بررسی انتقال تکنولوژی های انجام شده به کشورهای جهان سوم عموما چشم اندازتیره ای را نشان می دهد. با مطالعه سابقه همکاریهای علمی و تکنولوژیک کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه به کرات ملاحظه می شود که زیر لوای همکاریهای شمال باجنوب و کمک به جهان سوم و بالاخره انتقال تکنولوژی ، آنچه هرگز به وقوع نمی پیونددانتقال واقعی تکنولوژی و یا به بیان دقیقتر انتقال تکنولوژی های مناسب به کشورهای متقاضی است . معمولا فروش تکنولوژی های از رده خارجی همچون صنایع آلوده کننده محیط زیست و پرمصرف انرژی همچون فرایندهای غیرکارا در برخی موارد از تولید موادپتروشیمی ، روش های غیراقتصادی تولید آهن و فولاد و مانند آنها با تبلیغات زیاد واغلب طی قراردادهای سنگین مالی تحت پوشش انتقال تکنولوژی به کشورهای جهان سوم تحمیل می شوند.
در بررسی اغلب قراردادهای متعارف انتقال تکنولوژی ملاحظه می گردد که موسسات عرضه کننده تکنولوژی به منظور جذب سرمایه کافی برای توسعه تکنولوژی های جدید خود، تلاش می کند با فروش تکنولوژی های از رده خارج به کشورهای متقاضی ، علاوه بر تامین سرمایه لازم ، رقبای احتمالی آینده را نیز از میدان به درکنند.
درواقع ، کشورهای صنعتی ، هیچ علاقه ای به واگذاری کمترین تکنولوژی مفید به کشورهای درحال توسعه ندارند و در استفاده از نیروی قهرآمیز برای تحمیل اراده و حفظ تسلط بر آنها هیچ تردیدی به خود راه نمی دهد. بنابراین ملاحظه می شود که در شرایط متعارف هرگز شرکتها و موسسه های عرضه کننده تکنولوژی حاضر به از دست دادن عامل برتری و استیلای خود در بازار رقابت جهانی نخواهندبود، پس چاره چیست ؟
بررسی های انجام شده شاهد این مدعاست که شرکتهای دارنده تکنولوژی های پیشرفته در شرایط خاصی مجبور به انتقال واقعی تکنولوژی هستند.انتقالی که اگرگیرنده قدر آن را بداند فرصت مناسبی برای دسترسی به تکنولوژی های نوین به شمارمی رود. این فرصتها معمولا به هنگام بروز مشکلات اقتصادی و مدیریتی برای موسسات صاحب تکنولوژی بروز می کنند. مشکلاتی که حتی در کشورهای توسعه یافته موجب ورشکستگی شرکتها می گردد و در آن هنگام درصورت هشیاری متقاضی تکنولوژی به طرق مختلف و حتی گاهی اوقات به صورتی تقریبا رایگان می توان به پیشرفته ترین تکنولوژی های حیاتی دست یافت .
در کشور ایران نیز استفاده از این شرایط قابل تحقق است . بروز ناپایداری سیاسی دردیگر کشورها ازجمله شوروی سابق ، وجود رقابتهای اقتصادی بین شرکتهای غربی ،حضور ایرانیان مقیم خارج از کشور در برخی از موسسات مهم و بالاخره عموم مسلمانان و دوستداران انقلاب ، همه و همه زمینه های مناسبی هستند که در عرصه رقابت علمی وتکنولوژیک جهان امروز، عرصه نبرد فنی و تکنولوژیک را به نفع ما ترسیم می کند وتوسعه روزافزون شبکه های ارتباطی بر شدت و عمق تغییر و تحولات در این پهنه دامن زده است .
