5-1-2-1-1) برخورداری از تفکر نقاد.. 151

5-1-2-1-2) فرایند تدریس.. 151

5-1-2-1-3) عینیت‌گرایی.. 152

5-1-2-2) فرهنگ. 152

5-1-2-2-1) فرهنگ علمی.. 153

5-1-2-2-2) اخلاق نقد.. 153

5-1-2-3) برنامه درسی. 153

5-1-2-3-1) توجه به تفکر نقاد و پژوهش‌محوری.. 154

5-1-2-3-2) استفاده از واحدهای کاربردی.. 154

5-1-2-3-3) تعدد و به‌روز بودن منابع درسی.. 154

5-1-2-4) منابع مالی و امکانات آموزشی-پژوهشی. 155

5-1-2-5) مدیریت. 155

5-1-2-6) دانشجو. 155

5-1-2-6-1) داشتن علاقه و انگیزه.. 156

5-1-2-6-2) کسب مهارت‌های تفکر نقاد.. 156

5-1-2-6-3) پرسش‌گری.. 156

5-2) تلخیص مضامین… 157

5-3) نتیجه‌گیری………………. 159

5-4) پیشنهادات………………. 160

5-4-1) پیشنهادات پژوهشی.. 160

5-4-2) پیشنهادات اجرایی.. 161

منابع……………………………….. 162

1-1)    بیان مسئله  و سابقه پژوهش:

 آن‌گونه که امروزه برنامه‌ریزان و طراحان آموزشی عنوان می‌کنند مهارت تفکر نقاد[1] اهمیت به‎سزایی در درک و فهم بیشتر و بهتر مطالب دارد و حرکت به سوی ایجاد این مهارت برای ارتقاء سطح آموزش در بسیاری از علوم روندی شتابان به خود گرفته است. بهره‎گیری از این مهارت در آموزش نه تنها امری مطلوب است بلکه برای باقی ماندن در گردونه رقابت و پیشرفت و ارتقاء سطح آموزش امری لازم به حساب می‎آید. از سوی دیگر توجه روزافزون به این مهارت در برنامه‎‎‌های درسی و تلاش برای ایجاد و ارتقاء این مهارت در دانشجویان سبب شده است تا نیاز به بازنگری در شیوه‎های تدریس و لزوم آشناکردنِ اساتید با روش‌های ایجاد این مهارت، به خصوص در کشورهای در حال توسعه‎ای چون ایران امری اجتناب ناپذیر باشد. زیرا شرط اساسی برایِ تحقق بهترین و بالاترین حد یادگیری، استفاده از ابزارها و روش‌هایی است که بتواند دانشجو را درگیر بحث نماید. (پیغامی و آقابابایی، 1383)

همچنین ثمره واقعی تعلیم و تربیت فرآیندی فکری است که از مطالعه یک رشته به وجود می‌آید و نه از طریق اطلاعات جمع‌آوری شده. ولی با وجود این بسیاری از محافل آموزشی به جای این‌که برای پرورش استعدادهای فکری افراد اهمیت قائل شوند، بر یادگیری اطلاعات و محتویات آموزشی تاکید می‌کنند. این کار معمولاً باعث ترویج سبک انفعالی تعلیم و تربیت می‌شود که در آن تفکر نقاد یا فقط به طور ضمنی آموزش داده شده و یا هرگز آموزش داده نمی‌شود. (مایرز،ابیلی،8،1380)

آن‌چه از ظواهر امر معلوم است به نظر می‎رسد در کشور ما به مهارت تفکر نقاد (CT) اهمیت چندانی داده نشده و بسیاری از دانشکده‌ها با این مهارت و روش‌های تحقق آن، آشنایی کافی ندارند. دلیل این ادعا را آن‌جا می‌توان یافت که در کلاس‌های درس صرفاً به استفاده از روش سخنرانی و تخته سیاه بسنده شده و سایر روش‌های آموزش مورد بی‎مهری قرار گرفته است. (پیغامی و آقابابایی، 1383)

در این میان دانشکده‌ای که به دنبال مرجعیت علمی در دنیا است باید توجه زیادی به ارتقاء سطح آموزش و پژوهش خود داشته و به مقوله تفکر نقاد و ایجاد آن اهمیت قائل شود. اساتید و دانشجویان در چنین دانشکده‌ای نیازمند تفکر عمیق‌‌ در مورد مسائل علمی می‌باشند. شکل‌گیری تفکر نقاد سبب می‌شود تـا اسـاتید و دانشجویان

به راحتی از کنار نظریات و مسائل علمی عبور نکرده و آن‌ها را مورد نقد و بررسی قرار دهند.

از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا ابعاد و مولفه‌های تفکر نقاد را شناسایی نموده و عوامل موثر در ایجاد آن‌ها را در دانشکده مرجع مورد مطالعه قرار دهد.

[1] – Critical thinking  (CT)

1-1)    اهمیت و هدف پژوهش:

تفکر نقاد مهارتی است که باید آموخته شود و به معنای تفکر صحیح برای ارزیابی مسائل است. تفکر نقاد در واقع روشی است که با بررسی اطلاعات داده شده، به قضاوت در خصوص درست یا غلط بودن آن‌ها می‌پردازد. این نوع تفکر به طور جامع شامل خلاقیت، حل مساله، شهود و بصیرت است. (Garrison, Anderson & Walter,2001)

یکی از مهمترین ویژگی‌های عصر مدرن گسترش تفکر نقاد است. دوران تجددگرایی، عصر انتقاد نیز خوانده می‌شود؛ زیرا در این دوره،‌ نقد با آفرینندگی چنان در آمیخت که مستقیماً به خلاقیت بدل شد. بدین‌سان هدف روشنفکری، تغییر دادن شیوه‌ی اندیشیدن بوده است؛ یعنی جایگزین کردن اندیشه‌ی تحلیلی انتقادی به جای اندیشه‌ی اسطوره‌ای. (امین خندقی،1386)

یکی از ضرورت‌های پرداختن به تفکر نقاد این است که در نظام آموزش عالی کشور ما، رشته‌های علوم انسانی به صورت تقلیدی بوده و نیازمند بازنگری اساسی می‌باشند. مباحث طرح شده در این رشته‌ها نمایانگر نگاه و تفکر غربی به انسان و مسائل مرتبط با اوست. علاوه بر این دانشمندان غربی با این نگاه سعی در حل مشکلات جامعه خویش داشته‌اند. از این رو نمی‌توان مهر تایید بر همه این مباحث زده و کورکورانه به تدریس و یادگیری آن‌ها در دانشگاه‌ها پرداخت. در واقع باید با نگاهی تیزبینانه و با تفکری نقاد به سراغ این علوم رفت. و در این صورت است که می‌توان نکات مثبت آن‌ها را استخراج نموده و به‌کار گرفت. و نیز مطالب مغایر با تعالیم اسلامی و فرهنگ جامعه خویش را شناسایی و اصلاح نمود.

