگاه یا به حکم قانون،(مثلاّ:عدم ارائه گواهی عدم امکان سازش به دفترثبت طلاق وانقضاءمهلت قانونی۳ماه)به دفترثبت طلاق ارائه نشود ازدرجه اعتبارساقط میگردد وتمامی توافقاتی که گواهی مذکوربرمبنای آن صادرشده است ملغی وبلااثرخواهد شد شرایط وتعهدات زوجین نسبت به یکدیگربه حال سابق خود اعاده می گردد.

۳ـ۲ـ۱: آثارطلاق توافقی نسبت به زوجین

براساس تحلیلی که ازقبل ارائه شد گفتیم طلاق خلع ومبارات که درفقه وقانون مدنی آمده درزمره طلاقهای توافقی است بنابراین اگرطلاق توافقی ازنوع خلع یامبارات باشد بدون شک ازنگاه نظام حقوقی ایران ازنوع بائن است.ودرصورت رجوع زن به عوض تبدیل به طلاق رجعی خواهد شد ودرصورتی که توافق درطلاق غیرازخلع یا مبارات باشد به نهاد حقوقی مستقل تعبیرنمودیم ومفاد مواد ۲۵و۲۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱مفید همین معنا است. وبیان کردیم که چرادرطلاق توافقی ازنوع غیرخلع ومبارات بعد ازصدورگواهی عدم امکان سازش رجوع یک جانبه صحیح نمی باشد واسقاط آن نیازبه اراده دوطرف دارد.به هرحال آثارطلاق توافقی مشابه سایر طلاقها است وهمانگونه که درماده ۱۱۲۰ قانون مدنی آمده نتیجه آثارآن انحلال پیوند زناشویی است.البته لازم به توضیح است آثارانحلال با بطلان متفاوت است چون که انحلال اثری درگذشته ندارد اما بطلان درحکم آن است که انگارازابتدا عقدی واقع نشده باشد. بنابراین پس ازوقوع طلاق توافقی زن شوهرازقید زوجیت آزاد ورها می شوند، شوهربدون مشکلی می تواند ازدواج کند وزن نیزپس ازتحمل مدت عده (مگرآنکه ازآن دسته اززنانی باشد که نیازبه رعایت عده ندارند مثل زن یائسه) می تواند ازدواج کرده زندگی جدیدی راشروع کند وحقوق تکالیفی که زن وشوهردرگذشته نسبت به هم داشته اند همگی ساقط خواهند شد ودرخصوص طلاق بائن درصورت فوت درزمان عده دوطرف ازیکدیگرارث نمی برند ودرایام عده نفقه ای به زن تعلق نمی گیرد واقامتگاه زن دیگرتابع شوهرسابق خود نیست مگراینکه طلاق رجعی باشد که دراین صورت به موجب بند۲ماده ۸ قانون امورحسبی « زوجه ای که درعده طلاق رجعی است درحکم زوجه است» ودراین ایام نفقه هم به اوتعلق می گیرد. البته این مسئله دواستثناء هم دارد: اول درمورد نفقه زن حامله است که به موجب ماده ۱۱۰۹قانون مدنی درصورتی که طلاق بائن باشد وزن نیزحامله باشد تاپایان وضع حمل نفقه به زن تعلق می گیرد،البته الزام شوهربه دادن نفقه تابع احکام مربوط به نفقه زوجه است ونه فرزند،دوم اینکه اگرطلاق درزمان مرض منتهی به موت اتفاق بیفتد، دراین صورت به موجب ماده ۹۴۴ قانون مدنی : « اگرشوهردرحال مرض زن خودراطلاق دهد وظرف یک سال ازتاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه ازاوارث می برد اگرچه طلاق بائن باشد مشروط براینکه زن شوهرنکرده باشد.» بنابراین اگرشوهرازبیماری زمان طلاق بهبود یابد وبعد دراثرحادثه یامرض دیگری بمیرد مشمول این ماده نمی شود وزن ازاوارث نمی برد ، همچنین این حکم ویژه موردی است که مرد پیش اززن بمیرد وگرنه هرگاه زن ظرف یک سال ودرحال مرض سابق شوهر خود فوت کند شوهرازاوارث نمی برد.

اما ممکن است درمورد طلاق توافقی اشکالی پیش آید! زیرادرصورتی که طلاق توافقی وبه تراضی باشد ازسویی می توان گفت چون دراین گونه موارد مرد بدون اینکه اجباری داشته باشد زن را طلاق داده است بنابراین درصورت فوت زن اوراباید وارث شمرد و ازطرف دیگرممکن است ادعا شود که ماده ۹۴۴ قانون مدنی برای جلوگیری ازسوءاستفاده مردانی است که قصد محروم کردن زن خود از ارث رادارند بنابراین درموردی که زن درطلاق باشوهر خود هماهنگ شده دیگر بیمی ازتجاوز مرد وجود ندارد پس مشمول حکم استثنائی ماده ۹۴۴ نمی شود.ازنظراین نگارنده نظرنخست قوی تراست چون حکم استثنائی ماده مقید به قصد نامشروع شوهرنیست لذا با تفسیر موسع می توان آن رابه نفع زنان تفسیر نمودتاازتألماتی که دراثر متارکه برای زنان حادث می گردد تاحدودی کاسته شود که به نظر می رسد به عدالت هم نزدیکترباشد.