در واقع تعارض عبارت است از: عدم توافق و مخالفت دو فرد با یکدیگر، ناسازگاری و نظرات و اهداف و رفتاری که درجهت مخالفت با دیگری صورت می‌گیرد و همچنین ستیزه‌ای بین افراد دراثر منافع  ناهمسو و اختلاف اهداف و ادراکات مختلف.

 

تعارض به طور طبیعی درتمام زمینه‌های شغلی،تحصیلی، خانوادگی، ازدواج و درسطح فردی وجمعی روی می‌دهد. روابط خانوادگی فشرده‌ترین موقعیت برای تعارضات بین فردی است. روابط عاطفی وعاشقانه زمینه رابرای محک زدن جدی مهارتهای آموخته شده برای زندگی مهیا می‌کنند. در ارتباط بین افراد، تعارض وقتی بروز می‌کند که فرد بین اهداف، نیازها، یا امیال شخصی خودش و اهداف، نیازها و امیال شخصی طرف مقابلش ناهمسازی و ناهمخوانی می‌بیند. بروز اختلاف و عدم تفاهم درخانواده امری شایع است و هیچ خانواده‌ای از این امر مستثنی نیست، اما گاهی این اتفاقات به تعارض‌های شدید منجر می‌شود. کافی است نگاهی به صفحات روزنامه یا گذری به دادگاه خانواده بزنید. امروزه خانواده‌ها درگیرانواع مختلفی ازتعارضات واختلافات شدید هستند که این اختلافات باعث عدم کارکرد خوب و سالم خانواده به عنوان اولین و قدیمی‌ترین نهاد اجتماعی می‌شود. نهادی که وظیفه اصلی آن ایجاد روحیه وشخصیت سالم است خود به عاملی برای اختلالات عاطفی، رفتاری وشخصیتی تبدیل شده است.

 

 

۲-۴-۴ تعاریف تخصصی متعددی از تعارض

 

تعاریف متعددی برای واژه تعارض زناشویی ارائه شده است. درمانگران سیستمی تعارض زناشویی را تنازع برسر تصاحب پایگاه‏ها و منابع قدرت و حذف امتیازات دیگری می‏دانند (براتی،۱۳۷۵).

 

1. تعارض مجادله ای است بر سر اثبات ارزش ها و ادعاها برای دستیابی به موقعیت، قدرت و منابعی که باعث صدمه، تخریب و حذف طرف مقابل می شود (کوزر، ۱۹۶۷؛ به نقل از ویلموت و هاکر، ۲۰۰۱).

 

1. تعارض وقتی بروز می کند که یکی از طرفین درگیر نیازمند تغییر باشد، تا ادامه رابطه و رشد امکان پذیر گردد (جردن، ۱۹۹۰؛ به نقل از ویلموت و هاکر، ۲۰۰۱).

 

1. موقعیتی که در آن افراد وابسته به هم در ارضای نیازهای شخصی با هم تفاوت دارند و یکدیگر را مخل دستیابی به اهداف خود می دانند (دونوهو و کلت، ۱۹۹۲؛ به نقل از ویلموت و هاکر، ۲۰۰۱).

 

1. تعارض مجادله ای است، بین حداقل دو فرد وابسته به یکدیگر، که در آن هر یک، طرف مقابل را مانعی بر سر رسیدن به اهداف خود می داند (ویلموت و هاکر، ۲۰۰۱).

۲-۴-۵ تعارض زناشویی از نظروایل

 

کنش و واکنش دوفردکه قادر نیستند منظور خود را تفهیم نمایند، تعارض یا تنازع نامیده می‏شود.

 

۲-۴-۶ دیدگاه های تعارض

 

آنچه که تعارض را ایجاد می کند ، وجود نظرات مختلف و بدنبال آن سازگاری یا ضد و نقیض بودن آن نظریات است. درک نظریات مختلف کمک می کند تا شیوه های مناسبی  را برای حل تعارض انتخاب کنیم. در طول سالهای اخیر ، سه نظریه  متفاوت در مورد تعارض مطرح شده است.

 

 

 

 

 

۲-۴-۶-۱ دیدگاه سنتی  

 

ازتعارض باید گریخت چراکه کارکردهای زیانباری در درون سازمان بجای خواهدگذاشت . دراین دیدگاه تعارض با واژه هایی چون ویران سازی، تعدی، تخریب، بی نظمی مترادف است لذا باید ازآنها دوری جست.

 

۲-۴-۶-۲ دیدگاه روابط انسانی

 

تعارض پدیده ای غیرقابل اجتناب وطبیعی است و نمی توان آنرا حذف کرد . باید تعارض را فراگرفت و در صورت امکان آنرا حل و فصل کرد .

 

۲-۴-۶-۳ دیدگاه تعاملی

 

تعارض نه تنها می تواند نیروی مثبتی درسازمان ایجادکند بلکه یک ضرورت بدیهی برای فعالیت های سازمانی بشمارمی رود. ابتدا باید ریشه تعارض که بنیادی است شناخت سپس درجهت نظم دادن به آن کوشید(دکترعلیرضارزقی رستمی–سیروس آقایار،۱۳۸۹(.

 

۲-۴-۷ عقاید مثبت و منفی نسبت به تعارض از نظر ویلموت و هاکر(۲۰۰۱)

 

عقاید منفی نسبت به تعارض:

 

۱-  هماهنگی طبیعی و تعارض غیرطبیعی است.