شناسایی ابعاد و مولفه‌های تفکر نقاد می‌تواند به شناخت بیشتر این تفکر انجامیده و موجبات ایجاد آن را در مراکز علمی فراهم آورد.

بر این اساس اهداف پژوهش عبارتند از:

شناسایی ابعاد و مولفه‌های تفکر نقاد
شناسایی عوامل موثر در شکل‌گیری تفکر نقاد در دانشکده مرجع
تبیین نقش عوامل موثر در دانشکده مرجع بر شکل‌گیری ابعاد و مولفه‌های تفکر نقاد
1-2)    سئوالات تحقیق:

ابعاد و مولفه‌های تفکر نقاد کدامند؟
چه عواملی در ایجاد تفکر نقاد در دانشکده مرجع موثرند؟ و چه نقشی را ایفا می‌نمایند؟
تفکر نقاد در تحقق مرجعیت علمی دانشکده چه نقشی را ایفا می‌نماید؟
1-3)    فرضیه تحقیق:

از آن‌جایی که تحقیق از نوع اکتشافی می‌باشد فاقد فرضیه است.

روش تحقیق: تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع داده‌ها، کیفی می‌باشد. شمای کلی روش تحقیق در جدول زیر قابل مشاهده است:
1-5-1) ابزار گردآوری اطلاعات:

در این تحقیق از دو ابزار عمده برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است که عبارتند از: بررسی‌ منابع کتابخانه‌ای و مصاحبه

1-5-2) قلمرو تحقیق (زمانی، مکانی و موضوعی) :

قلمرو زمانی تحقیق، سال‌های 1389 و 1390 بوده و قلمرو مکانی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام می‌باشد.

قلمرو موضوعی تحقیق نیز شامل موضوعات تفکر، تفکر نقاد، مرجعیت علمی و عوامل ایجاد‌کننده‌ی تفکر نقاد در دانشکده مرجع می‌باشد.

1-5)    واژگان کلیدی تحقیق:

تفکر: تفکر، عملی ذهنی است و زمانی مطرح می‌گردد که انسان با مسئله‌ای مواجه‌ است و خواستار حل آن است. در این هنگام در ذهن، تلاشی برای حل مسئله آغاز می‌گردد که این تلاش ذهنی را، تفکر می‌نامند.

تفکر نقاد: تفکر نقدی، دانش و مهارتی است که به ما کمک می‌کند در باب درستی یا نادرستی آنچه می‌شنویم یا می‌خوانیم به شناخت روشنی برسیم و تصمیم بگیریم آیا آن را بپذیریم یا نپذیریم یا در حال تعلیق قرار دهیم. به عبارت دیگر تفکر نقاد، فن نقد اندیشه‌هاست.

نتیجه گیری:

الف: هوش هیجانی، نقش نسبتاً بالایی در تبیین واریانس عملکرد شغلی دارد، ب: تعهد سازمانی نقش نسبتاً پایینی در تبیین واریانس عملکرد شغلی دارد و مؤلفه تعهد مستمر، رابطه معکوس با عملکرد شغلی دارد.

واژه های کلیدی: هوش هیجانی، تعهد سازمانی، عملکرد شغلی.

1-1. مقدمه

امروزه یکی از مؤثرترین عوامل بقای سازمان ها، برخورداری از منابع نیروی انسانی کارآمد است. به طوری که لازمه اثربخشی هر سازمانی، داشتن نیروی انسانی کارآمد و مؤثر می باشد. جستجو در علل پیشرفت و موفقیت جوامع توسعه یافته، گویای برخورداری از آموزش و پرورش کارآمد و اثر بخش می باشد. به دلیل سیر تغییر و تحول ها و پیشرفت های اجتماعی، سازمان آموزش و پرورش از جمله سازمان های مهم و مؤثر و دارای حساسیت خاص است. از این رو، شناخت دقیق نیروی انسانی شاغل در نظام آموزش و پرورش از ضرورت های خاص در برنامه ریزی های آموزش و پرورش می باشد.

شناخت ویژگی های شخصیتی معلمان می تواند شرایط را برای جذب و نگهداری آنها مطلوب تر نماید و از طرفی، سازمان های آموزشی می توانند با اعمال کارکردهای مختلف و مناسب با نوع ویژگی های شخصیتی معلمان، عملکرد و اثربخشی آنان را افزایش دهند. بنابراین انتخاب و انتصاب افراد در مشاغلی خاص همچون معلمی باید با شناخت کامل آنان از نظر ویژگی های شخصیتی همراه باشد(قربانی1382).

مهمترین ویژگی شخصیتی اثرگذار روی عملکرد کارکنان، ویژگی هوش هیجانی افراد است. تحقیق ها نشان می دهد که هوش هیجانی در کسب موفقیت ها بیش از هوش شناختی و مهارت های تخصصی نقش دارد(ویرجنیا ، 2007، چن1 و همکاران 1998).

بار-آن2(1997)، هوش هیجانی را آرایشی از استعدادهای غیرشناختی، قابلیت­ها و مهارت­هایی می­داند که توانایی فرد را در سازگاری با شرایط و فشارهای محیطی افزایش می­دهد. نتایج پژوهش های مختلف نشان

داده است که مهارت­ها و قابلیت­های هیجانی و عاطفی، عامل پیش­بینی­کننده ی موفقیت­ها، پیامدهای مثبت

در محیط کار، خانواده و مدرسه محسوب می­شوند و آثاری قابل ‌مشاهده دارند. لذا، برنامه ریزی برای بهبود ویژگی هوش هیجانی اقدامی ضروری است که هم به نفع سازمان و هم به نفع کارکنان می باشد.

عامل دیگر مؤثر بر عملکرد شغلی کارکنان، مجموعه ی ارزش ها و نگرش ها با نمود تعهد سازمانی است. تعهد سازمانی عبارت است از حالتی که فرد، سازمان را معرف خود می داند و آرزو دارد که در عضویت آن سازمان باقی بماند. دیدگاه های متفاوتی در مورد تعهد سازمانی وجود دارد. آلن و می یر1(1997 و 1990)، بیان می کنند که تعهد سازمانی می تواند روی برخی از رفتارهای شغلی مهم مثل ترک شغل، غیبت، رفتار انحرافی، عملکرد، رفتارهای مبتنی بر نوع دوستی، همکاری و غیره تأثیر گذار باشد.

در سازمان آموزش و پرورش همواره سعی شده است که دریافت مناسبی از نگرش ها و تعهدهای اعضا و کارمندان تعیین و تعریف گردد. زیرا نگرش افراد با رفتارهایی از جمله عملکرد شغلی در ارتباط است که برای سازمان بسیار اهمیت دارد. اما، در سازمان آموزش و پرورش در حوزه ورزش و تربیت بدنی، بیشتر به تخصص ها و مهارت های حرفه ای معلمان ورزش پرداخته می شود و کمتر به نقش نگرش و ویژگی ها روی عملکرد شغلی معلمان ورزش اهمیت داده می شود. در حالی که حجم زیادی از مطالعه های علمی انجام شده مربوط به تأثیر مهم ویژگی ها و تعهد سازمانی روی بازدهی افراد در سازمان بوده است. با توجه به اهمیت مطالبی که گفته شد، لازمه دستیابی به اهداف ورزش در آموزش و پرورش بهره وری از عملکرد معلمان ورزش با هوش هیجانی برتر و برخوردار از تعهد و وفاداری بالا نسبت به سیاست های سازمان است تا در محیطی سالم و پویا با همه توانمندی های بالقوه خود برای تحقق اهداف ورزش سازمان و جامعه خدمت نمایند.

