پایان نامه ارشد : محلل طلاق |
 |
۴-۳ بخش سوم: محلل و شرایط طلاق
۴-۳-۱ محلل در طلاق سوم
از جمله موضوعات موجود در طلاق که قرآن به آن پرداخته است، مسئله «محلّل» در طلاق سوم است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید:
«فَإِنْ طَلَّقَها فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَه فَإِنْ طَلَّقَها فَلا جُناحَ عَلَیْهِما أَنْ یَتَراجَعا إِنْ ظَنَّا أَنْ یُقیما حُدُودَ اللَّهِ وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ یُبَیِّنُها لِقَوْمٍ یَعْلَمُون»[۱]
«پس اگر باز زن را طلاق داد دیگر بر او حلال نیست، مگر آنکه به نکاح مردى دیگر درآید و هر گاه آن مرد آن را طلاق دهد، اگر مىدانند که حدود خدا را رعایت مىکنند رجوعشان را گناهى نیست. اینها حدود خدا است که براى مردمى دانا بیان مىکند.»
این آیه حکم طلاق سوم را بیان می‌کند. بر اساس این آیه بعد از آنکه شوهر سه بار همسر خود را طلاق داد، دیگر نمىتواند با عقدى و یا با رجوع جدید با وى ازدواج کند، مگر بعد از آنکه مردى دیگر با او ازدواج بکند. به این مرد در اصطلاح فقه، «محلّل» گفته می‌شود. اگر آن مرد او را طلاق داد، شوهر اول او مىتواند براى نوبت چهارم با او رابطه زناشویى برقرار سازد، و با اینکه در چنین فرضى عقد ازدواج و یا هم بسترى با آن زن براى مرد حرام است، حرمت را به خود زن نسبت داده، فرموده دیگر این زن بر او حلال نیست، تا بفهماند حرمت تنها مربوط به وطى نیست، هم وطى او حرام است و هم عقد کردنش، و نیز اشاره کرده باشد به اینکه منظور از جمله «حَتَّى تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَهُ»، این است که هم باید به عقد شوهرى دیگر در آید، و هم آن شوهر او را وطى کند، و عقد به تنهایى کافى نیست، آن گاه اگر شوهر دوم طلاقش داد دیگر مانعى از ازدواج آن دو یعنى زن و شوهر اول نیست، بلکه مىتوانند به زوجیت یکدیگر برگردند، و با توافق طرفینى عقدى جدید بخوانند، فراموش نشود که فرمود «أن یتراجعا» و مساله «تراجع» غیر رجوع است، که در دو طلاق اول، که تنها حق مرد بود، بلکه تراجع طرفین است، و نیز فرموده این وقتى است که احتمال قوى بدهند که مىتوانند حدود خدا را بپا دارند.[۲]
۴-۳-۲ زمان طلاق
در دین مبین اسلام زمان خاصی برای طلاق معین شده است. خداوند متعال در این باره خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ»[۳]
«اى پیامبر، اگر زنان را طلاق مىدهید به وقت عده طلاقشان دهید.»
مفسران از این آیه استفاده کردهاند که صیغه طلاق باید در زمانى اجرا شود که زن از عادت ماهیانه پاک شده، و با همسرش نزدیکى نکرده باشد،. زیرا طبق آیه ۲۲۸ سوره بقره عده طلاق باید به مقدار «ثلاثَهَ قُرُوء» (سه بار پاک شدن) بوده باشد،[۴] و در اینجا تاکید مىکند که طلاق باید با آغاز عده همراه گردد، و این تنها در صورتى ممکن است که طلاق در حال پاکى بدون آمیزش تحقق یابد چه اینکه اگر طلاق در حال حیض واقع شود آغاز زمان عده از آغاز طلاق جدا مىشود و شروع عده بعد از پاک شدن خواهد بود و همچنین اگر در حال طهارتى باشد که با همسرش نزدیکى کرده باز جدایى مسلم است زیرا ممکن است بر اثر آن آمیزش، نطفه‌ای در رحم زن شکل گرفته باشد.[۵]
در روایات متعددى نیز از پیامبر گرامى اسلام ص نقل شده است که «هر گاه کسى همسرش را در عادت ماهیانه طلاق دهد باید اعتناء به آن طلاق نکند، و باز گردد تا زن پاک شود سپس اگر مىخواهد او را طلاق دهد اقدام کند.»[۶]
همین معنى در روایات اهل بیت (ع) نیز به طور مکرر آمده، حتى به عنوان تفسیر آیه ذکر شده است.[۷]
۴-۳-۴ عده طلاق
خداوند متعال به زنانی که به وسیله طلاق از شوهرانشان جدا می‌شوند، فرمان داده که تا مدتی از ازدواج مجدد خودداری کنند. آن زمان و مدت خاص را «عدّه» می‌نامند.