 

۲-  تعارض و عدم توافق مثل هم هستند.

 

۳-  تعارض نتیجه یک آسیب درونی است.

 

۴-  تعارض اصلاً نباید مطرح شود.

 

۵-  برخورد با تعارض بایستی مؤدبانه و با قاعده باشد.

 

۶-  عصبانیت مشخص ترین هیجان در تعامل تعارضی است.

 

۷-  فقط یک راه برای حل تعارض ها و تفاوت ها وجود دارد.

 

 

 

عقاید مثبت نسبت به تعارض:

 

۱-  تعارض غیر قابل اجتناب است و حقیقت زندگی یافتن راه حلی برای رویارویی مؤثر با تعارض ها است.

 

۲- تعارض به معنی رو کردن مشکلات و مواجهه با آن ها است.

 

۳-  تعارض گاهی به افراد کمک می کند تا به هم نزدیک شده و اهدافشان را مشخص کنند.

 

۴-  تعارض می تواند به کنار گذاشتن دلخوری ها کمک کند و زوج ها را در فهم بیشتر همدیگر یاری دهد.

 

۲-۴-۸ هشت کارکرد مثبت تعارض از نظر ترنر

 

• بهره‏ گیری از انرژی به جای سرکوب آن .

 

• استفاده خلاقانه ازتعارض درجهت رشد پرسش‏ ها و آرای جدید.

 

• برملاشدن احساسات و افکاری که تاکنون مخفی مانده‏اند.

 

• خلق شیوه‏ هایی نوین برای مدیریت تعارض توسط زوجین.

 

• ارزیابی مجدد قدرت در رابطه.

 

• خلق یک فضای همکاری و مشارکت.

 

• یادگیری دیدی منطقی نسبت به مسائل.

 

• مذاکره دوباره درمورد قراردادهای دیرین وتغییرانتظارات در رابطه.

[۱] – Coser

 

[۲] – Jordan

 

[۳] – Donoho & Kolt

عوامل تعارض

 

رفتارفردی

 

خصوصیات رفتاری، اخلاقی و نظام های ارزشی افراد ، عواملی ازقبیل تحصیلات، سابقه کار، تجربه وآموزش، هر فرد را به صورت یک شخصیت یا مجموعه ای خاص ازدیگران جدا می کند . عدم درک این خصوصیات ازسوی دیگران می تواند موجب کشمکش و بروزتعارض شود .

 

 

 

ساختاری

 

عدم توافق برروی ساختارها، اهداف، معیارهای عملکرد، شیوه های تصمیم گیری، قوانین ومقررات و ….

 

 ارتباطی

 

عدم درک پیام، پیچیدگی معانی پیامها، اختلاف درمجاری ارتباطی و …….

 

۲-۴-۱۰ زمینه های تعارضات زناشویی

 

دربررسی تحقیقات به عمل آمده عوامل گوناگونی به عنوان عامل زمینه ساز بروز مشکلات زناشویی به چشم می خورند(دهقان، ۱۳۸۰) ،که به طور اجمال عبارتنداز:

 

• تعداد زیاد فرزندان ویا نداشتن فرزند.

 

• ازدواج درسنین پایین.

 

• عدم تمکین زن وندادن نفقه توسط شوهر.

 

• تفاوت سنی زیاد زن وشوهر.

 

• اختلاف طبقاتی وتحرک طبقاتی (مثبت ومنفی).

 

• زندانی شدن شوهر.

 

• فقرومشکلات اقتصادی.

 

• فرزندان ازدواج قبلی.

 

• ناآشنایی یاکوتاه بودن مدت آشنایی با همسر قبل از ازدواج.

 

• ازدواج اجباری.

 

• عدم تفاهم درگذراندن اوقات فراغت.

 

• رابطه نامشروع.

 

• بدبینی به همسرو عدم صداقت قبل و بعد از ازدواج.

 

• اعتیاد شوهر.

 

• بدرفتاری زن یا شوهر.

 

• بیماری یکی از زوجین.

۲-۴-۱۱ مراحل تشدید تعارض زناشویی

 

مشاهده رشد تعارض زوج ها یکی از راه های درک این پدیده است؛ هر چه گفتگوی زوج در مراحل تعارض بی فایده تر باشد، تعارض بالا گرفته و وارد مرحله بعدی می شود. هر چه مراحل بالاتر باشد، تعارض شدیدتر است و مداخلات بیشتری را می طلبد (لانگ و یانگ، ۲۰۰۶).

 

۵ .  مرحله اول : کمترین حد تعارض، در زوج هایی دیده می شود که تازه ازدواج کرده اند. مدت تعارض کمتر از ۶ ماه است و هنوز رنجش و تنش خاصی ایجاد نکرده است.

 

۶ .  مرحله دوم : تعارض در این زوجها حدود ۶ ماه طول کشیده است. ارتباط بین طرفین باز است و هر دو نارضایتی خود را ابراز می کنند، با این حال مثلث سازی و سرزنش اوج گرفته است. زوج ها اوقاتی را با هم هستند و خوش حالند اما رنجش نیز مشهود است.

 

 

۷ .  مرحله سوم : این زوج ها بیش از ۶ ماه تعارض دارند و دوره های شدید اضطراب و استرس را تجربه می کنند. سرزنش و قدرت نمایی مشهود است. در ابتدا خشم و کنترل بیرونی بروز می کند و به مرور به مثلث سازی می رسد. ارتباط ها بسته و اعتماد پایین است.