1-2. بیان مساله

امروزه از مهمترین بحث های سازمانی، وجود کارکنانی با ویژگی ها و جنبه های شخصیتی مطلوب، نگرش مثبت، عملکرد بالا و به دنبال آن افزایش کارایی سازمان است. در دنیای پر رقابت امروزی، سازمان ها در تلاش هستند با منابع کمتر، بیشتر کار کنند. به همین دلیل، در استراتژی های منابع انسانی بیشتر در جستجوی برخورداری از کارمندانی با ویژگی های برتر، متعهد و وفادار نسبت به سیاست های سازمان با عملکرد شغلی بالا هستند.

بسیار مشاهده می شود که کارکنان در سازمان ها با وجود داشتن شرایط یکسان در عملکردها و کسب موفقیت ها متفاوت عمل می کنند. لذا، شناسایی، کنترل و تقویت عوامل مرتبط و مؤثر بر عملکرد شغلی افراد بسیار اهمیت دارد. عوامل مختلفی برای رفع عملکردهای ضعیف نقش دارند و همین طور، راهکارهای بسیاری برای تقویت و توسعه عملکرد بالا وجود دارند. از مهمترین راهکارهای تقویت عملکردهای مطلوب تمرکز روی ویژگی های فردی و نگرش افراد نسبت به سازمان است. به دلیل اینکه بهبود ویژگی های فردی و افزایش وفاداری و ماندن کارکنان در سازمان، سبب بهبود کیفیت و اثربخشی عملکردهای فردی و سازمانی می شود. در همین رابطه، پژوهش های جدید نشان داده است که مهمترین ویژگی فردی که می تواند در دستیابی به موفقیت نقش داشته باشد، ویژگی هوش هیجانی افراد است. به اعتقاد می یر و سالووی1(1990)، کلیدی ترین واژه موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی افراد، واژه هوش

هیجانی است. همچنین، گلمن2(1998)، معتقد است که هوش هیجانی مانند مهارت های فنی و ادراکی برای عملکردهای برتر و عالی تر به طور ترکیبی وجود دارد و هر چقدر افراد در سازمان از نظر شغلی

ارتقاء یابند به هوش هیجانی بیشتری نیاز دارند. بنابراین، کارکنانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردار هستند، این قابلیت را دارند که احساس ها و عواطف خود را در شرایط سخت و دشوار کنترل نمایند و با برخورداری از روابط و مهارت های اجتماعی برتر به شکل مطلوبی نیازها و خواسته های شغلی خود و سازمان را برآورده نمایند. از دیگر راهکارهای مهم در تقویت عملکرد شغلی مطلوب کارکنان در سازمان، تمرکز روی عوامل مؤثر بر تعهدهای افراد نسبت به سازمان خود می باشد. نگرش های افراد در احساس هویت و تعلق به سازمان، میل به ماندن و عدم ترک شغل و پای بندی به اهداف سازمان بسیار نقش مهمی دارد. همچنین، نگرش افراد با نمود تعهد سازمانی، اثرهای بالقوه و معناداری روی عملکرد سازمان دارد.

پژوهش های زیادی نشان داده است که کارکنان علاقه مند و متعهد به سازمان، عملکرد شغلی بالاتری دارند، تمایل به ماندگاری آنها در سازمان بیشتر است، کمتر غیبت می کنند، از انگیزه کاری بالاتری برخوردار هستند و موافقت و همراهی آنان با تغییرهای سازمانی بیشتر است. بنابراین سازمان ها می توانند با شناخت میزان تعهد سازمانی کارکنان خود و تغییر در عوامل مؤثر بر آن اهداف مورد نظر سازمان را تحقق بخشند(ساعتچی، 1382).  برای سازمان آموزش و پرورش با ویژگی خاص خود در اهداف آموزشی و تربیتی، ضرورت دارد که از نیروی انسانی متعهدتر و متخصص تر برخوردار باشد. نقش آموزش و پرورش در حوزه های ورزشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است به دلیل اینکه سازمان آموزش و پرورش در حوزه ورزش و تربیت بدنی نقش متولی ورزش کشور را دارد. اما، به نظر می رسد که بخش عمده مشکلات در ورزش، مربوط به حوزه نیروی انسانی و عملکردهای پایین متولیان ورزش در آموزش و پرورش می باشد. لذا، این نیاز اساسی و مهم درک می شود که با نگاه علمی و عمیق تر به علل ضعف های عملکردی معلمان ورزش پرداخته شود. با توجه به مطالبی که ارائه شد، پرداختن به ویژگی هوش هیجانی

6

و تعهدهای معلمان ورزش از نیازهای اساسی و قابل توجه می باشد. بسترسازی لازم برای درک و توسعه ویژگی هوش هیجانی و جهت دهی مثبت به نگرش و تعهدهای سازمانی به منظور توان بخشی عملکردهای شغلی معلمان ورزش نیازمند مطالعه های علمی و گسترده ای می باشد که یکی از شکاف های علمی در این زمینه با پژوهش حاضر برطرف خواهد شد. از این رو، محقق علاقه مند شد که به تبیین رابطه بین هوش هیجانی و تعهد سازمانی با عملکرد شغلی دبیران ورزش بپردازد.

1-3. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

 مهم ترین سرمایه در هر سازمانی، نیروی انسانی است و هرچه این سرمایه از کیفیت مطلوب و بالاتری برخوردار باشد، موفقیت، بقاء و ارتقاء سازمان بیشتر خواهد شد. بنابراین، شرط موفقیت در رسیدن به اهداف فردی و سازمانی، بهبود کیفی نیروی انسانی خواهد بود و بهترین عملکردها در هر سازمان از طرف بهتربن کارمندان به دست می آید به همین لحاظ باید سعی شود عوامل مرتبط و مؤثر بر عملکرد کارکنان را شناسایی و تقویت نمود. از طرف دیگر، توسعه یافتگی معلول نیروهای انسانی کارآمد است و نیروی انسانی کارآمد، نیرویی است که از برخی ویژگی ها و نگرش های مثبت برخوردار باشد. در همین رابطه، معلم ها که تربیت کننده ی نیروی انسانی عظیمی هستند باید پیوندی روحی با شغل خود داشته باشند تا بتوانند این استعدادهای بالقوه را شکوفا سازند و کلیدی ترین نقش بر عهده ی معلم ها است که عملکرد آنها آینده کشور را رقم می زند. بنابراین، شناخت عوامل مؤثر بر عملکرد شغلی معلم ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است(رعنایی، 1376).

