مبحث چهارم: نحوه مطالبه نفقه در ازدواج موقت طولانی مدت

گفتار اول : نحوه مطالبه نفقه

بند اول : اقدامات اولیه

چنانکه زنی خود را مستحق نفقه می داند اول باید توجه کند که آیا واقعاً مستحق نفقه هست یا خیر ؟ زنانای دارای نفقه نیستند عبارتند است :

زنی که نتواند رابطه زوجیت را اثبات کند .

زن ناشزه .(زنی که تمکین نمی کند)

زنی که در عقد موقت کوتاه مدت است .

زن مرتد

– اگر مرد زن را لعان کند و فرزند خود رانفی کند.

زن حامله در طلاق بائن (گفته شد در ازدواجهای موقت طولانی مدت که مدت آن از زمان عقد از عمر زوجین تجاوز کند جدایی باید بوسیله طلاق صورت گیرد.)

زوجه اگر دارای هیچکدام از موارد مانع نفقه نباشد ابتدا شایسته است به موجب اظهارنامه رسمی از طریق دادگاه نفقه خود را مطالبه نماید . حسن اظهارنامه سهولت اثبات عدم پرداخت نفقه از تاریخ اظهارنامه است .

بند دوم : دادگاه صالح

مطابق مواد ۱ الی ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۹۱ دادگاه صالح برای رسیدگی به موضوع نفقه دادگاه خانواده بخش یا شهرستان محل اقامت زوجین است .

در حوزه قضایی شهرستان هایی که دادگاه خانواده تشکیل نشده است تا زمان تشکیل آن، دادگاه عمومی حقوقی مستقر در آن حوزه با رعایت تشریفات مربوط و مقررات این قانون به امور و دعاوی خانوادگی رسیدگی می کند.

در حوزه قضایی بخشهایی که دادگاه خانواده تشکیل نشده است، دادگاه مستقر در آن حوزه با رعایت تشریفات مربوط و مقررات این قانون به کلیه امور و دعاوی خانوادگی رسیدگی می کند، مگر دعاوی راجع به اصل نکاح و انحلال آن که در دادگاه خانواده نزدیکترین حوزه قضایی رسیدگی می شود.

دادگاه خانواده با حضور رئیس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می گردد. و قضات دادگاه خانواده باید متأهل و دارای حداقل چهار سال سابقه خدمت قضایی باشند.

بند سوم : چگونگی طرح دعوی:

دعوای مطالبه نفقه می بایست بوسیله دادخواست با رعایت تشریفات آ.د.م و قانون حمایت خانواده انجام گیرد .زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست می بایست خواسته خود را در آنها قید کند و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم نماید وی میتواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز مطالبه نماید . در صورت عدم توانایی مرد به پرداخت نفقه ویا اینکه به هیچ طریق نتوان مرد را مجبور به پرداخت نفقه نمود و یا مالی هم از او بدست نیاید که از آن محل نفقه زن پرداخت گردد زن می تواند دادخواست طلاق تنظیم نماید .

دعوای مطالبه نفقه، دعوای مالی است. در این دعوا میتوان صدور قرار تأمین خواسته را جهت توقیف اموال زوج درخواست کرد تا در فاصلهی تقدیم دادخواست و صدور رأی شوهر مبادرت به فروش اموال خود نکند.

و به موجب مادهی ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۹۱ ترک انفاق دارای جنبهی کیفری است و زن میتواند در دادسرا علیه شوهر شکایت کرده و تعقیب کیفری او را درخواست نماید. اما دعوای کیفری تنها برای مجازات شوهر ثمربخش است و برای خواهان پولی به همراه نخواهد داشت. طرح دعوی کیفری مانع از طرح دعوای حقوقی نخواهد شد و بالعکس.

برای اثبات عدم پرداخت نفقه میتوان به شهادت شهود و انجام تحقیقات محلی استناد نمود. در دادخواست میتوان محکومیت زوج به پرداخت هزینهی دادرسی را مطالبه نمود.

میتوان ضمن درخواست نفقه، صدور دستور موقت مبنی بر پرداخت مبلغی به عنوان نفقه بهطور علیالحساب را از دادگاه درخواست کرد تا در مدت دادرسی تا قطعی شدن رأی دادگاه زن بدون هزینه زندگی نماند.

مراحل عملی اقامه دعوی به ترتیب زیر است

مراجعه به دادگاه و تسلیم دادخواست :

۱- ابطال تمبر برروی برگهای دادخواست در واحد نقش تمبر مرجع قضایی .

۲- مطابق با اصل کردن مدارک و مستندات در دفتر تطبیق اصل مدارک با کپی های نقش تمبرشده (همراه داشتن اصل مدارک الزامی است ) .

۳- ضمیمه کردن اسنادو مدارک و برگهای دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی .

۴- تحویل اوراق تنظیمی و مدارک به دفتر ثبت دادخواست های مرجع قضایی و دریافت شماره .

۵- با مراجعه مجدد به دفتر ثبت و ارائه شماره شعبه رسیدگی کننده معلوم می گردد .

۶- در شعبه رسیدگی کننده اگر ایرادی متوجه دادخواست و ضمائم نباشد سیر رسیدگی قضایی بوسیله ابلاغ اخطاریه به خواهان وخوانده شروع خواهد شد .

گفتار دوم : نحوه رسیدگی و صدور رای

بند اول : نحوه رسیدگی

نحوه رسیدگی به دعوای مطالبه نفقه مطابق قواعد قانون حمایت خانواده و قانون آیین دادرسی مدنی در دادگاه خانواده خواهد بود.