 

۸ .  مرحله چهارم : زوج هایی که در این مرحله هستند در تمام ابعاد ارتباطی خود استرس شدیدی را تجربه می کنند. به همین خاطر، ارتباطات ضعیف است، کسب قدرت و سرزنش بالاست،  قضاوت شدید است،  خود افشایی کم است و مثلث سازی وجود دارد. درمان ارتباطی مؤثر نیست، چرا که شدت خشم بالاست.

 

بر همین اساس کارلسون و دیگران (ترجمه نوابی نژاد، ۱۳۸۴) نیز سطوح تعارض ارتباطی را بدین ترتیب فهرست کرده اند:

 

–   سطح اول : شامل زوج هایی است که تعارض زناشویی در حداقل درجه، و میزان یا تعارضی را درست پیش از درمان بروز داده اند. درمان در این سطح عمدتاً مداخله های روانی- آموزشی گروهی است.

 

–   سطح دوم : شامل زوج هایی است که تعارض های مهمی را تجربه کرده اند. هرچند الگوهای ارتباطی آن ها باز و مناسب است، انتقاد و فرافکنی رو به افزایش است.

 

–   سطح سوم : با تعارض زناشویی شدید مواجه هستند. این تعارض غالباً بیش از حد معمول است و فرافکنی بسیار زیاد است. انگیختگی عاطفی، اضطراب و شدت قطبی شدن مثلث های محیطی بالاست و ارتباط همراه با تعارض مشخص، روابط بسته و قطع است. درجه انتقاد کردن بالاست و سرزنش کردن متداول است.

 

–   سطح چهارم : آن است که همه ملاک های ارزشیابی تعارض زناشویی در اوج خود و در نقطه بی نهایت قرار دارند، ارتباط کاملاً بسته است، تبادل اطلاعات بسیار ضعیف است، سوءاستفاده و سرزنش بسیار زیاد است و درد دل کردن و همدلی در روابط اساساً وجود ندارد و یا بسیار اندک است. مشخصه بارز این سطح، مذاکره با یک وکیل حقوقی توسط یکی یا هر دوی آنهاست.

الگوهای ارتباطی

 

واتزلاویک، بیان و جکسون (۱۹۶۷) معتقدند که رفتار، متضادی ندارد. یعنی، مفهومی با عنوان «بی رفتاری» وجود ندارد. به عبارت ساده تر، فرد نمی تواند رفتاری از خود بروز ندهد. به دنبال این عقیده، اگر تمام رفتارها در یک موقعیت تعاملی پیامی را به دنبال داشته باشد، پس خواه ناخواه در یک رابطه تعاملی نمی توانیم ارتباط نداشته باشیم. گاهی حتی با سکوت هم، معنایی را منتقل می کنیم.

 

گلدنبرگ (۲۰۰۰) رابطه را دارای دو بخش می دانند: یکی محتوا، که مانند گزارش است، و بعد ارتباطی، که تقاضایی را بیان می کند.  این پیام ها هستند که الگوهای ثبات روابط را تعیین و قواعد خانوادگی را تعریف می کنند. الگوهای ارتباطی، نوع رابطه گیرنده و فرستنده را نشان می دهند. وقتی رابطه ای بر اساس تساوی برقرار می شود، الگوی تعاملی قرینه ای است. چنین الگویی هم می تواند باعث تغییر سالم دیدگاه ها شود و هم رقابتی شدید را به دنبال داشته باشد. اگر بافت ارتباطی به صورت تقابلی باشد، الگو تکمیلی است. در این الگو یک نفر دارای موقعیت برتر، است در حالی که دیگری موقعیت حقیرتری دارد. روابط قرینه ای دارای ویژگی های تساوی گرایی و کاهش تفاوت بین طرفین می شود. در حالی که روابط تکمیلی، بر اساس عدم مساوات و افزایش تفاوت طرفین می شود (پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۱). اگر اعضای یک خانواده نحوه برقراری ارتباط خود را تغییر دهند، دیدگاه های آنها نسبت به خود و دیگران نیز تغییر خواهد کرد (مینوچین، ترجمه ثنایی، ۱۳۸۱).

 

 

هی لی (۱۹۹۷) نیز ارتباط را به دو قسمت کلامی یا کمی و غیر کلامی یا استعاری تقسیم می کند. او معتقد است که ارتباطات در سطوح مختلف روی می دهد، که فرا ارتباط در بالاترین سطح قرار دارد.

 

۲-۶ تجزیه و تحلیل تعارض

 

برای حل هر تعارض نیاز داریم به سه سوال اساسی پاسخ بدهیم :

 

 

• چه کسی درگیرتعارض است؟

 

• منبع تعارض چیست؟

 

• سطح تعارض چه میزان است؟

[۱] – Watzlavick

 

[۲] – Bion

 

[۳] – nonbehavior

 

[۴] – Digital Communication

 

[۵] – Analog Communication

 

روش های حل تعارض  

 

پس از تجزیه و تحلیل تعارض باید به حل آن پرداخت. برخی از روش های حل تعارض بشرح ذیل می باشند:

 

مذاکره

 

در این روش طرفین راه حل های مختلف را جهت حل تعارض بررسی می کنند تا به راه حلی که برای هردو قابل قبول است دست یابند به طور کلی دو نوع مذاکره وجود دارد :

 

۱-رویکرد برد- باخت

 

که یکی از طرفین می برد و دیگری می بازد . راهبرد های غالب در این روش ، زور ، تقلب و امتناع از اطلاع رسانی ضعیف است.

