باشد درباره شیوه های آن است; اینکه آیا باید راه مبارزه را منحصر به مجازات نمود یا آنکه راه های دیگری هم در نظر گرفت. برای پیشگیری و مبارزه اساسی با جرم زیر میزی پزشکان نیز باید با علل آن به مبارزه برخاست. کمبود منابع حقوقی که در آن به علل و راه کارهای پیشگیری از این پدیده پرداخته شده باشد به وضوح احساس می شود. ضمن آن که در خصوص تخلف یا جرم بودن این موضوع تاکنون تحقیق مفصلی صورت نپذیرفته و عناصر تشکیل دهنده آن به درستی تبیین نشده است. همچنین به نظر می رسد علیرغم تلاش های صورت گرفته، وقوع این جرم در جامعه رو به افزایش است. از این رو ضرورت دارد در پژوهشی مستقل به بررسی جنبه های گوناگون حقوقی و جرم شناختی این موضوع پرداخته شود تا هم یاریگر قضات، وکلا ، پزشکان و دیگر دست اندرکاران این امر باشد و هم چراغی باشد فراروی مقنن برای تدوین و اصلاح قوانین در آینده.لذا نگارنده در این پایان نامه تلاش خواهد نمود تا با نگاهی علمی و در حد وسع خویش پاسخگوی ضرورت پژوهش باشد.

۱-۳اهداف پژوهش

اهداف تحقیق پیش رو عبارت است از:

1. ارائه راهکارهای قانونی و اجرایی جهت جلوگیری از اخذ دریافت مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان ۲٫تقویت اخلاق حرفه ای پزشکان توسط سازمان مربوطه

۳-.کمک به تدوین قوانین جزایی خاص در جهت مبارزه با این پدیده
۴٫اصلاح نگرش و برخورد نسبت به مرتکبین این جرم با دیگر مجرمان مالی جهت مبارزه با این مجرمان

5. شناسایی علل وقوع و رواج پدیده زیرمیزی در نظام سلامت کشور
6. تشخیص تخلف یا جرم بودن اخذ مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان در شرایط مختلف

۱-۴سؤالات و فرضیه های پژوهش
سوال اصلی
براساس موضوع پژوهش و سایر مطالب پیش گفته، سؤال اصلی عبارت است از:
۱٫وضعیت حقوقی دریافت مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان از بیمار چگونه است؟
سوالات فرعی

1. وضعیت حقوقی قوانین موجود در برخورد با پدیده زیرمیزی پزشکان چگونه است؟
2. راهکارهای حقوقی برخورد موثر با پدیده زیرمیزی پزشکان چیست؟

در مقام پاسخگویی به سؤالات فوق، نگارنده فرضیات ذیل را در نظر دارد و در نوشتار پیش رو سعی در بررسی و تبیین آن ها خواهد نمود :
۱٫به نظر می رسد با توجه به قوانین موجود، اخذ مبالغ اضافی از سوی پزشکان را بتوان هم جرم و هم تخلف دانست.

2. 2. به نظر می رسد قوانین موجود در زمینه پدیده زیرمیزی پزشکان مبهم و مجمل می باشد؛ از این رو ضرورت دارد که قانونگذار با اصلاح قوانین موجود یا تدوین و تصویب یک قانون خاص و جامع پاسخگوی نیازهای کنونی در خصوص این پدیده باشد.
   3. به نظر می رسد اصلاح ساختارمدیریتی و اداری، اصلاح ساختار فرهنگی جامعه، رعایت اصول اخلاق حرفه ای، نظارت بیشتر بر کار پزشکان و اعمال ضمانت اجراهای کیفری بازدارنده از مهم ترین راهکارهای پیشگیری از پدیده زیرمیزی گرفتن پزشکان می باشد.