بند دوم : صدور رای

الف : نحوه صدور رای

دادگاه ضمن بررسی دلایل و مستندات زوجه و استماع دفاعیات طرفین اقدام به صدور حکم می نماید . دادگاه خانواده با حضور رئیس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می گردد. قاضی مشاور باید ظرف سه روز از ختم دادرسی به طور مکتوب و مستدل در مورد موضوع دعوی اظهارنظر و مراتب را در پرونده درج کند. قاضی انشاء کننده رأی باید در دادنامه به نظر قاضی مشاور اشاره و چنانچه با نظر وی مخالف باشد با ذکر دلیل نظریه وی را رد کند. مواعد و موارد صدور رای مطابق آیین دادرسی مدنی خواهد بود .

ب: نمونه رای

خواهان: خانم ناهید…….. با وکالت آقای سید رضا… به نشانی قم،…

خوانده: آقای مصطفی …….به نشانی قم،…

خواستهها:۱- مطالبه نفقه، ۲- الزام خوانده به تهیه مسکن

رأی دادگاه

در خصوص دادخواست خانم ناهید …فرزند … با وکالت آقای سید رضا …بهطرفیت آقای مصطفی …فرزند … به خواسته الزام خوانده به تهیه مسکن مستقل و پرداخت نفقه معوقه از تاریخ ۱/۸/۸۷ تا تاریخ دادخواست ۱۰/۱۰/۸۸ و تعیین نفقه جاریه خود و فرزندان مشترک ومطالبه هزینه دادرسی که با توجه به محتویات پرونده از جمله فتوکپی مصدق نکاحنامه رسمی به شماره ترتیب پیوست پرونده وجود علقه زوجیت با صیغه موقت ۹۹ سال بین طرفین محرز است وکیل مدافع خواهان اعلام نمودند موکله در مورخه ….با خوانده ازدواج کرده دو فرزند مشترک دارند خوانده به موکله نفقه نداده و خرج و مخارج وی از اول توسط پدرش تأمین شده است و حالا هم توسط برادرش تامین میشود و همچنین مخارج فرزندانشان هم توسط برادر موکله تأمین میشود و منزلی که موکله زندگی میکند متعلق به مادر موکله میباشد و از طرفی خوانده گاهی به منزل مراجعه میکند و برای تعویض لباس میآید و لیکن خرجی پرداخت نمیکند و ضمناً دوبار اظهارنامه جهت وی ارسال شده و خوانده استنکاف نموده است خوانده علیرغم ابلاغ قانونی در جلسه دادگاه حاضر نشده و لایحهای نیز ارسال ننموده و هیچگونه دفاعی بهعمل نیاورده است و همچنین شهود خواهان که برابر جری تشریفات قانونی شهادت دادهاند اظهارات وکیل مدافعات خواهان را تایید نمودهاند بنا به مراتب دادگاه با عنایت به قسمت اخیر ماده ۱۱۱۳ چون بنای طرفین زندگی دائم بوده و نکاح ۹۹ ساله در حکم دائم است ادعای خواهان را ثابت دانسته و جمعاً خوانده را به استناد مواد ۱۱۰۲-۱۱۰۷-۱۱۱۱ قانون مدنی به پرداخت مبلغ نوزده میلیون و پانصد و شصت و هفت هزار ریال به عنوان نفقه معوقه و هزینه دادرسی و تهیه مسکن مستقل در حق خواهان محکوم مینماید ضمناً ملاحظه گردید که نفقه جاریه زوجه و فرزندان به ترتیب هر ماه مبلغ یکصد و چهل هزار تومان و شصت هزار تومان و پنجاه هزار تومان تعیین شده است رأی صادره غیابی محسوب و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در این دادگاه و سپس ظرف بیست روز هم قابل تجدیدنظر خواهی در دادگاه تجدیدنظر میباشد.

رئیس شعبه …دادگاه خانواده

گفتار سوم : نحوه اجرای حکم

بند اول : الزام به انفاق

الف :الزام به پرداخت نفقه

دادگاه زوج را به پرداخت نفقه ملزم می نماید و اگر نفقه گذشته مطالبه شده باشد او را تسلیم مجموع آن محکوم می نماید . و این محکومیت از اموال شوهر تامین می گردد . زن می تواند اموال از شوهر معرفی و به میزان محکومیت شوهر از آن مال بردارد.

ب : ضمانت اجرای الزام به پرداخت نفقه

چنانکه شوهر علیرغم امکان و توان پرداخت از تادیه نفقه همسر خود امتناع نماید مطابق ماده ۲ قانون نحوه اعمال محکومیتهای مالی اجرا می گردد و زوج تا زمان تادیه محکومیت خود در بازداشت خواهد بود .

بند دوم : تامین نفقه در موارد خاص

الف : نفقه در عده وفات

بموجب اصلاحی سال ۱۳۸۱ قانون مدنی – در عده وفات نفقه زن در صورت مطالبه از اموال کسانیکه پرداخت نفقه به عهده آنهاست تامین می گردد .

ب: نفقه زوجه در صورت صغیر بودن زوج :

با توجه به اینکه طفل صغیر تحت ولایت پدر و پدر بزرگ پدری خود می باشد پرداخت نفقه به عهده پدر است .در صورت فوت پدر یا حجر او ولایتش ساقط می شود وبه عهده پدر بزرگ پدری خواهد بود . اگر صغیر ولی خاص نداشته باشد برای وی نصب قیم می شود ونفقه زوجه وی را ولی خاص و در صورت نبودن او قیمی که دادگاه تعیین می کند نفقه با پرداخت خواهد کرد .

ج : نفقه زوجه در صورت مجنون بودن زوج :

این مورد نیز همان شرایط مورد قبلی را دارد یعنی در صورت نبودن ولی خاص برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند دادگاه نصب قیم می نماید تا اداره اموال او را بر عهده بگیرند .