 

۲-رویکرد دوم برد – برد

 

که بدنبال به حداکثر رساندن نقاط مشترک است و راهبرد حاکم آن مشارکت است.

 

میانجیگری

 

دراین روش ، شخص ثالث به عنوان میانجی سعی می کند که به طرفین در یافتن راه حلی برای رفع تعارض کمک کند. داوری

 

اگر در فرایند میانجیگری طرفین قادر نباشند که از طریق میانجیگری به راه حلی برسند ،آنگاه میانجیگری تبدیل به داوری می شود و شخص ثالث بی طرف راه حل ارائه می دهد و طرفین باید آن را بکار گیرند .

 

۲-۸ سبک ها و استراتژی های حل تعارض

 

پس از تشخیص تعارض و علل آن، نکته کلیدی در مدیریت تعارض ، انتخاب استراتژی و سبک مناسب است. پنج سبک اصلی برای مدیریت تعارض بکار می رود . ارائه تمثیل از حیوانات کمک می کند تا تفاوت سبکها را بهتر به یاد داشته باشید.

 

مشارکتی یا تشریک مساعی( سبک جغد)

 

انتخاب این سبک به افراد کمک می کند تا به گونه ای کنار هم کار کنند که همه برنده باشند . یعنی هم روابط با دیگران وهم منافع خود مهم می باشد و حل تعارض به سود طرفین است ، علی رغم مزایای این روش ، تلف شدن زمان و تضعیف توان و انرژی افراد از معایب آن است. جغدها بخاطر دانایی و هوشیاری که دارند این روش را انتخاب می کنند.

 

 رقابتجویی و زور (سبک کوسه)

 

انتخاب این سبک بدین معناست که فرد به طور یک طرفه علایق و خواسته های خود را مقدم بر خواسته های دیگران می داند . این روش ممکن است تعارض را به طور موقت حل کند اما در استفاده از آن باید محتاط بود چرا که ممکن است تعارض را افزایش دهد و بازنده را به اقدامات تلافی جویانه وادار سازد.

 

اجتناب یا بی تفاوتی (سبک لاک پشت)

 

وقتی افراد احساس کنند هم هدفهای خودشان ، هم  ارتباط با دیگران برای آنها اهمیتی ندارد ممکن است به راحتی از تعارض کنار بکشند . از این شیوه معمولاً زمانی استفاده می شود که موضوع پیش پا افتاده و جزئی باشد و درگیر شدن در تعارض به صدمات زیادی منجر نشود. البته همانطور که لاک پشت تا ابد نمی تواند در لاک خود پنهان بشود اجتناب در تعارض نیز همیشگی نمی باشد.

 

گذشت یا تطبیق (سبک خرس کوچولو)

 

افرادی که این سبک را انتخاب می کنند از علایق و خواسته های خود می گذرند و به دیگران اجازه می دهند به خواسته هایشان دست یابند . در واقع تمرکز این سبک بر حفظ روابط شخصی با دیگران است. البته ممکن است با این روش ما اعتبار و نفوذ آتی خود را از دست بدهیم.

 

مصالحه یا توافق (سبک روباه)

 

زمانی از این روش استفاده می شود که بدنبال بدست آوردن تمام خواسته ها و علایق خود نیستند ، یعنی ارضای برخی نیازها برایشان کافی است. در این روش ، انعطاف پذیری ، مبادله و مذاکره جایگاه ویژه ای دارند.

 

انتخاب استراتژی و سبک مدیریت تعارض ، بستگی به اعتماد به نفس فرد، میزان شناخت او از خواسته ها و اهداف طرف مقابل، میزان اطلاعات موجود و قابل افشا درباره طرفین و حس همکاری و مشارکت آنها دارد(دکترعلیرضا رزقی رستمی–سیروس آقایار،۱۳۸۹).

 

اولین نشانه های شادمان نبودن در زندگی مشترک زمانی بروز پیدا می کند که زوج ها، چهار اشتباه مهلک را انجام دهند:

 

اول این که : همسرم را مجبور به انجام کاری که دوست ندارد، می کنم .

 

دوم این که : همسرم من را مجبور به کاری که دوست ندارم، می کند.

 

سوم این که : خودم مجبورم کاری را که دوست ندارم، انجام دهم و

 

چهارم این که : هر دو در حال مجبور کردن همدیگر به کاری که دوست نداریم، هستیم.

طبق نظریه انتخاب، تلاش درمانگر این است که مشکل را ریشه یابی کند، هدف زوج ها را از آمدن به مشاوره دریابد و توانایی آن ها را برای برطرف کردن مشکل از زبان خودشان بشنود. این سوال و جواب کوتاه و مختصر مسیر حل مشکل را بسیار ساده می کند و تا حدود زیادی راه را برای درمانگر راحت می کند. اولین سوال این است که آیا می خواهید به بهبود روابطتان کمک کنید. پاسخ آن ها باعث می شود، درمانگر یک قدم دیگر به جلو بردارد. اکثر زوج ها می گویند، می خواهیم روابطمان بهبود پیدا کند.