در سازمان آموزش وپرورش، چگونگی عملکرد دبیران ورزش به عنوان عامل های اصلی در انجام و اجرای برنامه های ورزش و تربیت بدنی، نقش به سزایی در رشد و توسعه ی ورزش مدارس و جامعه دارد. در

7

این رابطه، شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد دبیران ورزش، راهگشای بسیاری نارسایی ها در عملکردهای ضعیف خواهد بود و پیامد آن افزایش بهره وری در ورزش مدارس و بهبود سلامت جامعه خواهد بود. افراد در سازمان ها ویژگی ها و نگرش های متفاوتی دارند به همین لحاظ، در نوع عملکرد خود در جهت کسب اهداف سازمانی متفاوت عمل می کنند. به طوری که بعضی افراد، بیشتر در مسیر موفقیت قرار می گیرند و پیشرفت بالاتری دارند. بار- آن(1985)، سعی داشته است با طرح مدلی به این سؤال پاسخ دهد که چرا برخی در زندگی نسبت به بقیه موفق تر هستند؟ او جواب این سؤال را در مجموعه قابلیت های عاطفی مطرح کرد و آنها را هوش عاطفی نامید. ویرجنیا (2007)، در مطالعه ی خود دریافت که در مشاغل مختلف اهمیت هوش هیجانی دو برابر هوش شناختی و مهارت های تخصصی است و نیز 85% عواملی که عملکرد شغلی عالی را از متوسط جدا می کنند به هوش هیجانی بر می گردد و تنها به 15% هوش شناختی مربوط می شود. به طوری که هوش هیجانی به میزان دو برابر هوش شناختی و مهارت های تخصصی در عملکرد شغلی عالی نقش دارد. گلمن(1995)، معتقد است که یک فرد فاقد هوش هیجانی حتی اگر بهترین آموزش ها را هم در دنیا ببیند، نمی تواند یک رهبر برجسته و بزرگ شود و نه تنها مدیران و رئیس های سازمان ها نیازمند هوش هیجانی هستند بلکه هر کسی که در سازمان شاغل است، نیازمند هوش هیجانی می باشد.

اهمیت و ضرورت توجه به موضوع هوش هیجانی به عنوان یک عامل درونی، مهارت ها و قابلیت هایی دارد که آموزش و یادگیری آن امکان پذیر است. به طوری که شخص می تواند از نظر هیجانی بهتر تربیت شود. کارکنان ‏سازمان باید به نگرش خود توجه زیادی داشته باشند. زیرا، این نگرش‏ ها سبب تأثیرگذاری روی رفتار افراد در سازمان ‏می‏شود(رابینز1، ترجمه ی پارسائیان و اعرابی، 1378). همچنین، علاقه مندی و

نگرش مثبت نسبت به شغل سبب تلاش و کوشش کاری بیشتر و در نتیجه کاهش هزینه ها می شود(الوانی، 1370). این مطالب حاکی از این است که فرایند آموزش هوش هیجانی، توانایی دبیران ورزش را در ارزیابی منطقی از موقعیت ها، بازنگری احساس های خود و هیجان های دیگران، تمییز قائل شدن بین هیجان ها و استفاده از اطلاعات هیجانی در حل مساله و نظم بخشی در عملکرد شغلی افزایش می دهد. بنابراین، با در نظر گرفتن محدودیت های پژوهش می توان اثرگذاری هوش هیجانی روی عملکرد شغلی دبیران ورزش را به عنوان یکی از نمودهای رفتاری با اهمیت در محیط کار مطرح نمود.

درک و شناخت دبیران ورزش از نوع نگرش خود بسیار اهمیت دارد. زیرا، سیاست و رویه ای که به اجرا در می آورند، روی عملکرد شغلی آنها تأثیرگذار است.

امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه­های بسیار زیادی به اشکال مختلف با آن سر و کار دارند؛ برخی از مردم ورزشکار حرفه­ای هستند و گروهی ورزشکار آماتور؛ گروهی طرفدار و علاقه­مند به ورزش و دیدن برنامه­ها و مسابقه­های ورزشی بوده و عده ای نیز از راه ورزش امور خویش را می­گذرانند. با افزایش چشمگیر نقش ورزش در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی کشورها، پیشرفت در زمینه ورزش به یکی از اولویت­های استراتژیک برنامه­ریزان در کشورهای مختلف تبدیل شده است (جکسون پالمر، 1380). کشورها برای رسیدن به مزایای ناشی از ورزش سازمان­های ورزشی را شکل می­دهند. سازمان­های ورزشی دولتی و خصوصی پایه و اساس ورزش در هر کشوری می­باشند، و رسیدن به اهداف متعالی برنامه­های ورزشی نیازمند اثربخشی این سازمان­ها است.

محققان بر کیفیت‌ها، مهارت‌ها و رفتارهایی که برای موفقیت در نقش‌های مدیریتی لازم هستند تمرکز نمودند، به این امید که سیستم‌های مدیریت منابع انسانی را برای تکرار این کیفیت‌ها طراحی نمایند. بسیاری از محققان و سازمان‌ها بر تعیین شایستگی‌هایی که برای افرادی که دیگران را در سطوح مختلف سازمان رهبری می­کنند تمرکز نموده‌اند (بویاتزیس[1]، 2006؛ لومباردو و ایچینگر[2]، 2001). شایستگی‌ها ویژگی­های قابل اندازه‌گیری افراد است که با موفقیت در کار مرتبط هستند (لومباردو و ایچینگر، 2001). شایستگی به عنوان ویژگی­های اساسی فرد که با اثربخشی شاخص-محور و یا عملکرد برتر در شغل مرتبط هستند، تعریف شده است (اسپنسر و اسپنسر[3]، 1993). در واقع شایستگی یک چتر فراگیر است که نشان می‌دهد چه چیزی برای موفقیت نیاز است. برای موفقیت در هر شغلی به مجموعه‌ای از شایستگی‌ها نیاز است.

برای سال‌ها سازمان‌ها به دنبال خلق مدل‌های شایستگی جهت تشریح شاخص‌های مهم در یک شغل ویژه بوده­اند. تحقیقات تجربی در مدیریت اثربخش خصیصه‌ها، مهارت‌ها و رفتار‌هایی را برای عملکرد بالا در نقش‌های مدیریتی ارائه کردند. اما سازمان‌های ورزشی از بسیاری از سازمان‌های دیگر متمایز هستند. این تمایز عمدتاً مربوط به برنامه‌ها و فعالیت‌های تربیت‌بدنی و ورزش بوده که از گستردگی وسیع در جامعه و پیچیدگی‌های اجرائی خاص خود برخوردار بوده و روز به روز بر وسعت دامنه فعالیت‌ها و نیز پیچیدگی برنامه‌های آن افزوده می‌شود. به همان نسبت که برنامه‌ها و فعالیت‌های ورزشی گسترده می‌شود، مدیریت ورزشی نیز پیچیده شده و انواع مختلف شایستگی‌ها و مهارت‌ها برای مدیریت در حوزه ورزش مورد نیاز است (نادریان جهرمی، 1381).