۱-۵روش پژوهش

با توجه به مبنا و ماهیت موضوع انتخابی، تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی انجام شده است. در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است. در حقیقت تحقیقات توصیفی هم جنبه کاربردی  دارد هم جنبه مبنایی. در بعد کاربردی از  نتایج در تصمیم گیری و برنامه ریزی استفاده می شود و در بعد مبنایی به کشف حقایق و واقعیتهای جهان خلقت می پردازد. در این راستا با مراجعه به کتابخانه ها، مراکز پژوهشی، دانشگاه ها و وب سایت های علمی جهت مطالعه منابع و فیش برداری از آنها اقدام شده و سپس بر اساس منابع گردآوری شده، اقدام به تدوین پایان نامه بر اساس پلان بندی گردیده است. در این روش تحقیقی، علاوه بر توصیف عینی و واقعی خصوصیات یک موضوع و بیان اطلاعاتی راجع به آن، به منظور بهبود شرایط کنونی و در راستای ارائه راهکارها و الگوهای پیشنهادی در زمینه مورد بحث تلاش می گردد.
روش گردآوری اطلاعات و مطالب، کتابخانه ای است؛ به گونه ای که با بهره گیری از منابع حقوقی مرتبط با بحث و مراکز علمی و پژوهشی، فیش برداری لازم انجام پذیرفته و سپس برای تکمیل آن از اسناد و قوانین نیز استفاده خواهد شد. اطلاعات به دست آمده از مجموع مطالعات فوق زمینه ی تهیه چهارچوب کلی و ابتدایی پژوهش را فراهم می آورد. همچنین به منظور غنای مباحث ارائه شده، با مراجعه به برخی از پایگاه های داده و جستجوی اینترنتی، مقالات علمی معتبری تحصیل و مورد استفاده قرار گرفته است.
۱-۱پیشینه پژوهش
با بررسی ها و مطالعات انجام یافته در خصوص موضوع انتخابی مشخص شدکه تاکنون در کشور ما کتاب یا پایان نامه ای به صورت تخصص و تلفیقی در این مورد تدوین و تألیف نشده است و اگر تحقیقی نیز انجام یافته، تنها در قالب معدودی مقاله بوده که آن هم مرتبط با بخش و یا مبحثی از پایان نامه خواهد بود.ضمن اینکه پژوهش های انجام یافته نیز بیش از آن که جنبه حقوقی و جرم شناختی داشته باشد از دیدگاه پزشکی به این مسأله نگریسته است. برای نمونه می توان به مقاله آقای محمدرضا ساکی تحت عنوان بررسی جرایم و تخلفات پزشکان درج شده در روزنامه حمایت مورخ ۱۵/۱۲/۹۱ اشاره نمود که بسیار مجمل است.ضمن اینکه در برخی کتب پزشکی قانونی یا حقوق پزشکی نیز اشاره مختصری به این جرم شده است.لازم به ذکر است که پایان نامه اینجانب برای دستیابی به اهداف پیش بینی شده، درچهار فصل کلی ارائه خواهد شد. در فصل اول، مفاهیم و پیشینه موضوع مطرح تا با بستر سازی مناسب ، در فصل دوم جنبه های مختلف حقوقی زیرمیزی گرفتن پزشکان از منظر حقوق جزای عمومی، اختصاصی و آیین دادرسی مطرح و تبیین شود. در فصل سوم نیز به تبیین زیرمیزی گرفتن پزشکان از منظر جرم شناسی و در فصل چهارم به نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته و در این راه ، علل وقوع این پدیده و راهکارهای پیشگیری از آن مورد نظر قرار گرفته است.

۱-۷تبیین مفاهیم وتعاریف

اگر نگاهی به نگاشته های عظیم و گران سنگ حقوقی که به حق منابع و گنجینه های عظیم و بی همتای دانش بشری به حساب می آیند داشته باشیم ، به سادگی درخواهیم یافت که کلام بزرگان و اندیشمندان با ارائه کلیاتی چند در باب بسط معانی الفاظ و اصطلاحات حقوقی و تخصصی آغاز می شود ؛ به گونه ای که مخاطب با دستی پر و پیش زمینه فکری مناسب به سراغ ره آوردهای علمی برود. ما نیز به پیروی از چنین سنت حسنه ای در فصل آغازین این پژوهش ابتدا به واژه شناسی و سپس پیشینه موضوعات مورد نیاز می پردازیم تا با تحلیل آنها بستر مناسب جهت بررسی و تحقیق در این زمینه فراهم می گردد.
۱-۷-۱تبیین مفاهیم
استعمال لفظ در معنای حقیقی و ترتب آثار منطقی بر آن ، جز در پرتو شناخت مفهوم و مدلول واقعی آن امکان پذیر نیست . همچنین ، تشخیص معنای لغوی یا اصطلاحی یک واژه از واژگان به ظاهر متشابه و متداخل در حوزه طرح هر بحثی ، منوط به واژه شناسی صحیح و دقیق است. در قلمرو علم حقوق نیز از آنجا که اصولاً استعمال لفظ در چارچوب قانونی با توجه به معنای عرفی آن صورت می گیرد و الفاظ قانونی ، تابع معانی اصلی و حقیقی اند ، طرح بحث واژه شناسی در همین ابتدا ضرورت می یابد . لذا در راستای بسترسازی مناسب و با تفکیک و تقسیم بندی مطالب به دو گفتار “واژگان اصلی” و “واژگان مرتبط” تلاش می شود که تعاریف روشنی ارائه گردد.