بند دوم :متقاضی تکنولوژی ، آمادگیهاو هماهنگیها
همان طور که در قسمت روش های کسب تکنولوژی مطرح شد، هرچه سطح گیرنده تکنولوژی بالاتر باشد، هزینه انتقال تکنولوژی کاهش یافته و جذب آن به صورت موثرتری انجام می شود. نکته مهم برای دست اندرکاران انتقال تکنولوژی این است که گیرنده تکنولوژی باید مناسب با سطح انتقال تکنولوژی باشد. به عنوان مثال گیرنده یک تکنولوژی نمی تواند در سطح طراحی مهندسی یک کارخانه باشد، بلکه باید یک دفترطراحی تکنولوژی را جذب کند و سپس به بخشهای موجود مهندسی ساخت و تولیدمنتقل کند. بنابراین اگر هدف از انتقال تکنولوژی تنها تولید محصولات در مدت عمرمحدود تکنولوژی است ، آنگاه ممکن است انتقال ماشین آلات و دستورالعمل های فنی بهره برداری از ماشین آلات و تعمیر و نگهداری آن به یک واحد تولیدی که از نیروی انسانی ماهر و سازماندهی خوب و دانش فنی و اطلاعات موردنیاز برخوردار است ما رابه این هدف نائل آورد ولی کمک چندانی به ایجاد توانایی طراحی و ساخت واحدهای مشابه در کشور نمی کند. نمونه بارز این امر در ساخت کارخانه های تولید سیمان در کشوراتفاق افتاد که علی رغم احداث حدود ۳۰ کارخانه توسط شرکتهای خارجی در کشور،هنوز توانایی طراحی و ساخت این واحدها در ظرفیتهای مختلف و با مواداولیه متفاوت در کشور وجود ندارد. درحالی که اگر انتقال تکنولوژی در سطوح بالاتری انجام می شد،تنها احداث تعداد انگشت شماری از این واحدها با همکاری شرکتهای خارجی ، کافی بودتا توانایی طراحی و ساخت این نوع کارخانه ها در کشور به وجود آید.
به عبارت دیگر در هر انتقال تکنولوژی در رابطه با نقش گیرندگان تکنولوژی بایدپاسخ سوالات ذیل مشخص باشد:
دفتر طراحی کارخانه و دفاتر طراحی تجهیزات آن کجاست ؟
ساخت کارخانه و ماشین آلات موردنیاز در کجا انجام می شود؟
نصب و راه اندازی آن چگونه انجام می شود؟
بهره بردار و تولیدکننده محصولات آن کیست ؟
تعمیر و نگهداری آن چگونه انجام می شود؟
بند سوم :ویژگیهای تکنولوژی مناسب
ارزیابی و انتخاب تکنولوژی یکی از فعالیتهای مهم انتقال تکنولوژی محسوب می شود و بعضا انتخاب نامناسب تکنولوژی پیامدهای جبران ناپذیری دارد. پروفسورعبدالسلام در یکی از سخنرانیهای خود اظهار داشت : در مصر سه میلیون دلار صرف ایجاد کارخانه ای شد تا لامپهای گرمایونی تولید کنند. این کارخانه در همان سالی برپا شدکه ترانزیستورهای کاملتری به وجود آمد و به بازارهای جهانی سرازیر شد. طبعا مشاوران خارجی ایجاد چنین کارخانه ای را توصیه کرده بودند ول

ی مقامهای مسئول مجری بودندکه درک خاصی از چگونگی دانش نداشتند و درعین حال بدون مشورت با فیزیکدانان شایسته کشور خودشان این توصیه را پذیرفتند. [۳۱]
در بررسی مفاهیم ، اهمیت و طبقه بندی تکنولوژی ، با مرور ادبیات تکنولوژی ،مدلهای لازم برای بررسی ماهیت تکنولوژی و انتخاب تکنولوژی مناسب بررسی شد.به نظر می رسد بررسی پنج بعد عمر تکنولوژی ، پیچیدگی تکنولوژی ، سرعت تحولات آن ،اندازه بازار در دسترس و ارزش افزوده حاصل ، دسته بندی مناسبی را برای انتخاب تکنولوژی دراختیار قرار دهد:
مناسب ترین وضعیت عمر تکنولوژی برای انتقال ، دوره معرفی و رشد تکنولوژی است . یعنی مرحله ای که ریسک تحقیقات سپری شده و زمان کافی برای استفاده اقتصادی از آن فراهم باشد;
پیچیدگی تکنولوژی موردانتقال باید درحد توان فنی و اقتصادی متقاضی تکنولوژی ویا یک قدم بالاتر باشد که امکان جذب تکنولوژی فراهم شود;
سرعت تحولات تکنولوژی باید متناسب با فضای محیطی نیازمند تکنولوژی باشد که امکان حیات و توسعه تکنولوژی فراهم بوده و همراهی با تحولات تکنولوژی در دنیاامکان پذیر گردد;
اندازه بازار داخلی ، منطقه ای و یا بین المللی دردسترس به اندازه کافی بزرگ باشد. درشرایطی که علاوه بر اندازه بازار، کشش بازار نیز زیاد باشد، سود مناسبی را نصیب سرمایه گذاران خواهدکرد;
باتوجه به توان متقاضی ، ارزش افزوده تکنولوژی بالا بوده و تکنولوژی در لایه ای منتقل شود که بیشترین ارزش افزوده را داشته باشد. به عنوان مثال بیشترین ارزش افزوده بیوتکنولوژی در لایه تحقیقات کاربردی و توسعه ای در حالی که بیشترین ارزش افزوده نرم افزار در طراحی مهندسی است .[۳۲]
گفتار پنجم:موانع انتقال تکنولوژی
۱- ساختار نامتناسب سیاسی و اجتماعی
۲-ضعف طبقه متوسط و ضعف مدیریت
۳-بی سوادی
۴- افزایش جمعیت و عدم استفاده از نیروی انسانی
۵-عامل فرهنگی
۶- ضعف نظام آموزشی
۷- وابستگی
۸-غارت جهان سوم
۹-سطح تکنولوژی
۱۰-عوامل زیربنائی (حمل ونقل ،ارتباطات ،تاسیسات مربوط به انرژی ، نهادی آموزشی و اطلاعاتی )[۳۳]
گفتار ششم : روش های انتقال تکنولوژی
منظور از روش انتقال تکنولوژی، مجموعه ای از فعالیتهای از پیش تعریف شده ای است که طی آن تکنولوژی مورد نیاز در اختیار متقاضی قرار می گیرد. روش های انتقال تکنولوژی، بسته به نوع تکنولوژی و شرایط گیرنده و دهنده آن متفاوت و در برخی موارد بسیار متنوع است. انتقال تکنولوژی می تواند به شکل های انتقال بین المللی تکنولوژی، انتقال منطقه ای تکنولوژی، انتقال میان صنعتی تکنولوژی، انتقال میان شرکتی تکنولوژی و انتقال درون شرکتی تکنولوژی انجام شود.[۳۴]
انتقال تکنولوژی به روش های گوناگونی صورت می پذیرد که آن ها را به دو دسته عمده روش های غیر تجاری و روش های تجاری تقسیم می نمایند. لیستی از روش های تجاری در زیر آورده شده است.
قرارداد لیسانس اختراع
قرارداد لیسانس دانش قرارداد لیسانس علامت تجاری
قرارداد لیسانس دانش فنی کپی رایت
قرارداد فرانشیز و توزیع
قرارداد سرمایه گذاری مشترک
قرارداد پروژه آماده بهره برداری
قرارداد تحقیق و توسعه
قرارداد طراحی و خدمات مهندسی
قرارداد خدمات مدیریت
قرارداد همکاری فنی
قرارداد خدمات فنی
قرارداد مشاوره
قرارداد ساخت، بهره برداری و انتقال
قرارداد سازنده با طراح اجزاء اصلی
قرارداد پیمانکاری فرعی
قراردادهای خرید کالاهای سرمایه ای
سرمایه گذاری مستقیم خارجی
قرارداد بازسازی و نوسازی
قرارداد تعمیر و نگهداری
کسب و ادغام