وواریانس مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.

نتایج نشان داد که آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی بر اهمال‌کاری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر یزد مؤثر است و آموزش این مهارت‌ها منجر به افزایش پیشرفت تحصیلی و کاهش اهمال‌کاری تحصیلی دانش آموزان شد؛ بنابراین می‌توان این‌گونه استنباط کرد که آموزش مهارت‌های تحصیلی شغلی به دانش آموزان باعث افزایش انگیزه و عملکرد تحصیلی آنان می‌گردد لذا آموزش چنین مهارت‌هایی به‌صورت مستمر در تمام مقاطع تحصیلی ضروری می‌باشد.

کلمات کلیدی: مهارت‌های تحصیلی، شغلی- پیشرفت تحصیلی – اهمال‌کاری

فصل اول
کلیات تحقیق
 
1-1- مقدمه
امروزه صاحب‌نظران بر این باورند که یکی از دلایل مهم توسعه کشورهای پیشرفته توجه و اهتمام آن کشورها به تربیت نیروی خلاق و مؤثر است. دانشجویان نیروی انسانی برگزیده و سازندگان فردای کشور هستند (ضیغمی وپوربها الدینی،1390). یکی از روش‌های برآورد پیشرفت در هر جامعه، برآورد پیشرفت افراد آن جامعه می‌باشد و برای تعیین پیشرفت هر فرد در جامعه، یکی از روش‌های معمول، برآورد پیشرفت عملکردهای گوناگون افراد ازجمله عملکرد تحصیلی آنان می‌باشد (ترابی،1387). بهبود و توسعه‌ی عملکرد تحصیلی یادگیرندگان یکی از اهداف اصلی مراکز آموزشی می‌باشد، زیرا عملکرد تحصیلی افراد اساس موفقیت و پیشرفت در هر مقطعی محسوب می‌گردد (شیروهی،2004). در هر نظام آموزشی میزان عملکرد تحصیلی یکی از شاخص‌های موفقیت در فعالیت‌های علمی است. نتایج پژوهش‌ها نشان داد که علاوه بر ساختار و محتوای آموزشی کلاس، عوامل گوناگونی ازجمله سلامت روان، توانایی‌های شناختی، هیجان‌ها و ویژگی‌های فردی و خانوادگی نقش عمده ایی در سطح عملکرد تحصیلی دارند (حسینی،1383).

یکی از عوامل افت تحصیلی دانش آموزان نیز ویژگی‌ها اهمال‌کاری است، اهمال‌کاری درزمینهٔ تحصیلی به معنی به تعویق انداختن تکالیف تحصیلی و انجام ندادن تکالیف است، اهمال‌کاری تحصیلی یک مفهوم انگیزشی است و فراتر از مفهوم نداشتن مدیریت زمان و تنبلی در مدرسه معنا می‌گردد.

از سوی دیگر آموزش مهارت‌ها نه‌تنها به دانش آموزان بلکه به همه افراد کمک می‌کند تا در مسیری که هستند راه را راحت‌تر بپیمایند و یکی از این مهارت‌ها، مهارت‌های تحصیلی شغلی است که شامل خودشناسی و رشته شناسی و شغل شناسی است در تسهیل آموزش و یادگیری و فراشناخت (توجه و تمرکز و هدفمندی) دانش آموزان مؤثر است و دانش آموزان را سریع‌تر به رشد و خودشکوفایی می‌رساند که در زیر به‌صورت مفصل درباره این مؤلفه‌ها بحث می‌گردد.

1-2- بیان مسئله
یکی از ملاک‌های کار آیی و عدم کار آیی نظام آموزشی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می‌باشد کشف و مطالعه متغیرهای تأثیرگذار بر این متغیر به شناخت بهتر و پیش‌بینی عوامل مؤثر و مهم در مدرسه می‌انجامد بنابراین بررسی متغیرهایی که با پیشرفت تحصیلی و افزایش عملکرد تحصیلی در دروس مختلف رابطه دارند همواره یکی از موضوعات اساسی و زیربنایی پژوهش در نظام آموزش‌وپرورش است. هنگامی‌که در نظام آموزشی مشکلاتی همچون افت تحصیلی روی می‌دهد از انگیزه یادگیرنده به‌عنوان یکی از عوامل مهم آن یادآوری می‌شود (بحرانی 1387).

عملکرد تحصیلی طی دهه‌های اخیر یکی از مسائل مهم حوزه تعلیم و تربیت بوده است. هرساله سمینارها و پژوهش‌های متعددی در این زمینه انجام می‌پذیرد تا به نحوی این عامل مهم و تأثیرگذار را بررسی و تجزیه‌وتحلیل نماید.

در جامعه امروزی تحصیلات و به‌تبع آن عملکرد تحصیلی به دغدغه اصلی پدران و مادران نسبت به کودکان و نوجوانان تبدیل‌شده است زیرا کسب تحصیلات مناسب باهدف دستیابی به موفقیت‌های اجتماعی، شغلی و اقتصادی بالاتر ازجمله اهداف اصلی برای والدین و سیاست‌گذاران کشور تلقی می‌شود.

