گفتار دوم : ازدواج موقت طولانی مدت
بند نخست : معیار های تمییز ازدواج موقت بلند مدت و کوتاه مدت
در گفتار پیشین مختصری در مورد ازدواج موقت کوتاه مدت گفته شد در این گفتار در مورد ازدواج موقت بلند مدت بحث می گردد و خواهیم دید از نظر حقوقی این دو نوع ازدواج باهم متفاوتند و بدیهی ترین تفاوت این دو از حیث مدت است بنابراین لازم است معیار تشخیص و تمییز ازدواج موقت طولانی مدت و کوتاه مدت بررسی گردد:
عنصری به نام زمان تعیین کننده تکلیف این ابهام است . زمان به معنی مدت کم یا زیاد است.
مدت در لغت به وقت و زمان معین, قسمتی از وقت و زمان معنی شده است . پاره ای از زمان که شروع و پایان دارد . هر چقدر فاصله زمانی از شروع تا پایان بیشتر باشد مدت طولانی تر است.
تفاوت زمان با مدت آن است که مدت بر بخشى معین از زمان که براى کارى قرار داده شده است گفته می شود، بنابر این، زمان اعم از مدت است مدت پاره تعیین شده ای از مدت است .
جایگاه زمان در شریعت مقدس متفاوت است. زمان گاه وقت اداى فرایضى قرار گرفته است، مانند اوقات معینى که براى اداى نمازهای یومیه قرار داده شده است یا ماههاى حج که ظرف به جا آوردن مناسک حج قرار داده شده است. و گاه شرط رکنى برخى عبادات واقع شده است، مانند روزه که به جا آوردن آن در روز شرط رکنى آن است. چنان که زمانهایى خاص همچون ماههاى رجب، شعبان، رمضان و روزهاى عید غدیر، فطر و قربان و جمعه و عرفه از شرافت و فضیلت خاصى برخوردار و به اعمال و عباداتى چون غسل، نماز، روزه، دعا و صدقه دادن اختصاص یافتهاند و ارتکاب گناه در آنها موجب افزایش عقوبت است. همچنین دیه در ماههاى حرام افزایش مىیابد.
کوتاه یا طولانی بودن مدت، نسبت به موضوع آن، مقیاسهای متفاوتی دارد . برای مثال برای دیرینه شناسان ممکن است دو قرن، مدت کمی باشد در حالی که برای قهرمان دوی ۱۰۰ متر المپیک در حین مسابقه ۱ ثانیه مدت زیادی محسوب می گردد.
در مورد ازدواج موقت، مدت، پاره ای از عمر زوجین است بنابراین باید بر اساس میزان و معیار عمر انسان متعارف و معمولی طولانی و کوتاه بودن مدت را سنجید . بنابراین هر ازدواجی که عرفاً بخش عمده ای از عمر زوجین را در بر بگیرد یا از عمر آنها از زمان صیغه موقت غلبه کند طولانی مدت محسوب می گردد .
بند دوم:ازدواج موقت طولانی مدت در فقه
موضوع ازدواج موقت طولانی مدت در نزد فقهای متقدم چندان مورد توجه قرار نگرفته است. اما در نزد فقهای معاصر بدلیل وجود وسایل ارتباط جمعی و سهولت نشر عقاید و امکانات چاپ و نشر کتاب و افزایش این موضوع سوالاتی از فقها شده و ایشان در این مورد اظهار نظر کرده اند سوال این بوده که : آیا ازدواج موقت به مدت ۹۹ ساله، صحیح است و موقت محسوب می شود؟
در پاسخ به این سوال فقها را می توان به چند دسته کرد ؟
دسته اول -مخالفان صحت و امکان ازدواج موقت طولانی مدت هستند :
آیت الله العظمی صانعی و آیت الله العظمی سیستانی از آن جمله هستند.