محققان، برای ارزیابی شایستگی­ها و عملکرد شیوه­های متفاوتی را به کار برده اند، بویاتزیس (2006) و اسپنسر و اسپنسر (1993) از مصاحبه رویدادهای رفتاری استفاده کرده­اند. شرودر (1989) و کوکریل (1989) شیوه مشاهده رفتاری را در پیش گرفته و چهارچوب شایستگی دولویکز (1998) بر پایه ارزیابی 360 درجه استوار است (به نقل از هرلین، 2009). بازخورد 360 درجه یکی از نظام­های نوین ارزیابی در سازمان­های پیشروی جهانی محسوب می­شود که با گردآوری نظرات از ذینفعان متفاوت در پی آنست تا ارزیابی صحیح­تر و واقعی­تری از عملکرد و توانمندی­های ارزیابی شوندگان ارائه دهد. ارزیابی 360 درجه نوعی روش ارزیابی‌گروهی است که در این روش فهرستی از شایستگی‌های مورد نظر تهیه می‌شود و از تمامی افراد مرتبط مستقیم و غیرمستقیم فرد در سازمان اعم از مافوق، همکاران، زیردستان و مشتریان خواسته می‌شود تا او را بر اساس شایستگی‌های تعیین شده ارزیابی کنند. فرد ارزیابی شونده نیز به عنوان خود ارزیابی، در فرآیند مشارکت می‌کند. نتایج حاصل از کل ارزیابی‌ها جمع‌بندی و به صورت گزارشی به فرد بازخورد داده می‌شود (دهقان، 1389). در ایران استفاده از متد ارزیابی 360 درجه در مراکز صنعتی سابقه بیش از چند سال ندارد ولی این موضوع در سازمان­های ورزشی بحث جدیدی می باشد و پیاده کردن این روش در یک محیط ورزشی کم سابقه و شاید بی سابقه باشد. تنها دهقان (1389) در تحقیقی برای ارزیابی عملکرد مربیان والیبال از این رویکرد استفاده نموده است. با توجه به مطالب ذکر شده این تحقیق بدنبال بررسی نقش شایستگی­های مدیریتی در عملکرد مدیران ورزشی است که در آن عملکرد مدیران ورزشی با استفاده از روش بازخورد 360 درجه اندازه گیری شده است.

1-2 بیان مساله تحقیق

دنیای کسب و کار کنونی، بی شک دنیای سازمان‌هاست و ناگفته پیداست که نقش سازمان‌ها در آن چشمگیر است. حتی با سیر سازمان­ها به سمت فن آوری، نقش انسان به عنوان عامل حیاتی و استراتژیک در بقای سازمان کماکان باقی خواهد ماند. اثربخشی یک سازمان به عوامل متعددی بستگی دارد که بدون شک مهم­ترین آن­ها نیروی انسانی است (نادریان جهرمی، 1381). بکارگیری نظام­های مؤثر انتخاب، جذب، نگهداری، ارزیابی و توسعه نیروی انسانی سازمان­ها نیز طبیعتاً از جایگاه مهم و ویژه­ای برخوردار است. یکی از مهمترین فاکتورهای که در استفاده از منابع انسانی در سازمان‌ها درنظر گرفته می‌شود موضوع شایستگی‌ها است. در نگاه نوین به منابع انسانی، انسان به عنوان کلیدی ترین عنصر و منبع سازمان شناخته می شود که برخی از آن با نام دارایی منحصر به فرد سازمان یاد می کنند. در گذشته، امکانات، تجهیزات، موجودی‌ها و منابع مادی و طبیعی سرمایه یک سازمان محسوب می‌شد (دهقان، 1389). امروزه منظور از سرمایه سازمان، دسترسی سازمان به دانش و توان بکارگیری انسانهای توانا، ماهر، مستعد و با انگیزه است که تمام توان خود را در جهت نوآوری و تحقق اهداف سازمان صرف کنند. در واقع سازمان­ها از جمله سازمان‌های ورزشی، امروزه در پی بکارگیری مدیرانی با قابلیت­های ممتاز بوده که مشارکت فعال آنها در کسب و کار منشاء رشد، توسعه و موفقیت سازمان می گردد. پژوهشگران حوزه مدیریت معتقدند یک مدیر برای موفقیت در سازمان باید از یک مجموعه شایستگی‌هایی برخودار باشد، بنابراین برای شناسایی و ارزیابی مدیران موفق به تدوین مدل‌های شایستگی مدیران پرداخته‌اند. بنابراین برای اعلب مدیران از جمله مدیران سازمان­های صنعتی، مدیران سازمان‌های بازرگانی، مدیران سازمان‌های دولتی و مدیران سازمان‌های خدماتی مدل‌های شایستگی تدوین شده است. بخشایش (1387) در تحقیق خود مدل شایستگی مدیران آب و فاضلاب را طراحی نمود. جعفر زنجانی، اکبری، و حری (1388) شایستگی‌های مدیران دانشگاهی را تعیین نمودند. ناصحی فر، سعادت و معصوم‌زاده (1389) الگویی برای ارزیابی قابلیت­ها و شایستگی‌های مدیران وزارت بازرگانی ارائه دادند. زاهدی و شیخ (1389) الگوی قابلیت‌های راهبردی مدیران میانی دولتی را طراحی نمودند. یک مدل شایستگی نیز برای مدیران سازمان‌های ورزشی تدوین شده است (نادریان جهرمی، 1381). در واقع با جستجویی در ادبیات تحقیق، کمبود تحقیقات در زمینه شایستگی‌های ‌مدیران ورزشی در داخل و خارج از کشور مشهود است. نکته حائز اهمیت دیگر این است که با توجه به نوع سازمان‌ها، مدل‌های شایستگی و ابعاد آنها در بسیاری موارد، متفاوت از یکدیگر است.

از سویی، هر چند که بسیاری از سازما‌ن‌ها به دنبال تدوین مدل‌های شایستگی هستند ولی به این حقیقت که باید روایی و اعتبار این مدل‌ها را در شرایط واقعی آزمون کنند توجه ندارند. اگرچه شواهد علمی برای ارتباط مدل‌های شایستگی با عملکرد کمیاب است، تمایل به تأیید این ارتباط وجود دارد (دراگانیدیس و منتزاس[4]، 2006؛ گانگانی و همکاران[5]، 2006). در حوزه تربیت بدنی نیز، تحقیقی که نقش شایستگی‌های مدیریتی در عملکرد مدیران در سازمان‌های ورزشی را مورد بررسی قرار دهد یافت نشد. با توجه به اهمیت شایستگی‌های مدیریتی در موفقیت سازمان‌ها، تعیین شایستگی‌های مدیران ورزشی و تعیین نقش این شایستگی‌ها در عملکرد آنها در سازمان از اهمیت برخوردار است.

