3 قرار مجرمیت
95
فصل پنجم: الزامات نهاد تحقیق در حفظ حقوق دفاعی متهم در قتل های عمدی
 
مبحث نخست: حق دفاع متهم و تضمینات ناظر بر آن
98
گفتار نخست: حق تفهیم اتهام به موقع به متهم
98
گفتار دوم: حق متهم به اطلاع یافتن خانواده اش از وضعیت وی و ملاقات با او
101
گفتار سوم: حق برخورداری از معاینات پزشکی
102
گفتار چهارم: حق سکوت متهم
102
گفتار پنجم: حق داشتن وکیل در تحقیقات مقدماتی
105
گفتار ششم: نگهداری در بازداشتگاه رسمی و قانونی
107
گفتار هفتم: به کارگیری اصول و شیوه های علمی قانونی در تحقیقات و بازجویی ها
109
گفتار هشتم: حفظ حرمت منازل و اماکن و اشیاء (حفظ حریم خصوصی و شخصی متهم)
110
نتیجه گیری
112
پیشنهادها
115
منابع و مآخذ
117
 

چکیده:

تحقیقات مقدماتی یکی از مهمترین فرآیند رسیدگی به جرم می باشد که سنگ زیربنای دادرسی های کیفری را تشکیل می دهد. هدف از انجام این مرحله جمع آوری دلایل و مدارک وقوع جرم است که یک نهاد تخصصی مستقل به نام نهاد تحقیق  که در کشور ما متشکل از شعب بازپرسی و شعب دادیاری می باشد مسئولیت انجام این امر را به عهده دارند. هر یک از نهادهای دستگاه عدالت کیفری از جمله نهاد تحقیق وظایف، اختیارات و مسئولیت های مهمی را در راستای انجام فرآیند کیفری بر عهده دارند. نهاد تحقیق نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد و مطابق مقررات قانونی در راستای انجام تحقیقات مقدماتی وظایفی، اختیارات و مسئولیت های متعددی به عهده او می باشد. به طور کلی نهاد تحقیق در مرحله تحقیقات مقدماتی یک وظیفه ی اصلی و یک وضعیت فرعی را عهده دار می باشد.

وظیفه اصلی نهاد تحقیق جمع آوری دلایل و مدارک له و علیه متهم است و وظیفه فرعی آن صدور قرارهای تأمین به منظور جلوگیری از فرار متهم می باشد. نهاد تحقیق همچون سایر نهادهای رسیدگی کننده به جرم باید توازن لازم را بین دو هدف مهم دادرسی های کیفری برقرار نماید. این دو هدف مهم مطابق اصل 9 قانون اساسی عبارتند از: 1) حفظ حقوق جامعه 2) حفظ حقوق فردی که به همین منظور نهاد تحقیق الزاماتی را به موجب قوانین داخلی عهده دار می باشد. فلسفه الزامات وارده بر نهاد تحقیق تضمین حقوق جامعه و حقوق فردی در کنار هم به عنوان دو هدف اساسی دادرسی های کیفری است. به نحوی که هیچ یک از این دو هدف فدای هدف دیگر نشده و به بهانه حفظ هدف دیگر تضییع نشوند که در این صورت نظام دادرسی کیفری نمی تواند یک نظام مناسب و عادلانه باشد. بنابراین ضرورت دارد تا با انجام یک تحقیق علمی الزامات نهاد تحقیق در نظام حقوق کیفری ایران مورد بررسی قرار گیرد اما از آنجایی که قتل عمدی معمولاً در هر زمان و در هر جوامع بشری به عنوان مهمترین جرم مطرح بوده و می باشد. موضوع این تحقیق در جهت بررسی دقیق بر بررسی الزامات نهاد تحقیق در خصوص قتل های عمدی اختصاص یافته است. با توجه به اینکه مجازات قتل عمدی در کشور ما قصاص می باشد هر گونه اشتباه نهاد تحقیق و بی توجهی به الزامات قانون می تواند از یک سو سبب پایمال شدن خون فرد قربانی و حقوق اولیاء دم شود و از سوی دیگر ممکن است سبب تضییع حقوق متهم و در نتیجه اعمال مجازات قصاص نفس در مورد یک فرد بی گناه شود. بنابراین بررسی الزامات نهاد تحقیق در حوزه قتل های عمدی از سایر حوزه های اعمال مجرمانه ضروری تر می باشد.

کلمات کلیدی: قتل، قانون، تحقیق، نهاد، مواد، حقوق، بازپرس، دادستان، کیفری.  

فصل نخست

کلیات

 
 
 
1- مقدمه

موضوع تحقیقات مقدماتی از اساسی ترین موضوعات مطرح در آئین دادرسی کیفری است به لحاظ نقش عمده تحقیقات مقدماتی در حفظ حقوق متهم و به آن صیانت از اصل کلی و لازم الرعایه برائت توجه به چگونگی انجام تحقیقات و ظرافت های آن از مهمترین موضوعاتی است که از جنبه های مختلف قابل بررسی می باشد. چون تضمینات حفظ حقوق متهم بیشتر در این مرحله نمود پیدا می کند بنابراین برای اطمینان از اجرای عدالت مرحله تحقیقات مقدماتی بایستی واجد شرایطی باشد که بتواند با جمع نمودن حقوق فردی و اجتماعی کارکرد اصلی خود که همانا رسیدن به واقعیت می باشد را به نحو شایسته ایفا نم اید.