آیت الله العظمی صانعی در جواب سوالی مرتبط به موضوع چنین پاسخی داده اند:
عقد متعه ۹۹ ساله، فى حدّ نفسه باطل است؛
آیه الله سیستانی(دام ظلّه) در کتاب المسائل المنتخبه، صفحه ۳۹۶، مساله ۱۰۱۵در پاسخ به این سوال فرموده اند:
باطل است.
آیه الله وحید خراسانی(دام ظلّه)فرموده اند :
بنابر احتیاط واجب نباید زمان عقد موقت بیش از عمر زوجین یا یکی از آن دو باشد، و صحت عقد موقت، در فرض مذکور و تبدیل آن به عقد دائم محل اشکال است (منهاج الصالحین، ج۳، ص ۳۰۶، عقد المتعه، پاورقی ۱۰۵۳)
دسته دوم – صحت و امکان ازدواج موقت طولانی مدت را تایید می کنند اما آن را نکاح موقت می دانند :
امام خمینی(ره):
صحیح است و موقت محسوب می شود.(استفتائات، ۱۳۸۲، ج۳، ص۲۴۴ و ۲۴۵، س۴ و ۱۰ تحریرالوسیله، ۱۳۸۲، ج۲، ص ۲۹۰، م۹)
در تحریر الوسیله؛ ج۲، ص: ۲۷۶ در این باره چنین آمده است:
مسأله ۹ – یشترط فی النکاح المنقطع ذکر الأجل، فلو لم یذکره متعمدا أو نسیانا بطل متعه و انعقد دائما، و تقدیر الأجل إلیهما طال أو قصر، و لا بد أن یکون معینا بالزمان محروسا من الزیاده و النقصان، و لو قدره بالمره أو المرتین من دون أن یقدره بزمان بطل متعه و انعقد دائما على إشکال، و الأحوط فیه إجراء الطلاق و تجدید النکاح لو أراد، و أحوط منه مع ذلک الصبر إلى انقضاء المده المقدره بالمره أو المرتین أو هبتها.
یکی از مسائلی که در ازدواج موقت مطرح و محل بحث می‌باشد و در فتوای مذکور نیز نسبت به آن اظهار نظر شده، این است که: مدت مورد توافق در ازدواج موقت تا چه اندازه می‌تواند باشد؟ و تعیین آن بر عهده کیست؟
همانگونه که در متن تحریر الوسیله به صراحت آمده است:«و تقدیر الأجل إلیهما طال أو قصر»، تعیین مدت ازدواج موقت بر عهده خود زن و مردی است که قصد عقد انقطاعی دارند بوده و در این امر توافق و رضایت هر دو لازم است. کوتاه گرفتن یا طولانی بودن مدت ازدواج نیز با خود آنان است.
بر این اساس: همین اندازه که در عقد ازدواج مدت معینی ذکر شود، آن عقد، موقت محسوب میگردد هرچند که مدت در نظر گرفته شده طولانی باشد.
استفتاء ذیل نیز که در کتاب استفتاءات امام خمینى؛ ج ۳، ص: ۲۴۴ آمده است به این مطلب به روشنی دلالت و تصریح دارد.
س ۴ – در عقدنامه اى این عبارت آمده است: «طبق خطبۀ عقد دائمى دستور إسلام به مرحله ۹۹ ساله انجام شد» بیان فرمائید: آیا عقد دائم استفاده مى شود یا عقد موقّت؟
ج – در عقد ازدواج اگر مدّت ذکر شود و لو اینکه طولانى باشد عقد متعه حساب مى شود.