 

 

سوال دوم : این است که هر کدام از ما چه کسی را می توانیم کنترل کنیم؟ حتی زوج های به شدت کنترل گر پاسخ می دهند خودمان؛ اما وقتی می پرسیم پس چرا برای همسرتان محدودیت ایجاد می کنید، نمی دانند   .زیرا فقط به احساسات خود واقف هستند و از نیازهای اساسی خود بی خبرند . ممکن است برخی تصور کنند کنترل خوبی روی همسر و فرزندانشان دارند اما بی گمان دچار سوء تفاهم شده اند زیرا همسر و فرزندان یک فرد کنترل گر خودشان تصمیم گرفته اند برای برآورده شدن یکی از نیازها چنین رفتار کنند. بنابراین ما مشکل زوج ها را به هم نسبت نمی دهیم. آن ها متوجه می شوند که خودشان مسئولیت رفتارهایشان را به عهده دارند. سپس آن ها باید مشکل شان را در چند جمله و بدون اشاره به گذشته و مشکلاتی که داشته اند، بگویند.

 

شوک بعدی با سوال سوم به زوج ها وارد می شود. وقتی از آن ها پرسیده می شود آیا می توانید یک یا دو ویژگی مثبت رابطه تان را بگویید. این سوال باعث می شود حس بد ناشی از طرح مشکل از بین برود و آن ها تلاش کنند مثبت فکر کنند. گاهی زوج ها برای پاسخ مکث زیادی می کنند و بعضی که دچار تحریف شناختی موسوم به تعمیم بیش از حد هستند، بلافاصله می گویند: «زندگی ما هیچ نکته مثبتی ندارد» یا «هیچ چیز این زندگی من را راضی نمی کند» در حالی که این طرز تفکر فقط به ناامیدی و یأس و دلمردگی در زندگی مشترک می انجامد. اما به هر حال به اصرار درمانگر به وجوه مثبت زندگی فکر می کنند.

 

به عنوان آخرین سوال درمانگر می پرسد، هر کدام از شما اگر بخواهید کاری را در هفته آینده انجام دهید که زندگیتان را ۵ درصد بهتر کند، آن کار چیست؟

 

پاسخ به این سوال بسیار مهم است زوج ها باید دوکاری که حتماً انجام می دهند و برای آن ها امکان پذیر است، ذکر کنند و فارغ از واکنش همسر فقط به انجام آن فکر کنند. وقتی زوج ها تصمیم می گیرند کاری بکنند یعنی می خواهند خودشان را کنترل کنند . ذکر این سوالات و طرح این شیوه درمانگری به این مفهوم نیست که تمام مشکلات ارتباطی زن و شوهر در یک جلسه مشاوره قابل حل است. نباید انتظار داشت حتی با یک تا دوجلسه مشاوره، تمام تعارضات زناشویی را حل کرد بلکه زوج ها نیاز به تمرین و تکرار دارند. آموزش درباره نیازها، دیدگاه های همسر و شرح عادت های منفی و مثبت مؤثر در رابطه، از دیگر اقدامات درمانگر طبق نظریه انتخاب است.

 

زوج درمانگر مشهوری مثل آرنولد لازاروس که سابقه ۵۰ سال زوج درمانی داشت، توصیه می کرد اگر می بینید زوجی نمی توانند با هم زندگی کنند و هیچ علاقه ای به ادامه زندگی ندارند و تنها برای بچه ها دارند ادامه زندگی می دهند، باید به آن ها گفت به خاطر بچه ها از هم جدا شوید زیرا فرزندان این خانواده ها دچار مشکلات ارتباطی و روانی شدیدی می شوند. طبق تحقیقات بچه هایی که در خانواده های پرتنش زندگی می کنند، از نظر سلامت جسمی و روانی از دیگر همسالان خود عقب تر هستند.

 

وجود اختلافات عقیده و رفتار بین زن و مرد امری طبیعی است. ولی خانواده‌هایی وجود دارند که در آن زن و مرد زندگی مشترکشان تبدیل به یک میدان جنگ کرده‌اند.

 

تعارض‌های زناشویی تأثیر عمیق منفی بر روابط آنها و پیرو آن بربافت و روابط خانوادگی می‌گذارد. تعارضات در خانواده اغلب منجر به استرس می‌شود، می‌تواند پیش بینی کننده شروع افسردگی، اضطراب و بسیاری از بیماریهای جسمی و روانی باشد. البته عدم توافق موجود بین زوج ها نه تنها غیر عادی نیست بلکه اگر ساختارمند حل شود باعث تحکیم رابطه می‌شود.  غم، تنش و بروز خشم بین زوج ها گریز ناپذیر است. اگر بپذیریم که هیچ زندگی مشترکی بدون تعارضات قابل تصور نیست، آن گاه می توانیم خود را از فشار چرایی به وجود آمدن مشکل برهانیم و در عوض به حل آن فکر کنیم. درجامعه کنونی مشکلات خانواده و روابط حاکم  بر اعضای خانواده تا آن اندازه اهمیت دارد که حل تعارضات زناشویی یکی از آرزوهای مشاوران خانواده است. حل تعارضات زناشویی با بهره گرفتن از شیوه واقعیت درمانی که زیرمجموعه نظریه انتخاب است، امکان پذیر گردیده است . منبع این اختلاف‌ها می تواند تقاضاهای غیر واقع بینانه و غیرمعقولانه، انتظارات کشف نشده و موضوعات حل نشده یکی از زوج ها باشد. در نتیجه طبق نظریه انتخاب، تلاش درمانگر این است که مشکل را ریشه یابی کند، هدف زوجها را ازآمدن به مشاوره دریابد وتوانایی آنهارا برای برطرف کردن مشکل از زبان خودشان بشنوند.

