وسایل و اشیاء مادی

هر گاه متهم از شیئی که دارای ماهیت مادی است کمک گرفته و آنرا بر مجنی علیه ابراز نماید و بین آن شیء مادی و کذبش رابطه برقرار نماید و آنرا دلیل بر صحت اظهارات کذبش قرار دهد، عملش مانور متقلبانه تلقی می گردد، اشیایی که بدینوسیله استفاده می شود متعدد و متنوع هستند. لکن غالباً اشیایی که بدین منظور بکار گرفته می شوند ذاتاً از اسناد جعلی و مزور هستند. برای مثال اگر کسی از ورثه شخصی مطالبه دین نماید و ادعا نماید به ذمه مورث آنها حقی داشته است و برای تایید ادعای کذب خود سند جعلی ای که در آن امضاء مورث تقلید شده است را تقدیم کند مانور متقلبانه محقق شده است. البته شرط نیست که سند جعلی مخصوصاً برای استفاده در کلاهبرداری ساخته شده باشد بلکه اگر سندی اصالتاً صحیح و درست بوده منتها در آن دست برده شود و سپس از آن استفاده گردد نیز مقصود حاصل می شود و موجب تحقق مانور متقلبانه می گردد، با این اوصاف چنانچه طلبکار اضافه بر آنچه که از مدیون طلب دارد، ادعا نماید و برای تایید ادعایش سندی را که در مبلغ آن بنا حق و برخلاف قانون تغییر داده شده بطوری که مبلغ بالاتری را نشان می دهد، ارائه نماید عملش از مصادیق توسل به مانور متقلبانه تلقی می گردد. گاهی ممکن است اشیاء مادی ای که فاعل برای تایید اظهارات کذبش از آن استفاده می کند اوراق کتبی غیرجعلی باشد و یا لااقل دارای تمام ارکان جرم جعل نباشد. مثلا کسی برای اینکه دیگری را قانع کند که سود وعده داده شده تضمین و تامین خواهد شد صرفاً اوراق مکتوبی را آماده نماید بدون اینکه بالای اوراق مذکور اسم شرکت یا محل تجاری موهوم درج شده باشد. با اینکه در اینجا سند جعلی نیست و در آن تغییر نیز داده نشده با اینحال عمل مرتکب از مصادیق توسل به مانور متقلبانه تلقی می گردد.[۱]

۲-۳-۲-۴-۱-۳- مهیا کردن اوضاع و احوال مادی یا مظاهر خارجی

لازم است این وقایع یا اعمال مادی مستقل از کذب مرتکب باشد. بنابرین اگر شخص فریبکاری ادعا نماید از طریق لمس با دستش قادر به شفاء مجنی علیه است و ادعایش را چندین بار برای مجنی علیه تکرار نماید و قبل از آن مالی از او اخذ نموده باشد، عملش موجب تحقق مانور متقلبانه نمیگردد. همچنین افعال خارجی که کلاهبردار برای تایید اظهارات کذب خود، از آنها استعانت می جوید باید مستقل از حرکات اعضا مختلف مثل حرکات دست و اشارات باشد. بدین ترتیب چنانچه مدیون ورقه تسویه حساب را از دائن مطالبه نماید و برای قانع کردن به اینکه در جیبش پول دارد و می خواهد آنرا بپردازد دست به طرف جیبش ببرد، این اشاره مدیون فریبکاری و مانور متقلبانه تلقی نمی گردد.[۲] ذیلاً مصادیقی از وقایع و اوضاع و احوال مادی که رویه قضایی مصر آن را مانور متقلبانه تلقی نموده آورده می شود:

ـ اگر کسی عمداً محل تجاری بیمه شده خود را آتش بزند تا بدینوسیله پولی از شرکت بیمه بگیرد عملش مانور متقلبانه تلقی می گردد.[۳] (دیوان عالی کشور رای مورخ ۱۹/۱/۱۹۶۰)

«اگر کسی قطعه ای طلا به دیگری نشان بدهد و بدینوسیله مجنی علیه را به توهم افکند چیزی را که به عنوان رهن در اختیارش می گذارد از جنس طلا است، عملش مانور متقلبانه تلقی می گردد»[۴] بدلیل اینکه هم دروغ گفته و هم با نشان دادن قطعه طلا اوضاع و احوال را برای تایید دروغش مهیا نموده است.

ـ «اگر کسی به جای قرص آسپرین شرکت باببر» قرصهایی را با نام شرکت مذکور با کیفیت خیلی پایین تولید نماید و مقداری زیادی را در میان مردم توزیع کند و از طریق شخص ثالث به عنوان وکیل شرکت معرفی و مقدار زیادی از این داروها را به فروش برساند و بدینوسیله بر اموال آنها استیلاء یابد، عملش کلاهبرداری تلقی می گردد.(رای مورخ ۲۲/۳/۱۹۳۷)

ـ «اگر متهم به مجنی علیه و همسرش اظهار نماید با اجنه در ارتباط است و قادر است نازایی مجنی علیه را معالجه کند و برای تایید دروغ خود و فریب دادن مخاطبین، در اتاق تاریک صداهای مختلف و عجیب و غریبی را از خود بروز داده و با آنها اجنه را صدا بزند و دعاها و اوراد مخصوصی را قرائت نماید، و از این طریق موفق شود که در دفعات مختلف از مجنی علیه پول بکیرد، اعمالش از جمله مانورهای متقلبانه مذکور در ماده ۳۳۶ تلقی و موجب تحقق جرم کلاهبرداری است.» (رای مورخه ۱/۱۲/۱۹۵۲)

۱.نجیب حسنی،محمود، شرح قانون العقوبات، قاهره، دارالنهضه العربیه، ١٩٩۲، ص ۱۰۱۲.

۲.عبید،رووف، جرائم الاعتداء علی الاشخاص والاموال، قاهره، دارلفکر العربی، ١٩٨۵م، صص ۴۴۷و۴۴۸.

۱.عبدالتواب، معوض، قانون العقوبات المصری، جلد اول و دوم، قاهره دارالوفاء، ١٩٨٨، ص ۱۲۵۰.

۲.همان منبع ، صص ۱۲۴۸و۱۲۴۹.