یکی دیگر از مسائل فرا رو نحوه ارزیابی عملکرد است. به علت نقش نیروی انسانی در ارزیابی عملکرد، و احتمال بروز خطا و برداشت‌های غیر واقع بینانه در ارزیابی عملکرد، روش‌های گوناگونی برای ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزیابی 360 درجه، فرایندی جامع و ذینفع مدار است که بصورت گروهی انجام می‌گیرد و تمامی افرادی که در سازمان به طور مستقیم و غیر مستقیم با فرد ارزیابی شونده ارتباط دارند شامل رئیس، مرئوس، همکاران و مشتریان و خود فرد ارزیابی شونده، در آن شرکت می کنند تا برداشتی واقعی از عملکرد شغلی او ارائه دهند.

درک اینکه مدیران سازمان‌های ورزشی شهرستان قم به چه میزان از شایستگی‌های تعیین شده برای مدیران سازمان‌های ورزشی برخوردار هستند، و آیا در انتخاب آنها شایستگی‌هایی که عملاً در عملکرد مدیران ورزشی نقش دارند مورد توجه قرار گرفته است می­تواند در تعیین و شناسایی مدیران موفق حائز اهمیت باشد. همچنین مدیران نیازمند شایستگی­های زیادی هستند. این که کدامیک از شایستگی­ها نقش حیاتی تری در عملکرد آنان دارد مساله تحقیق حاضر است که بطور موردی در استان قم انجام شده است.

بنابراین در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سئوالات هستیم که شایستگی‌های مدیران ورزشی شهرستان قم در چه سطحی است؟ چه ارتباطی بین شایستگی‌های مدیران با عملکرد آنها وجود دارد؟ و آیا می‌توان با استفاده از ابعاد شایستگی مدیران ورزشی شهرستان قم، عملکرد آنها را پیش بینی کرد؟

1-3 چهارچوب نظری تحقیق

کرستید (1998) معتقد است رویکرد شایستگی، رویکردی جدید در مدیریت منابع انسانی نیست و رومی­های قدیم، در تلاش برای دستیابی به صفات جزئی و تفصیلی (سرباز خوب رومی ) از آن استفاده می کردند. ادبیات رهبری سرشار از تحقیقاتی است که تلاش می کردند تا ویژگی­های یک رهبر خوب را تعریف کنند. روان شناسان صاحب نظر در امور پرسنلی نیز در زمینه ی شناسایی روابط موجود میان خصیصه­های افراد، رفتار و خروجی­های کار، مدت­های مدیدی است که به فعالیت و تحقیق پرداخته­اند. شاید واژه شایستگی، جدید و مد روز است، اما مفهوم آن قدیمی است. مدت مدیدی است که مسائلی همچون شخصیت و تفاوتهای فردی و رفتارهای سازمانی مورد علاقه ی روانشناسان بوده و روان سنجان نیز درباره ویژگی­های شخصیتی، هوش و دیگر توانایی­ها بحث­های فراوانی را مطرح کرده اند (جونز و ویلیام، 1385). شایستگی، تعاریف متعددی دارد که برخی از آنها از دید صاحب نظران مختلف، عبارتند از:

شایستگی، عبارت است از هرگونه دانش، مهارت، توانایی یا کیفیت شخصی که از طریق رفتار نشان داده شده و منجر به تعالی خدمت دهی می شود (کانون و روبرت[6]، 2005).

شایستگی، تشریح مکتوبی از مهارت­های شخصی و رفتارهای کاری قابل سنجش است که از آن برای دستیابی به اهداف کار استفاده می شود (مارسی[7]، 2003).

شایستگی، عبارت است از دانش، مهارت، توانایی یا ویژگی­های مرتبط با عملکرد بالا دریک شغل (میرسپاسی، 1382؛ ص. 105)

شایستگی­های مدیریتی: انجمن مدیریت منابع انسانی اروپا در پژوهشی، برای درک بهتر چالش هایی که سازمان­ها و مدیران اروپایی، امروزه در محیط کار خود با آنها مواجه هستند، سه رویکرد اصلی به شایستگی­های مدیریتی شناسایی نمود که عبارتند از:

رویکرد رفتاری: در این رویکرد، شایستگی بر اساس اصطلاحات رفتاری معرفی می شود و عمدتاَ به معرفی نوعی از رفتارها که با عملکرد عالی ارتباط دارند، پرداخته می شود. این رویکرد در ارزیابی مدیران با روش 360 درجه کاربرد زیادی دارد و رفتارهای متناسب با عملکرد عالی و برتر، شناسایی و مورد ارزیابی قرار می گیرند. در این رویکرد، شایستگی­ها بر حسب ویژگی­های اصلی شخصی، نظیر؛ عادات، خصیصه­های شخصیتی، دانش، مهارت و انگیزه­های فرد در کسب شغل که معمولاَ با عملکرد عالی در ارتباط است، به روش­های مختلفی تعریف می شود.

رویکرد استاندارد: این رویکرد بر اساس تجزیه و تحلیل کار کردی شغل یا پست، به معرفی حداقل استانداردهای عملکرد در پستهای مدیریتی جهت تضمین کیفیتی معین در نتیجه شغل، می پردازد.

رویکرد اقتضایی: این رویکرد می تواند زیر مجموعه رویکرد رفتاری نیز قرار گیرد، اما بیشتر بر این نکته تمرکز دارد که آیا عوامل موقعیتی (اقتضایی) می توانند بر شایستگی­ها فردی مورد نیاز عملکرد عالی اثرگذار باشند؟

به غیر از شایستگی‌های مدیریتی، شایستگی‌های دیگری نیز تعریف شده است از جمله، شایستگی‌های ذهنی (شامل: تجزیه و تحلیل، قضاوت، سازماندهی و برنامه ریزی)، شایستگی‌های بین فردی یا تعاملی (شامل: مدیریت کارکنان، متقاعد سازی، قاطعیت، ارتباطات شفاهی و حساسیت­های فردی)، شایستگی نتیجه گرایی (شامل: انرژی و ابتکار عمل، هوش تجاری و انگیزه دست‌یابی به نتایج) شایستگی‌های سازگاری و انطباق‌پذیری و سایر شایستگی‌ها با توجه به تعریف و تدبین شایستگی­های مختلف، نیاز است روشی بهینه برای ارزیابی این شایستگی‌ها ارائه شود که دارای بیشترین اثربخشی باشد (بنتلی[8]، 2005). تحقیقات مختلفی به تبیین و تدوین الگوهای شایستگی در انواع سازمانها پرداخته‌اند. در داخل کشور نیز الگوهای شایستگی برای انواعی از سازمان‌ها طراحی شده است. بخشایش (1387) در تحقیق خود مدل شایستگی مدیران آب و فاضلاب را طراحی نمود. جعفر زنجانی، اکبری، و حری (1388) شایستگی‌های مدیران دانشگاهی را تعیین نمودند. ناصحی فر، سعادت و معصوم‌زاده (1389) الگویی برای ارزیابی شایستگی­ها و شایستگی‌های مدیران وزارت بازرگانی پرداختند نمودند و نه شاخص اصلی را ارائه دادند. زاهدی و شیخ (1389) الگوی شایستگی‌های راهبردی مدیران میانی دولتی را طراحی نمودند که در قالب بعد اصلی (دانش و آگهی‌ها، ویژگی­های فردی، مهارت‌ها و ارزش‌های مدیران) است. اما نادریان جهرمی (1381) در تحقیقی که مربوط به مدیران ورزشی بود به تعیین مهارت‌ها و شایستگی‌های مدیران سازمان تربیت بدنی و ارائه الگو پرداخت. او مدل شایستگی‌های مدیران سازمان 