۱-۷-۱-۱واژگان اصلی

هر واژه ای دارای یک معنای لغوی و یک مفهوم اصطلاحی است. ما نیز به تبع رویه مرسوم پژوهشگران ابتدا به معنای لغوی و سپس معنای اصطلاحی واژگان می پردازیم .

۱-۷-۱-۱-۱ رشوه [۱]

شایان ذکر است دلیل اینکه در ابتدای پایان نامه به تبیین رشوه می پردازیم قرابت این جرم با پدیده زیرمیزی پزشکان می باشد. ضمن اینکه در مباحث آینده بحث خواهد شد که آیا می توان زیرمیزی پزشکان را رشوه دانست یانه. از این رو ضرورت دارد تا با مفهوم رشوه آشنا شویم.

۱-۷-۱-۱-۱-۱ معنای لغوی

واژه رشوه، اسم مصدر از ریشه «رشو» و در معنای لغوی به معنی کود و خاشاک است که کشاورزان به منظور آماده کردن زمین برای فلاحت در زمین قبل از کشت پخش می نمایند.[۲] وجه تشابه این معنی با معنای اصطلاحی قانون که مرتکب آن بزهکار شناخته می شود این است که همانطوری که کود، زمین را برای زراعت آماده می کند رشوه هم مرتشی را برای انجام منظور راشی آماده و مرتشی را به سوی راشی جلب می نماید. همچنین رشوه در لغت به معنای طناب دلو، طناب چاه، طناب بلند و یا مطلق طناب نیز آمده است.[۳]
علمای لغت در واژه ” رشوه ” وسعت قلب نشان داده و حرف راء رشوه را با سه حالت ضمه، فتحه و کسره جایز شمرده اند. لذا تلفظ آن بضم(راء) وبفتح(راء) وکسر(راء)صحیح است.[۴]
کلمات هم خانواده رشوه عبارتند از: راشی: اسم فاعل ، به معنای رشوه دهنده .مرتشی: اسم فاعل از باب معنای رشوه گیرنده و ارتشاء: مصدر باب افتعال و به معنای رشوه گرفتن است. رایش : اسم فاعل از ماده ” ریش ” به واسطه گفته می شود که تلاش می کند بین رشوه دهنده و رشوه گیرنده توافق حاصل شود.[۵]
رشوه در شرایع و ادیان به«سحت»تعبیر شده و سحت ، مال پدید آمده از حرام و از خباثت است که انسان از قبول و آلودگی به آنها ننگ و عار دارد.در عرف بازاری و اصطلاح عموم رشوه عبارت از ثمن و بهای خودفروشی است که کسی برای انجام امر غیرمشروع یا امر ناروا آن را اخذ و بدان وسیله امانت و شخصیت و ارزش وجودی خود را از دست می دهد.[۶]
در اسلام عمل رشوه دادن و رشوه گرفتن گناه و مستوجب مجازات است. قرآن کریم از آن به “اکل ما به باطل” یاد کرده است. در روایات نیز این کار هم پایه کفر به خدا دانسته شده و به راشی و مرتشی وعده آتش داده شده است.

۱-۷-۱-۱-۱-۲معنای اصطلاحی

رشوه در معنای اصطلاحی، دادن مالی است به مأمور رسمی یا غیررسمی دولتی یا بلدی به منظور انجام کاری از کارهای اداری و قضائی، ولو این که آن کار مربوط به شغل گیرنده مال نباشد؛ خواه مستقیم آن مال را دریافت کند یا به واسطه شخصی دیگر آن را بگیرد. این شخص واسطه را در فقه «رایش» گویند و دهنده مال را «راشی» و گیرنده مال را «مرتشی» خوانند. شرط تحقق رشوه، تبانی و توافق گیرنده و دهنده برای دادن و گرفتن رشوه است.[۷]
در کتب فقهی عربی معانی ذیل برای رشوه برشمرده شده است:
۱٫رشوه چیزی است که برای باطل ساختن حق یا ثابت کردن باطل داده می شود.
۲٫ رشوه دستمزد و حق السعی است که قرار داده می شود که رشوه را جعل می نامد.