در خصوص دانش آموزان متوسط انگیزش تحصیلی از اهمیت خاصی برخوردار است. با دارا بودن این انگیزه دانش آموزان محرک لازم برای به پایان رساندن موفقیت‌آمیز یک تکلیف، رسیدن به یک هدف آموزشی یا دستیابی به درجه معینی از شایستگی در کار خود را پیدا می‌کنند تا بالاخره بتوانند موفقیت لازم را در امر یادگیری و پیشرفت تحصیلی کسب نمایند (یوسفی، قاسمی، فیروزنیا 1388).

در ضمن اینکه کاهش عملکرد تحصیلی به‌عنوان یکی از معضلات مهم نظام آموزشی در کشورهای مختلف باعث به هدر رفت بسیاری از منابع انسانی و غیرانسانی می‌شود و زیان‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زیادی را متوجه دولت‌ها و خانواده‌ها می‌نماید و یکی از عوامل کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموزان اهمال‌کاری تحصیلی آنان است.

اهمال‌کاری[1] یا به آینده موکول کردن کارها آن‌قدر متداول است که شاید بتوان آن را از تمایلات ذاتی انسان برشمرد. اگرچه اهمال‌کاری همیشه مسئله‌ساز نیست اما از طریق ممانعت از پیشرفت و عدم دسترسی به اهداف، پیامدهای نامطلوب و جبران‌ناپذیر به همراه داشته است (الیس و جیمز،1382 ترجمه فرجاد). اهمال‌کاری منجر به انجام یک کار بی‌ثمر می‌شود. اهمال‌کاری سارق زمان است و باعث می‌شود فرد احساس گناه کند و نگاه دیگران نیز نسبت به او تغییر می‌کند. اهمال‌کاری یعنی به تعویق انداختن انجام کار و ارجاع عمل به آینده (ساتن[2]، 2009). یکی از زمینه‌های تأثیرپذیر از اهمال‌کاری افراد موفقیت و پیشرفت تحصیلی آنان است. اهمال‌کاری تحصیلی به معنی تمایلی غیرمنطقی برای به تعویق انداختن آغاز، یا کامل کردن یک تکلیف تحصیلی است، فراگیران ممکن است قصد انجام دادن فعالیت تحصیلی را در زمان مشخص‌شده یا مورد انتظار داشته باشند، ولی نمی‌توانند برای انجام دادن آن در خود انگیزه کافی ایجاد کنند (فراری[3]، 1998).

تکنیک‌های متفاوتی به‌منظور غلبه بر اهمال‌کاری ارائه‌شده است که از آن جمله تکنیک‌های درمان هیجانی –عقلانی عبارت است از تمرین مبارزه با کمرویی و خود آشکارسازی حقیقی و نقش بازی کردن و ابزار احساسات و صحنه‌پردازی ذهنی و دسترسی به کفایت‌های انسانی و… هم‌چنین آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی اشاره کرد که از این میان مهارت‌های تحصیلی شغلی می‌توان: خودشناسی و رشته شناسی و شغل شناسی اشاره ‌کرده.

جایو و اونبوزوگی[4] (2011) در تحقیقی که به بررسی اهمال‌کاری تحصیلی بر عملکرد تحصیلی و پیشرفته تحصیلی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی می‌پرداخت این‌گونه گزارش کردند که دانشجویانی که انگیزه پیشرفت کمتری نسبت به سایرین دارند، اهمال‌کاری بیشتری را نیز گزارش می‌کنند.

همچنین گوروئی و خیر و هاشمی (1390) در تحقیقی که به بررسی رابطه بین کمال‌گرایی و خود پنداره تحصیلی با توجه به نقش واسطه‌ای اهمال‌کاری تحصیلی پرداختند گزارش کردند که بین متغیرهای پژوهش رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد. هم‌چنین کمال‌گرایی خودمدار پیش‌بینی کننده بهتری نسبت به اهمال‌کاری تحصیلی برای خود پنداره تحصیلی بود.

چو[5] (2011) در تحقیقی که به بررسی تأثیر اهمال‌کاری تحصیلی بر هوش هیجانی، زندگی در مدرسه و خودارزیابی و خودکارآمدی در بین دانشجویان پرداخت، نشان داد که دانشجویانی که اهمال‌کاری تحصیلی آن‌ها بیشتر است، در خودارزیابی‌هایشان خود را به شکل منفی ارزیابی می‌کنند و احساس بی‌ارزشی و عزت‌نفس و درنتیجه خود کارآمدی پایینی دارند و یک رابطه قوی بین اهمال‌کاری تحصیلی و نگرانی وجود دارد.