پرسشنامه تعارض‌های زناشویی که دارای ۴۲ سؤال است که هفت حیطه تعارض‌ زوجین را بررسی می کند. دامنه نمرات سؤالها بین ۱ تا ۵ است و دامنه نمرات پرسشنامه بین ۴۲ تا ۲۱۰ می باشد.

 

پایایی این ابزار توسط براتی (۱۳۷۵) برابر با ۵۲/۰، توسط فرحبخش (۱۳۸۴) برابر با۶۹/۰ و در مطالعه حاضر۸۰/. بدست آمد. نمره گذاری سؤالات به روش لیکرت است. نمره پایین حاکی از تعارض طبیعی و نمره بالاتر نشانه شدت تعارض است.

 

 

 

۳-۷ شیوه اجرا

 

با توجه به اینکه نگارنده این پژوهش در یکی از مراکز مشاوره ومددکاری ناجا در شهر کرمانشاه مشغول به خدمت است ، طی هماهنگی با سایر مراکز مشاوره هم رده خود در شهر،  نسبت به گزینش نمونه ها اقدام نموده، که ابتدا اطلاعات مختصری راجع به طرح پژوهش ، اهداف وشیوه ی اجرای آن در اختیار نمونه ها قرار داده شد در ادامه به افرادی که تمایل به شرکت در این پژوهش را داشتند ،  سه پرسشنامه داده شد تا نسبت به   تکمیل آن اقدام نمایندکه پس از تکمیل و جمع آوری از طریق نرم افزار SPSS  نسبت به تجزیه وتحلیل داده ها اقدام شد .

 

 

 

۳-۸ روش تجزیه وتحلیل داده ها

 

برای پاسخگویی به پرسش های پژوهش حاضر، داده های جمع آوری شده به وسیله نرم افزار آماری SPSS از دو جنبه توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفت. در بُعد توصیفی، شاخص های آماری که محاسبه شدند، عبارتند از: فراوانی ها، درصدها، میانگین ها و انحراف معیار ها که در قالب جدول ارائه شده است و در بُعد استنباطی داده ها از آزمون های t ، ضریب همبستگی پیرسون وتحلیل رگرسیون استفاده گردید.

 

 

[۱] – Likert

 

 

 

محقق پس از تعیین روش تحقیق، با بهره گرفتن از ابزارهای مناسب، داده های مرتبط با فرضیه های خود را جمع آوری کرده است . اینک زمان آن فرا رسیده که با بهره گیری از تکنیک های آماری مناسب که متناسب با روش تحقیق، نوع متغیرها اتخاذ می شود، داده های جمع آوری شده را دسته بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در نهایت فرضیه هایی را که تا این مرحله او را در تحقیق هدایت کرده اند در بوته آزمون قرار دهد تا بتواند راه حل و پاسخی برای پرسشهای تحقیق بیابد. پیوند دادن موضوع تحقیق به رشته ای از اطلاعات موجود مستلزم اندیشه ای خلاق است، معمولاً موضوعی به ذهن محقق خطور می کند که یافتن منابع داده های موجود برای بررسی آن مستلزم خلاقیت ذهنی محقق است، در ضمن آرایش و تنظیم داده ها نیز مستلزم خلاقیت است. فرآیند تجزیه و تحلیل داده ها فرآیند چندمرحله ای است که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع آوری در جامعه (نمونه) آماری فراهم آمده اند. خلاصه، کدبندی، دسته بندی،… و نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط بین داده ها به منظور آزمون فرضیه های تحقیق فراهم آید.

 

 

تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان مرحله ای علمی از پایه های اساسی هر پژوهش علمی به شمار می رود که به وسیله آن کلیه فعالیتهای پژوهش تا رسیدن به نتیجه، کنترل و هدایت می شود. در این فصل نیز به توصیف داده های پژوهشی و تجزیه و تحلیل داده هایی که به وسیله پرسشنامه از افراد نمونه گردآوری شده اند، پرداخته خواهد شد و سپس به هر یک از سؤالات پاسخ داده می شود.

 

۴-۲ آمار توصیفی

 

به منظور شناخت بهتر ماهیت جامعه ای که در پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است و آشنایی بیشتر با متغیرهای پژوهش، قبل از تجزیه و تحلیل داده های آماری، لازم است این داده ها توصیف شوند. همچنین توصیف آماری داده ها، گامی در جهت تشخیص الگوی حاکم بر آنها و پایه ای برای تبیین روابط بین متغیرهایی است که در پژوهش به کار می رود.

 

همانطور که در فصل قبل بیان شد، تحقیق حاضرسه پرسشنامه دارد که تاثیر دو متغییر اضطراب و افسردگی را برمتغییر تعارضات زناشویی می سنجد. در ابتدای پرسشنامه تعدادی سوالات جمعیت شناختی در رابطه با “جنسیت” ، ” وضعیت تاهل “، “میزان تحصیلات”، مراجعین مطرح شده است.

 

۴-۳ جداول و نمودارها

 

۴-۳-۱ جداول و نمودارهای فراوانی جمعیت شناختی پاسخ دهندگان پرسشنامه

 

 

 

• جنسیت پاسخ گویان

جدول (۴-۱): جنسیت پاسخ گویان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر	کمیت	فراوانی	(درصد)
جنسیت	مرد	(۵۰)	۵۰
	زن	(۵۰)	۵۰
جمع		(۱۰۰)	۱۰۰

همان طور که در جدول و نمودار ۴-۱ ملاحظه می‌کنید، در مجموع ۱۰۰پاسخ دهنده به پرسشنامه‌ پاسخ دادند که ۵۰ نفر زن و ۵۰ نفر مرد پاسخ دهندگان را تشکیل می دادند.