زنان مطلقه خود دارای اقسامی هستند و «عده» خاصی دارند:
الف. مذاهب اتفاق دارند که زن مطلقه قبل از دخول اساسا عده ندارد.[۸]
ب. زنی که بعد از دخول طلاق گرفت اگر حامله بود به اتفاق مذاهب اهل تشیع و اهل سنت، عده او وضع حمل است،[۹] قرآن نیز می‌فرماید:
«و أُولات الْأَحْمال أَجَلُهُنَّ أَنْ یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ…ً»[۱۰]
«و عده زنان باردار این است که بار خود را بر زمین بگذارند[وضع حمل کنند. ».
ج. زنی که بالغ شود و ابدا حیض نبیند و به سن یائسگی برسد سه ماه قمری عده نگه دارد.
«وَ اللاَّئی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحیضِ مِنْ نِسائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلاثَهُ أَشْهُر وَ اللاَّئی لَمْ یَحِضْن»[۱۱]
«و از زنانتان، آنان که از عادت ماهانه مأیوسند، اگر در وضع آنها (از نظر باردارى) شک کنید، عده آنان سه ماه است، و همچنین آنها که عادت ماهانه ندیدهاند.»
و حد یائسگی نزد مالکیه هفتاد سال، نزد حنابله پنجاه سال نزد حنفیه پنجاه سال، نزد شافعیه بنا بر اصح شصت و دو سال و نزد امامیه اگر قریشی باشد شصت سال و اگر غیر قریشی بود پنجاه سال است. [۱۲]
د. به اتفاق مذاهب اهل تشیع و اهل سنت زنی که نه سالش تمام شده و حامله و یائسه نباشد و از زنانی باشد که حیض می‌شوند، عده او سه طهر است.[۱۳]
خداوند متعال در این باره می‌فرماید:
«وَ الْمُطَلَّقاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَهَ قُرُوءٍ وَ لا یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَکْتُمْنَ ما خَلَقَ اللَّهُ فی أَرْحامِهِنَّ إِنْ کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِر»[۱۴]
«زنان مطلقه، باید به مدت سه مرتبه عادت ماهانه دیدن (و پاک شدن) انتظار بکشند! [عده نگه دارند] و اگر به خدا و روز رستاخیز، ایمان دارند، براى آنها حلال نیست که آنچه را خدا در رحمهایشان آفریده، کتمان کنند.»
این آیه مدت زمان عده زن مطلقه را بیان کرده است. مسلمانان به طور اجماع با توجه به آیات قرآن و سنت بر وجوب عده اجماع دارند.
خداوند متعال نسبت به دقت در رعایت زمان عده تأکید کرده و می‌فرماید:
«و أَحْصُوا الْعِدَّهَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ رَبَّکُم»[۱۵]
«و شمار عده را نگه دارید. و از خداى یکتا پروردگارتان بترسید.»
بدین معنا که دقیقا ملاحظه کنید که سه بار زن، ایام پاکى خود را به پایان رساند و عادت ماهیانه ببیند، هنگامى که سومین دوران پاکى پایان یافت، و وارد عادت ماهیانه سوم شد، ایام عده سر آمده و پایان یافته است.اگر در این امر دقت نشود ممکن است، دوران عده بیش از مقدار لازم محسوب گردد، و ضرر و زیانى متوجه زن شود، چرا که او را از ازدواج مجدد بازمىدارد، و اگر کمتر باشد، هدف اصلى از عده که حفظ حریم ازدواج اول، و مساله عدم انعقاد نطفه است رعایت نشده است، قابل توجه اینکه مخاطب به نگهدارى حساب عده، مردان هستند، این به خاطر آن است که مساله حق نفقه و مسکن بر عهده آنها است، و همچنین حق رجوع نیز از آن آنان است، و گرنه زنان نیز موظفند که براى روشن شدن تکلیفشان حساب عده را دقیقا نگه دارند.[۱۶]
۴-۳-۵ مکان عده
در سطور پیشین زمان عده مشخص شد. حال سوال این است که آیا دین اسلام برای گذراندن زمان عده مکان خاصی را برای زن در نظر گرفته است؟
مذاهب اهل تشیع و اهل سنت اتفاق دارند که مطلقه رجعی باید در خانه زوج عده نگه دارد. پس جایز نیست زوج او را از خانه بیرون کند، همانطور که جایز نیست مطلقه از خانه زوج خارج شود. چنانکه خداوند متعال نیز می‌فرماید:
«لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیُوتِهِنَّ وَ لا یَخْرُجْنَ إِلاَّ أَنْ یَأْتینَ بِفاحِشَهٍ مُبَیِّنَه.»[۱۷]
«آنها را از خانه هایشان بیرون نکنید و نباید بیرون روند مگر اینکه کار زشت آشکاری انجام داده باشند.»