آیه الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه) در هدایه العباد، ۱۴۱۶، هـ ق، ج۲، ص ۴۴۵، م۹
آیه الله فاضل لنکرانی (ره )کتاب الاحکام الواضحه، ص ۳۸۷، =
)آیه الله بهجت(ره) :
هر مقدار که به سفاهت نرسد ازدواج موقت صحیح است.(جامع المسائل، ۱۳۸۵، ج۴، ص ۱۰، (مقدار مدت (استفتائات، ۱۳۸۶، ج۴، ص ۱۵۱، س ۵۱۱۸)
دسته سوم: در برخی از احکام آنرا تابع عقد موقت و در برخی احکام دیگر تابع عقد دائم می دانند:
آیه الله تبریزی(ره):
عقد باطل نیست، لکن در ترتیب آثار عقد دائم و عقد موقت باید احتیاط کنند. در صورتی که در عقد شرط ارث یا نفقه نشده، زن مطالبه ارث و نفقه نکند و برای جدا شدن بنابر احتیاط واجب علاوه بر ابراء مدت، مرد او را طلاق هم بدهد.(استفتائات جدید، ۱۳۸۵، ج۲، ص ۳۴۲، س ۱۴۱۰ و منهاج الصالحین، ج۲، ص ۳۴۴، (فی عقد المتعه)
دسته سوم- صحت و امکان ازدواج موقت طولانی مدت را تایید می کنند و آن را در حکم نکاح دائم می دانند :
آیه الله خوئی(ره):
در احکام، ملحق به عقد دائم است.(استفتائات، ص ۲۹۲، س۹۸۹)
آیه الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):
چنین ازدواج موقتی اشکال دارد، احتیاط آن است که احکام عقد دائم بر آن مترتب کنند. (در مواردی که مقرون به احتیاط است)( استفتائات جدید، ۱۳۸۶، ج۱، ص۲۲۶، س ۷۶۸ و و ج۲، ص ۳۴۴ و ۳۴۵، س ۱۰۰۸ و ۱۰۱۰)
آیه الله نوری همدانی(دام ظلّه):
در احکام، ملحق به عقد دائم است.(متخب المسائل، ۱۴۲۰هـ ق، ص ۳۱۶، م ۱۰۱۱)
برخی از مجتهدان اعلم با قاطعیت نظر خود را در در باره این موضوع اعلام نموده اند . آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى (مدّ ظلّه العالى) در مقابل سوالی با همکین موضوع به صراحت چنین ازدواجهایی را در حکم دائمی دانسته اند:
سؤال ۶۳۶. آیا مدّت ازدواج موقّت اندازه معین دارد؟ اگر قدر معینى ندارد چنانچه مدّت آن تمام عمر را در بر بگیرد، یا مدّت را بیشتر از عمر طبیعى بگذارند، بطورى که قطعاً مى دانند آن مقدار زنده نمى مانند. آیا صحیح است؟
جواب : نکاح منقطع حدّ معینى ندارد; ولى اگر مدّت آن را بسیار طولانى قرار دهند (یا حتّى بیشتر از عمر طبیعى عادى مانند ۹۹ سال باشد) احکام عقد دائم بر آن جارى کنند، بنابراین مردانى که براى فرار از زیر بار رفتن وظایف عقد دائم، صیغه موقّت ۹۹ ساله جارى مى کنند فایده اى براى آنها ندارد.
به نظر می رسد در عرصه عملی و بنابه مصالح اجتماعی باید نظر گروه اخیر را پذیرفت چون اولاً اکثریت نسبی دارند و ثانیا راه را بر مردانی که براى فرار از زیر بار رفتن وظایف عقد دائم، صیغه بلند مدت را انتخاب می کنند. می بندد .
مشاهده می گردد که در مبانی فقهی به علت کثرت نظرات و اختلاف فقها با قاطعیت نمی توان ازدواج موقت طولانی مدت را در حکم دائم دانست اما با ترکیب مبانی قانونی و مصالح اجتماعی وزنه این نظر که ازدواج موقت طولانی مدت در حکم نکاح دائم است سنگینتر می گردد.
لیست پایان نامه ها (فایل کامل موجود است) در مورد ازدواج و طلاق :
|
[چهارشنبه 1399-06-12] [ 01:13:00 ب.ظ ]
|