 

 

 

• وضعیت تاهل پاسخ گویان

جدول (۴-۲): وضعیت تاهل پاسخ گویان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر	کمیت	فراوانی	(درصد)
وضعیت تاهل	متاهل	(۱۰۰)	۱۰۰
	مجرد	(۰)	۰
جمع		(۱۰۰)	۱۰۰

 

 

همان طور که در جدول ۴-۲ و نمودار ۴-۲ مشاهده می‌کنید، ۱۰۰نفر پاسخ دهندگان را افراد متاهل تشکیل می دهند.

 

• وضعیت سن پاسخ گویان

                                                     جدول(۴-۳): سن پاسخ گویان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر	کمیت	فراوانی	درصد
سن	۱۰ تا ۱۹ سال	۹	۹
	۲۰ تا ۲۹ سال	۳۶	۳۶
	۳۰ تا ۳۹ سال	۳۷	۳۷
	۴۰ تا ۴۹ سال	۱۶	۱۶
	بیش از ۵۰ سال	۲	۲
	جمع	۱۰۰	۱۰۰

 

 

همانطور که در جدول ۴-۳ و نمودار ۴-۳ مشاهده می‌کنید، بیشترین حجم نمونه از دسته سنی ۳۹-۳۰ سال می‌باشند. از میان ۱۰۰ پاسخ دهنده، تعداد ۹ نفر از پاسخ گویان یعنی ۹ درصد از آن‌ها در رده سنی ۱۰ تا ۱۹ سال ، تعداد ۳۶ نفر از پاسخ گویان یعنی ۳۶ درصد از آن‌ها در رده سنی ۲۰ تا ۲۹ سال ، تعداد ۳۷ نفر از پاسخ گویان یعنی ۳۷ درصد از آن‌ها در رده ۳۰ تا ۳۹ ، تعداد ۱۶ نفر از پاسخ گویان یعنی ۱۶درصد از آن‌ها در رده سنی ۴۰ تا ۴۹ سال و تعداد ۲ نفر از پاسخ گویان یعنی ۲ درصد از آنها در رده سنی بیش از ۵۰ سال قرار داشتند.

 

• تحصیلات پاسخ گویان

جدول (۴-۴):تحصیلات پاسخ گویان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر	کمیت	فراوانی	درصد
تحصیلات	سیکل	۱۵	۱۵
	متوسطه	۲۲	۲۲
	دیپلم	۲۹	۲۹
	فوق دیپلم	۱۱	۱۱
	کارشناسی	۱۶	۱۶
	کارشناسی ارشد و بالاتر	۷	۷
جمع		۱۰۰	۱۰۰

 

 

همان طور که در جدول ۴-۴ و نمودار ۴-۴مشاهده می‌کنید، بیشتر پاسخ گویان از نظر تحصیلات در مقطع دیپلم قرار داشتند. ۱۵ نفر از پاسخ گویان، یعنی ۱۵ درصد از آن‌ها در سطح سیکل و ۲۲ نفر از پاسخ گویان، یعنی۲۲ درصد در سطح متوسطه، ۲۹ نفر از پاسخ گویان، یعنی ۲۹ درصد در سطح دیپلم ، ۱۱نفر از پاسخ گویان، یعنی ۱۱ درصد در سطح فوق دیپلم ، ۱۶نفر از پاسخ گویان، یعنی ۱۶ درصد در سطح کارشناسی و ۷ نفر از پاسخ گویان، یعنی ۷درصد در سطح کارشناسی ارشد و بالاتر قرار داشتند.

 

 

 

جدول(۴-۵): فراوانی متغیرهای اضطراب ، افسردگی و تعارضات زناشویی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

متغیر	عنوان	فراوانی	فراوانی نسبی	درصد فراوانی نسبی	فراوانی تجمعی
افسردگی	هیچ یا کمترین حد	۱۰	۱/۰	۱۰	۱۰
	خفیف	۲۴	۲۴/۰	۲۴	۳۴
	متوسط	۵۷	۵۷/۰	۵۷	۹۱
	شدید	۶	۰۶/۰	۶	۹۷
	بیش ازحد	۳	۰۳/۰	۳	۱۰۰
	جمع	۱۰۰	۱۰۰	۱۰۰
اضطراب	هیچ یا کمترین حد	۱۲	۱۲/۰	۱۲	۱۲
	خفیف	۱۳	۱۳/۰	۱۳	۲۵
	متوسط	۲۳	۲۳/۰	۲۳	۴۸
	شدید	۳۴	۳۴/۰	۳۴	۸۲
	بیش ازحد	۱۸	۱۸/۰	۱۸	۱۰۰
	جمع	۱۰۰	۱۰۰	۱۰۰
تعارضات زناشویی	خفیف	۱۱	۱۱/۰	۱۱	۱۱
	متوسط	۳۹	۳۹/۰	۳۹	۵۰
	شدید	۳۲	۳۲/۰	۳۲	۸۲
	بیش ازحد	۱۸	۱۸/۰	۱۸	۱۰۰
	جمع	۱۰۰	۱۰۰	۱۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

وضعیت افسردگی پاسخ گویان

 

وضعیت افسردگی پاسخ گویان در این تحقیق با توجه به میزان پاسخ های اذعان شده در پرسشنامه افسردگی که مربوط به میزان افسردگی پاسخ گویان شرکت کننده در طرح است حاکی از این است که بیشترین فراوانی افسردگی پاسخ دهندگان در ردیف سه که همان متوسط است ،می باشد.

