شاخص کل سهام و یا شاخصهای فرعی در بازارهای مالی بعنوان یک ابزار معاملاتی شناخته میشوند. بعبارت دیگر سرمایهگذارانی که ریسکگریز میباشند و بازدهی معادل بازدهی بازار را مد نظر دارند، از شاخص بورس بعنوان یک گزینه سرمایه ­گذاری استفاده مینمایند. بدین منظور در برخی از بورسها، اوراق مشتقهای مرتبط با شاخصها (اختیار معامله شاخص) طراحی شده و به منظور پوشش ریسک کل بازار و ایجاد بازدهی بیشتر از حرکات عمومی قیمت سهام در بازار، مورد معامله قرار میگیرند. میزان استقبال از این قراردادها و موفقیت آنها واقعا شگفتآور بوده است، به نحویکه در کل بورسهایی که مبادلات اختیار معامله شاخص صورت میگیرد، حجم این نوع قراردادها تقریبا ۳/۱ برابر حجم مبادلات اختیار معاملات سهام بوده است. معمولا دو دلیل عمده برای فراگیر شدن اختیار معاملات شاخص بیان شده است:

1. روش تسویه حساب نقدی، سرمایهگذاران را قادر میسازد که بدون هیچگونه اجباری برای دریافت یا تحویل این اوراق بهادار، اقدام به دادوستد اختیار معامله نمایند.
2. اختیار معامله شاخص در واقع اختیار معاملهای روی مجموعه بازار یا مجموعه شرکتهای عضو شاخص میباشد. بعنوان مثال، در بورس اوراق بهادار نیویورک سهام بیش از ۶٫۰۰۰ شرکت مورد دادوستد قرار میگیرد، مسلما تعداد کمی از سرمایهگذاران وقت کافی برای انتخاب بهترین سهام را از بین این همه فرصت بالقوه در اختیار دارند، لذا سرمایهگذارانی که ریسکگریزتر میباشند، ترجیح میدهند که بر روی مجموعهای از بازار تجزیه و تحلیل نموده و از اختیار معامله شاخصها برای انجام پیش بینیهای خود استفاده نمایند.

۲-۸-۳- کاربرد شاخصهای قیمتی سهام
اکثر شاخصهای محاسبه شده برای سنجش منفعت سرمایهای برخاسته از تغییرات قیمتی اوراق بهادار طراحی گردیده است. بنابراین هنگام کاربرد و تحلیل نتایج به دست آمده از شاخصهای مزبور، توجه به ویژگیهای متعارف و هدفهای تحلیلی طراحی و محاسبه اینگونه شاخصهای قیمتی اهمیت اساسی دارد. در این باره مهمترین نکات قابل توجه که کاربران شاخصها باید توجه نمایند عبارتند از:[۹۸]

1. همسنجی شاخص کل قیمتی سهام که به کمک یک میانگین حسابی وزنی بدست میآید با شاخصهای قیمتی بدست آمده از یک میانگین هندسی یا حتی شاخصهای مربوط با پایه زمانی متفاوت باید با دقت و توجه لازم همراه باشد. برای مثال، روایی مقایسه بازدهی شاخصهای شاختهشده با روش میانگین حسابی طی یک دوره مفروض در گرو آن است که زمان پایه آنها با شروع دوره زمانی مزبور یکسان باشد. از سوی دیگر، چون میانگین وزنی شاخص از همفزونی قیمت سهام شرکتهای زیادی بدست میآید؛ بدین ترتیب کاربرد نتایج بدست آمده برای شرکتهای منفرد عضو سبد سهام ناروا خواهد بود.
2. شاخص قیمت سهام علت و ماهیت حرکتهای قیمتی را آشکار نمینماید. برای مثال شاخص مزبور از نمایان ساختن دستکاری یا ایجاد نوسانهای ساختگی قیمتها یا جداسازی تغییرات قیمتی ناشی از بازده نقدی سهام یا افزایش سرمایه شرکتها و مانند اینها ناتوان است. از اینرو افزایش یا کاهش شاخص مزبور لزوما به معنای رونق یا رکود بازار سهام نیست.
3. شاخص قیمت سهام یک معیار سنجش عملکرد کاملا مناسب به شمار نمیرود چرا که این نوع شاخصها بازتاب دهنده صحیحی از دگرگونی های مالی شرکتها و صنایع موجود سبد سهام مربوط، یا روند ارزش افزوده و سرمایهگذاریهای ایجاد شده در آنها نیست. از سوی دیگر شاخصها نقاط دید کور عملکرد بازار مانند تاخیر زمانی انتقال سهام، مدت معطل ماندن سفارشهای خرید و فروش نزد کارگزاران بویژه در بازار ایران و مانند اینها را روشن نمیسازند.
4. شاخص قیمت سهام معیاری برازنده برای نمایش روند ارزش سهام نیست. بعبارت دیگر روند شاخص مزبور بازده واقعی اوراق سهام موجود در سبد مربوط را نشان نمیدهد. از اینرو شاخص قیمت سهام را نمیتوان در همسجی بازده وجوه سرمایه ­گذاری شده در بورس با سرمایهگذاریهای صورت گرفته در سایر انواع داراییهای مالی و واقعی بکار برد.

5. شاخصهای قیمت سهام بر مبنای تعدادی فرضهای ضمنی به شرح زیر طراحی و محاسبه میشوند:

   • نبود مالیات بر منفعت سرمایهای
   • باز بودن محدوده نوسان قیمتها
   • یکسان بودن قیمت اسمی تمامی اوراق سهام موجود در سبد شاخصی
   • ارزشگذاری تمامی اوراق سبد شاخصی با واحد پول یکسان
   • صفر بودن ارزش تمامی حقوق متعلق به اوراق سهام
   • بیتاثیر بودن عوامل غیرقیمتی در محاسبه شاخص

شاخص کل قیمت سهام: در این بخش با تفسیر بیشتری چگونگی محاسبه شاخص و سپس تعدیل آن در سازمان بورس اوراق بهادار تهران مورد مطالعه قرار میگیرد و سپس جنبه­ های کاربردی آن از نقطه نظر سرمایهگذاران بالفعل و بالقوه شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت تا سرمایهگذاران در تصمیمات خود در زمینه خرید یا فروش سهام صرفا بر اساس نقل و قول اقدام ننمایند. بلکه با بکارگیری ابزارهای مدرن و متداول در همه بورسهای مترقی دائما در جریان تغییرات و نوسانات قیمت قرار گرفته، تصمیمات خود را بگونهای به این تغییرات مرتبط سازند تا امکان دستیابی به سرمایه ­گذاری مطلوب در اوراق بهادار حاصل گردد.