اهمیت تحقیقات مقدماتی در جرم قتل عمدی به لحاظ حساسیت های خاص مربوط به این بزه در نوع مجازات قانونی آن دو چندان می باشد به نظر می رسد که قانونگذار در خصوص تحقیقات مقدماتی بایستی شیوه ای افتراقی را پیگیری نماید، زیرا اقتضای رسیدگی به این جرم ایجاب می نماید که تحقیقات مربوط به آن از اصول و شیوه هایی متمایز با سایر جرائم تبعیت نماید. اینکه آیا قانونگذار در قانون آئین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 به این مهم توجه نموده است یا خیر موضوع کلی پایان نامه حاضر را تشکیل می دهد ضمن آنکه از قوانین و مقررات فعلی غافل نگردیده و این قوانین و مقررات نیز مدنظر قرار گرفته است. البته اصول کلی حاکم بر تحقیقات مقدماتی در باب بزه قتل عمدی در اکثر قوانین و مقررات از برخی از شیوه های بنیادین تبعیت نمود که امکان تغییر آنها با تغییر در قوانین و مقررات به سختی امکان پذیر است.

اینکه تحقیقات مقدماتی تا چه مرحله ای ادامه  دارد و چه موضوعاتی تحت عنوان تحقیقات مقدماتی شناخته می شود هم مدنظر قرار گرفته است زیرا در خصوص اینکه برخی از اقدامات عنوان تحقیقاتی دارند یا خیر اختلاف نظر جدی وجود دارد. در همه این موارد سعی در بیان دیدگاههای مختلف مهم و نهایتاً با بررسی این دیدگاهها نظریه ای که به صواب نزدیکتر است با ذکر جهت و دلائل و استدلال منطقی بیان گردیده است.

2-1- بیان مسأله

همانطوری که در مقدمه بیان گردید موضوع تحقیقات مقدماتی یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در آئین دادرسی کیفری می باشد و از طرفی این موضوع زمانی که با قتل عمدی در ارتباط باشد اهمیت  آن دو چندان می گردد. با توجه به اینکه قانون آئین دادرسی کیفری در سال 1392 تصویب گردید و به زودی اجرایی می گردد توجه به نوآوریهای قانون در باب تحقیقات مقدماتی و خصوصاً در باب بزه قتل عمدی موضوع پایان نامه حاضر است. به نظر می رسد که قانونگذار در قانون جدید  از تحولات جهانی در باب توجه بیشتر به حقوق متهم تأسی گرفته است به نحوی که استانداردهای حفظ حقوق متهم در این قانون به نحو قابل توجهی ارتقاء یافته است. البته به اعتقاد برخی از حقوقدانان در قانون جدید آئین دادرسی کیفری موضوعاتی مطرح گردیده است که ممکن است اجری آنها در عمل باعث به وجود آمدن مشکلات جدی در راستای تأمین منافع جامعه گردد یا به عبارت ساده تر برخی ها معتقدند که قانون جدید آئین داوری کیفری در باب حفظ حقوق متهم تا حدی پیش رفته است که ممکن است منافع جمعی دچار آسیب جدی گردد. با توجه به بحث ها و دل نگرانی های موجود در باب قانون جدید آئین دادرسی کیفری موضوع پایان نامه حاضر به تحقیقات مقدماتی در قتل های عمدی اختصاص یافته است که با نگرش به قانون جدید و البته مدنظر قرار دادن قوانین قبلی به تحولات صورت گرفته از جنبه های مختلف توجه گردیده و در نهایت ضمن جمع بندی مطالب پیشنهادات لازم ارائه گردد تا در صورت امکان در اطلاعات بعدی قوانین این داور مدنظر قرار گیرد.

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

از آنچه که در موارد قبلی گفته شد اهمیت و ضرورت تحقیق عیان و آشکار می گردد. بطور خلاصه باید گفت که قانون آئین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 هنوز در بوته عمل قرار نگرفته است و از طرفی قانون جدید تحولات شگرفی را در زمینه های مختلف ایجاد نموده است. یکی از موضوعاتی که عمیقاً تحول گردیده است موضوع تحقیقات مقدماتی می باشد. با توجه به لحاظ استانداردهای جدید و سخت گیری های بیشتر قانون برای اطمینان از حقوق متهم در این مرحله از دادرسی توجه و بررسی آن لازم و ضروری است. از طرف دیگر با توجه به نو بودن قانون جدید و اینکه هنوز جامعه ما نتوانسته است به صورت دقیق این قانون را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد و مطالعات و تحقیقات صورت گرفته در معرض این قانون بسیار ناچیز می باشد ضرورت انجام این تحقیق را دو چندان می نماید.

4-1- اهداف تحقیق

اهداف تحقیق در دو قسمت پیگیری می شود.

5-1- اهداف اصلی

اهداف اصلی این پژوهش عبارتست از:

نوآوری های قانون جدید آئین دادرسی کیفری در باب تحقیقات مقدماتی
شناخت نقاط قوت این قانون در باب تحقیقا مقدماتی
شناخت نقاط ضعف قانون جدید در خصوص تحقیقات سازمان
 

6-1- اهداف فرعی

اهداف فرعی این تحقیق عبارتست از:

تبیین چارچوب مطمئن و ضابطه مند برای تحقیقات مقدماتی در باب بزه قتل عمدی
روشن نمودن دل نگرانی های موجود در باب حفظ حقوق متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی در قتل عمدی
دستیابی به نظریه های صحیح و مطابق واقع در بین اختلاف نظرهای موجود در خصوص کم و کیف تحقیقات مقدماتی در بزه قتل عمدی