همچنین مذاهب چهار گانه اهل سنت به استناد همین آیه بر این باورند که مطلقه بائن هم بدون فرق مانند مطلقه رجعی باید در خانه زوج عده نگه دارد؛ اما فقهای امامیه معتقدند که اختیار مطلقه بائن به دست خود او است که هر جا خواست عده نگه دارد، زیرا علاقه زوجیت بین آنها قطع شده و توارثی در میان نیست و نفقه‌ای نیز بر عهده شوهر نمی باشد مگر اینکه حامله باشد، بنا براین نگه داشتن و تحت کنترل در آوردن زوجه برای زوج سزاوار نیست و آیه کریمه نگهداری را به مطلقه رجعی اختصاص داده است.[۱۸]
۴-۳-۶ تکالیف شوهر در زمان عده
زمانی که زنان در حال گذراندن زمان عده هستند، خداوند متعال وظایفی را برای مردان در نظر گرفته است، چنانکه می‌فرماید:
«اسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنْتُمْ مِنْ وُجْدِکُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ وَ إِنْ کُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّى یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى»[۱۹]
«آنها [زنان مطلّقه] را هر جا خودتان سکونت دارید و در توانایى شماست سکونت دهید و به آنها زیان نرسانید تا کار را بر آنان تنگ کنید (و مجبور به ترک منزل شوند) و اگر باردار باشند، نفقه آنها را بپردازید تا وضع حمل کنند و اگر براى شما (فرزند را) شیر مىدهند، پاداش آنها را بپردازید و (درباره فرزندان، کار را) با مشاوره شایسته انجام دهید و اگر به توافق نرسیدید، آن دیگرى شیردادن آن بچه را بر عهده مىگیرد.»
از آیه فوق روشن می‌شود که دین مبین اسلام تا چه اندازه به حقوق زنان اهمیت داده است، به گونه‌ای که پس از جدایی از شوهر آنها را رها نکرده و تا مدتی بر مرد واجب می‌کند که وی را تحت پوشش خود نگاهدارد.
[۱] . سوره بقره، آیه ۲۳۰.
[۲] . طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان/ ج۲/ ص ۳۳۵.
[۳] . سوره طلاق، آیه ۱.
[۴] . «وَ الْمُطَلَّقاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَهَ قُرُوءٍ»
[۵] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۲۲۱.
[۶] . نیشابوری حجاح، مسلم، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۰ و ۱۸۱.
[۷] . عروسی حویزی، عبدعلی جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۳۴۷.
[۸] . مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذهب الخمسه، ج ۴، ص ۴۲۹.
[۹] . محمد غریب، محمود، الطلاق تحسبونه هینا، ج ۱، ص ۱۰.
[۱۰] . سوره طلاق، آیه ۴.
[۱۱] . همان.
[۱۲] . مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذهب الخمسه، ج ۴، ص ۴۲۰.
[۱۳] . همان.
[۱۴] . سوره بقره، آیه ۲۲۸.
[۱۵] . سوره طلاق، آیه ۱.
[۱۶] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۲۲۱.
[۱۷] . سوره طلاق، آیه ۱.
[۱۸] . مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذهب الخمسه، ج ۴، ص ۴۴۱.
[۱۹] . سوره طلاق، آیه ۶.
لیست پایان نامه ها (فایل کامل موجود است) در مورد ازدواج و طلاق :
فرم در حال بارگذاری ...
|
[چهارشنبه 1399-06-12] [ 02:09:00 ب.ظ ]
|