 

با توجه به جدول فراوانی بدست آمده برای این متغیر از تحقیق مشاهده می شود که ۱۰ درصد(۱۰نفر) افراد میزان افسردگی شان هیچی یا کمترین حد ،   ۲۴درصد(۲۴ نفر) افراد میزان افسردگی شان خفیف ،   ۵۷ درصد(۵۷ نفر) افراد میزان افسردگی شان متوسط ، ۶ درصد(۶ نفر) افراد میزان افسردگی شان شدید ،   ۳درصد(۳ نفر) افراد میزان افسردگی شان بیش از حد می باشد. بیشترین فراوانی با ۵۷ درصد مربوط به گروه متوسط بوده و همچنین کمترین فراوانی با ۳ درصد مربوط به گروه افسردگی بیش از حد می باشد. یعنی تعداد ۹۰ درصد از مراجعین که دارای اختلاف وتعارض هستند به درجاتی از افسردگی مبتلا می باشند.

 

وضعیت اضطراب پاسخ گویان

 

وضعیت اضطراب پاسخ گویان در این تحقیق با توجه به میزان پاسخ های اذعان شده در پرسشنامه اضطراب که مربوط به میزان اضطراب پاسخ گویان شرکت کننده در طرح است حاکی از این است که بیشترین فراوانی اضطراب پاسخ دهندگان در ردیف چهار که همان شدید است ، می باشد.

 

با توجه به جدول فراوانی بدست آمده برای این متغیر از تحقیق مشاهده می شود که ۱۱درصد(۱۱نفر) افراد میزان تعارضات شان هیچی یا کمترین حد، ۱۳درصد(۱۳ نفر) افراد میزان اضطراب شان خفیف،   ۲۳درصد(۲۳ نفر) افراد میزان اضطراب شان متوسط،  ۳۴ درصد(۳۴ نفر) افراد میزان اضطراب شان شدید ،   ۱۸درصد(۱۸ نفر) افراد میزان اضطراب شان بیش از حد می باشد. بیشترین فراوانی با ۳۴ درصد مربوط به گروه اضطراب شدید بوده و همچنین کمترین فراوانی با ۱۲درصد مربوط به گروه  اضطراب هیچی یا کمترین حد می باشد. یعنی تعداد ۸۸ درصد از مراجعین که دارای اختلاف وتعارض هستند به درجاتی از اضطراب مبتلا می باشند.

 

 وضعیت تعارضات پاسخ گویان

 

وضعیت تعارضات پاسخ گویان در این تحقیق با توجه به میزان پاسخ های اذعان شده در پرسشنامه تعارضات که مربوط به میزان تعارضات پاسخ گویان شرکت کننده در طرح است حاکی از این است که بیشترین فراوانی تعارضات پاسخ دهندگان در ردیف دوم که همان متوسط است ، می باشد.

 

با توجه به جدول فراوانی بدست آمده برای این متغیر از تحقیق مشاهده می شود که ۱۱درصد(۱۱نفر) افراد میزان تعارضات شان خفیف ، ۳۹ درصد(۳۹ نفر) افراد میزان تعارضات شان متوسط ، ۳۲ درصد(۳۲ نفر) افراد میزان تعارضات شان شدید، ۱۸درصد(۱۸ نفر) افراد میزان تعارضات شان بیش از حد می باشد. بیشترین فراوانی با ۳۹ درصد مربوط به گروه تعارضات متوسط بوده و همچنین کمترین فراوانی با ۱۲درصد مربوط به گروه  تعارضات خفیف می باشد. یعنی تعداد ۸۹ درصد از مراجعین به درجاتی از تعارض و اختلاف مبتلا می باشند.

 

 

 

۴-۴ آمار استنباطی

 

به مجموعه روش های که با بهره گرفتن از داده های حاصل از نمونه ، ویژگی ها وخصوصیات گروه بزرگ یا جامعه را استنباط می کنیم ، آمار استنباطی می گویند. از آنجا که اندازه گیری و مشاهده ویژگی تمام جامعه امکان پذیر نیست، آمار استنباطی این امکان را به ما می دهد تا با مطالعه ی گروهی کوچک تر (نمونه) ویژگی های جامعه را برآورد کنیم .هدف آمار استنباطی پی بردن به ویژگی های یک جامعه از راه بررسی ویژگی های یک نمونه آماری است .فرآیند استدلال ((جزء)) به ((کل)) را استنباط گویند. اعتبار استنباط بستگی به این دارد که ((جزء)) انتخاب شده تا چه حد نماینده  ((کل)) است. در علوم رفتاری معمولاً مشاهده کلیه افراد جامعه غیر ممکن (به علت بزرگ بودن حجم جامعه )و غیر عملی (به علت بالا بودن هزینه وزمان) است. در نتیجه محقق باید به صورت استقرایی عمل کند و خصوصیات جامعه مورد نظر را از طریق مطالعه ی داده های جمع آوری شده از گروه نمونه آن جامعه استنباط نماید.