با توجه به اهمیت روزافزون تحصیلات در جامعه ما پیشرفت تحصیلی یک پدیده بسیار مهم هم برای دانش‌آموز و هم‌خانواده و هم‌مدرسه است، برخی از دانش آموزان که تعداد آنان در کشور ما قابل‌توجه است با مشکلاتی از قبیل افت تحصیلی، بدکار کردی تحصیلی، اهمال‌کاری تحصیلی و اضطراب دروس ناشی از به تعویق انداختن آنان و شب امتحانی بودن و حجیم خوانی مطالب در شب امتحان و نداشتن برنامه‌ریزی مناسب در طول سال تحصیلی و به تعویق انداختن کارها و نداشتن انگیزه مناسب برای ادامه تحصیل دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مهارت‌های تحصیلی شغلی به‌عنوان یک پکیج آموزشی درصدد افزایش انگیزه و تمایل و رغبت و هدفمندی دانش آموزان می‌کوشد و درنتیجه تحقیق حاضر بر آن آمده است که به بررسی این موضوع بپردازد که آیا آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی منجر به کاهش اهمال‌کاری تحصیلی و افزایش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می‌گردد یا خیر؟

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش
اهمال‌کاری پدیده جدیدی نیست. صدوبیست سال پیش، ویلیام جیمز[6]، یکی از پیشگامان روانشناسی، واژه‌ی روان‌شناختی اهمال‌کاری را مطرح کرد. ناس (1998) طی مطالعه‌ای شیوع اهمال‌کاری تحصیلی 90 درصد برآورد کرد و جایو و اونواگبازی[7] (2000) نیز نشان دادند که اهمال‌کاری در دانشجویان 95 درصد برآورد شده است و این اهمال‌کاری از نوع ننوشتن تکالیف و مطالعه نکردن برای امتحان و موکول کردن تکالیف به آخر هفته است. هم‌چنین در ایران توکل (1392) نیز شیوع اهمال‌کاری در دانشجویان آبادان را 70/8 درصد گزارش کرده است که در دختران 60/8 و در پسران 80/8 درصد گزارش کرده است. از سوی دیگر، هرساله شمار زیادی از دانش‌آموختگان کشورهای گوناگون جهان با پدیده‌ی افت تحصیلی رویارو هستند. این پدیده افزون بر آثار سوء اقتصادی در شکل ملی و همچنین زیان‌های هنگفت اقتصادی که به دلیل تکرار پایه یا صرف هزینه مجدد به جامعه و دانش‌آموخته تحمیل می‌کند، آثار ناگواری بر سلامت روانی دانشجویان داشته، نگرانی نا بهینه‌ای برای خانواده‌ها در پی دارد (بیابانگرد، 1378).

افت تحصیلی نه‌تنها ممکن است دانشجو را ازنظر روحی دچار مشکل کند، بلکه ازنظر پیشرفت تحصیلی نیز آن‌ها را در معرض خطر محرومیت از تحصیل قرار می‌دهد، به‌گونه‌ای ‌که ممکن است شرایط جبران این مشکل آموزشی برای دانشجو امکان‌پذیر نشود و همچنین موجب خلل در بهره‌برداری بهینه از اصول علمی برای تربیت نیروی انسانی، منابع انسانی و مالی و نیز موجب نارضایتی اجتماعی شود. این عوامل و نقش هریک در طراحی و اجرای برنامه‌ریزی‌های مداخله‌ای در راستای پیشگیری از این معضل و تسهیل در ایجاد شرایط آموزش به‌منظور موفقیت دانشجویان در کسب مهارت علمی و تخصصی برای دستیابی به رسالت دانشگاه بسیار بااهمیت است (هزاوه ای، فتحی و شمشیری، 1385).

بر اساس تحقیقات انجام‌شده حدود 12/0 دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی در طی تحصیل خود حداقل یک‌ترم تحصیلی مشروط می‌شوند (عالی خانی و همکاران، 1385).

از سوی دیگر تلاش‌ها و آموزش‌های و روش‌های درمانی مختلفی برای کاهش افت تحصیلی و اهمال‌کاری دانش آموزان تابه‌حال صورت گرفته است، این تحقیق روش آموزش مهارت‌های تحصیلی شغلی که متمرکز بر خودشناسی و رشته شناسی و شغل شناسی را مورداستفاده قرار داده است.

از نتایج این تحقیق آموزش‌وپرورش و معلمان و مشاوران تحصیلی و خانواده‌های دانش آموزان و کلیه سازمان‌های که با نوجوانان سروکار دارند بهره مند می‌گردد.

1-4- اهداف تحقیق
اثر آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی بر اهمال‌کاری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسط.

1-4-1- اهداف فرعی
بررسی آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی بر اهمال‌کاری تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر.

بررسی آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه

1-5- فرضیه‌های تحقیق
1-5-1- فرضیه اصلی
آموزش مهارت‌های تحصیلی و شغلی بر اهمال‌کاری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر یزد مؤثر است.