تبدیل شده است.  بنابراین پرداختن به مقوله آموزش چند رسانه ای به صورت یک ضرورت در آمده وتاخیر در پرداختن به این ضرورت، زیان آور خواهد بود برهمین اساس فناوری آموزش وهمراه ساختن آن با آموزش به شیوه چند رسانه ای، زمینه ای را فراهم ساخته که بسیاری از آرمانهای آموزشی اعم از نگرش مثبت یادگیرندگان به درس ورشته تحصیلی همچنین یادگیری مستقل،آموزش ویادگیری مشارکتی وارزیابی وارائه سریع بازخورد از آموخته ها، قابل تحقق تر جلوه کند(احمدی،1382).

از این رو متخصصان بسیاری برای چگونگی استفاده مطلوب از این ابزار به تحقیق وبررسی مشغولند وهمواره چگونگی استفاده از آنها را زیر نظر دارند تا وظیفه ای که آنها بر عهده دارند، به درستی انجام شود.  بنابراین جایگاه چند رسانه ای ها در روند فعالیت های تدریس –یادگیری از اهمیت خاصی برخوردار است (عسگری،1388).

محیط های جدید آموزشی که ویژگی بارز آن توجه به علایق ونیازهای یادگیرندگان می باشد، فراگیر را به مثابه موجودی پویا می دانند که توانایی تفکر واستدلال در برابر موقعیت های مختلف را داراست، وظیفه آموزش وپرورش فراهم آوردن موقعیت هایی برای یادگیرندگان است که برای آنها جذاب ومتناسب با نیازهایشان باشد (باقری،1386).

در روانشناسی تربیتی هنگامی که پژوهشگر در مبحث یادگیری وارد می شود با این مسئله روبرو خواهد بود که در چه زمانی یادگیری در مورد های خاص به حد مطلوب وبهینه خود رسیده است ویادگیرندگان می توانند با سرعت وپیشرفت روز افزون علوم خود را به هنگام نمایند مسئله ای که از بعد آموزشی دارای اهمیت فراوان است؛ اما در کنار مسائل آموزشی، مسائل پرورشی یادگیرندگان نظیر انگیزه ونگرش فراگیران نسبت به یادگیری مورد نظر است که اگر این مهم در یادگیری ایجاد شود یادگیری استحکام بیشتری خواهد داشت(توکلیان،1387).

در طول سالهای اخیر افزایش استفاده از ابزارهای چند رسانه­ای و وسایل کمک آموزشی برای آموزش ورزش هم در بعد عملی و هم در بعد نظری مشاهد می­شود. ابزارهای چند رسانه­ای در ورزش و علوم ورزشی مانند بیومکانیک ورزشی نیز توسعه یافته است این ابزارها برای کمک به درک حرکتی و یادگیری تکنیک­ها و تاکتیک­ها مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین برای ورزش حرفه­ای و رسیدن به بهترین عملکرد و بازدهی در ورزش و مسابقات ورزشی درکمترین زمان استفاده از فناوری های پیشرفته لازم می­باشد.

با توجه به ضرورت آموزش های چند رسانه ای ونقش مهم فرایند های شناختی در یادگیری این پژوهش به دنبال این است که آیا آموزش از طریق چند رسانه ای و سنتی بر یادگیری مهارت دریبل بسکتبال تأثیر دارد؟

بیان مسئله
یادگیری مهارتهای پایه و ورزشی همواره مورد توجه مربیان و معلمان تربیت بدنی و ورزش بوده است و اخیراً استفاده از چند رسانه ای ها برای کمک به یادگیری مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

پیشرفت تکنولوژیمنجربهپیدایشبرخیازتکنیکهاوروشهایمدرندرآموزششدهاست،مانندکامپیوترواینترنت و…. استفادهازوسایلچندرسانهایدریادگیریحرکتیمنجربهتمرکز در مراحل مختلفعملکردوتسهیلدرادراکمهارتیکهفرد باید یاد گرفته می­شود و این ابزار به کسبونگهداریتجاربیادگیریکمکنموده و بهافزایشکارآمدیفرایندآموزشکمککردهوآنرادررسیدنبههدفجذابترمینماید. علاوهبراینوسایلچندرسانهایبهبیحوصلگیدرامرآموزشخاتمهمیدهدوانگیزشفراگیر رادریادگیـــریافزایشمی دهد(گیو رگتی[1] 2006).

ابزار چندرسانهایبهعنوانیکیازتکنیکهایتکنولوژیروزدرنظرگرفتهمیشودکهدرعرصهایتعلیموتربیتدرسالهایاخیرظاهرشدهاست. چندرسانهاییادگیرندههارابافضاهایآموزشیکهوسایلآموزشیزیادیدارند،درگیرکردهواطلاعاتودادههایکاملیراازمنابعمختلفدر اختیار فراگیر قرار دادهوتمامیاینهابهوسیلهکامپیوترکنترلوسازماندهیمیشوندتابهفراگیراندردستیابیبهاهدافازپیشتعیینشدهخودکمککند.چندرسانهایبهافزایشدانشوفراهمنمودنروشهایبهکارگیریاینعلومکمکمیکندو اینمنجربهتغییردرخطمشیهایآموزشیمیشودوافقهایجدیدی رابهعنوانیکراهبردبرایآموزشدرتمامیسطوحآموزشیایجادمیکند؛برایهمیننیازداریمکهمدارسمانرابه روزکنیموبرنامههایدرسیمانراتوسعهدهیم. تابهفراگیراناجازهدهیمکهفعالیتهایمدرسهای را به صورتموثرانجام دهندواینبهرشدمهارتهایشانکمکمی­کند( عبد المنعم 2010 ).

درواقعمفاداینپژوهشبانظریههاییادگیریاجتماعیباندوراکهپایهگذاربسیاریازپژوهش هادرزمینهیادگیریحرکتیاست،مطابقتدارد. الگودهی، یکیازراههایرایجفراهمکردناطلاعاتدرموردفناجرایمهارتاست. بیشترتحقیقاتدرموردالگودهیتوسطنظریهشناختیباندوراهدایتشده وبراساسایننظریه، یادگیریمشاهدهایاغلببهعنوانپردازشاطلاعاتاست. درطولایننوعیادگیری، فراگیرنمایششناختیازمهارترا در ذهنایجاد وازآناستفادهمیکندتاتولیدحرکتراتنظیموبهعنوانمعیاردرستیحرکت، برایپیبردنبهخطادرانجاممهارتمورداستفادهقراردهد. پژوهش­هانشاندادهاستکهالگو­دهیاکتسابمهارترا ساده­تر میکندوفوایدآندرتولیدالگودهیحرکتیبهویژهدرمراحلاولیهیادگیریمشهوداست(سوزنده پور1388).

مشاهدهاجرایحرکتینهتنهاموجبنمایشادراکییانمایششناختیمهارتدرفراگیرمیشودبلکهبعدهابهعنوانمرجعیبرایکمکبهاودراجرایمهارتمورداستفادهقرارمیگیردوهمچنینچگونگینمایشنیزعاملمهمیدرفرایندآموزشیمحسوبمیشودوممکناستبخشیاجزءشناختیمهارتمشاهدهگرتأثیربگذارد(سوزنده پور1388).

بسیاریازصاحبنظرانبراینعقیدهاندکهتنهاراهحلممکنبرایغلبهبرچالشهایایجادشدهدرآموزشوکارکردهای آنرویآوردنبهمطالعهدقیقوکاربردرویکرد­هایجدیدونوینآموزشاستویکیازعواملموثرومهمدرکیفیتآموزش، روشهایآموزشاستکههمــهفراگیرانراباوجودتفاوتهایفردیدرشرایطیکسانتحتآمــوزشقرارمیدهد. ازاینروبهبودمستمرشیوههاییادگیری– یاددهیسببشدهتاآموزششتاببیشترییابدوهرگونهسادهنگریدرفرایندیادگیریسببهدررفتننیروهاوامکاناتگردیدهوتلاشهایبسیاریراباشکستمواجهمیسازد( شعبانی 1382 ).

پیشتر از این محققان بسیاری روی تاثیر آموزش چند رسانه ای ونرم افزارهای آموزشی در ورزش و مهارتهای حرکتی پایه پرداخته اندکه نتایج برخی از این تحقیقات بر کاربرد مفید وموثر چند رسانه ای ها ونرم افزارهای آموزشی در یادگیری مهارتها تاکید داشته اند ونتایج برخی دیگر از این تحقیقات حاکی از وجود تفاوت معنی دار میان روش آموزش سنتی وروش آموزش به کمک چند رسانه ای بوده است. اما تحقیقات دیگری حاکی از عدم تاثیر چند رسانه ای ها بر یادگیری است.از جمله در تحقیقی که توسط لزر[2] با عنوان اثر آموزش چند رسانه ای در دوره های عملی دانشجویان انجام شد دانشجویانی که آموزش را از طریق چند رسانه ای آموخته بودند هیچ تفاوتی دریادگیری مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی آنها دیده نشد؛ شاید یکی از دلایل این امر عدم تلفیق آن با روش های نوین تدریس بوده باشدواما در پژوهشی که توسط ابراهیم عبد الرازق انجام شد بیان کرده باعث تسهیل در یادگیری مهارتهای حرکتی پایه در کودکان پنج الی شش سال شده است.  پژوهشهای دیگری کارآمدی فناوری های نوین وچند رسانه ای ها را زمانی که با روش های تدریس پیشرفته همراه بوده است تایید می کند از جمله درپژوهش آرابکی [3] (2009 ) نتایج نشان می دهد که وقتی روش آموزش شطرنج ( مات با دو رخ و مات با دو فیل و شاه ) با اینترنت و کامپیوتر ادغام شود روی یادگیری آنها به ویژه در حیطه شناختی موثر بوده است. نتایج پژوهش اینویو (2009)  نشان داد تلفیق چند رسانه ای ها با روش آموزش سنتی بر یادگیری مهارت دریبل بسکتبال تاثیر معناداری دارد تا زمانی که از چند رسانه ای وروش تدریس سنتی استفاده شود. بنابراین به نظر می رسد که تاثیر فناوری بر پیشرفت در اجرای مهارت و یادگیری موثر بوده است.

پژوهش ورناداکیس[4](2003)و لزر[5](2011)در مورد تأثیر چند رسانه ای بر یادگیری مهارتهای ورزشی انجام شد که نتایج این پژوهش ها بر عدم تأثیر چند رسانه ای بر یادگیری تأکید داشت و پژوهش های دیگری مانند؛ کریمی و همکاران(1382)،سوزنده پور(1388)،کونو من[6] و همکاران(2003)،سنگوکو[7]و همکاران(2006)، آنتونی اتی[8](2006)، آرابکی[9](2009)، وونگ[10]وهمکاران(2009)،اینویو[11](2009)،شرف آدین(2010)،عبدالمنعم محمد(2010)،احمدمحدخدر (2010)،ابراهیم عبدالرزاق(2010)بر تاثیرمثبت چند رسانه ای وسنتی بر یادگیری دلالت داشتند. ولی تاکنون تحقیقات کمی درمورد آموزش چند رسانه ای وسنتی(تلفیقی) بر یادگیری مهارتهای حرکتی انجام شده به ویژه در مورد مهارت حرکتی دریبل بسکتبال لذا پژوهش در مورد این مهارت و با استفاده از روش های آموزشی سنتی و چند رسانه ای مورد نیاز است و پژوهشگر به دنبال پیدا کردن تاثیر این نوع آموزش بر یادگیری مهارت مورد نظرمی باشد.

تحقیقات زیادی لازم است تا بتوانیم با روشهای مختلف آموزش استفاده از امکانات وظرفیت های موجود تا اندازه ای مشکلات یادگیری را کاهش دهیم.  سیستم های چند رسانه ای وسایر ابزارهای الکترونیکی دیگر دارای پتانسیل قوی در آموزش ویادگیری هستند ومی توان از ترکیب آنها با روشهای متنوع آموزش برای بهبود کیفیت یادگیری  استفاده کرد.  رویکردهای جدید آموزش بستر مناسبی را جهت به کارگیری واستفاده از قابلیت های فناوری در امر آموزش فراهم می آورد. با توجه به رشد سریع وروزافزون تکنولوژی چند رسانه ای ها، استفاده بهینه از این تکنولوژی در سطوح مختلف تحصیلی ودر کلاس درس تربیت بدنی  با توجه به ویژگی های جذاب وکارایی بسیار گسترده ی آن امری ضروری به نظر می رسد.

یکی از مولفه های اصلی این پژوهش کاربرد چند رسانه ای ها است.استفاده از چند رسانه ای ها در امر تدریس ویادگیری دیر زمانی است که توسط اساتید ومعلمان و مربیان ورزش مورد توجه است.  استفاده مناسب از چندرسانه ای ها وتلفیق آن با رویکردهای نوین آموزشی می تواند بسیاری از تواناییهای یادگیرندگان را پرورش دهند. تجربه کاربرد آموزش های چند رسانه ای نشان می دهد اینگونه آموزش ها که بیش از یکی از حواس چند گانه را در یادگیری سهیم می کند تاثیر بیشتری بر یادگیری فراگیران دارد.تحقیقات نشان می دهد که میزان یادگیری فراگیران زمانی که هم می بینند وهم می شنوند وهم در یادگیری شرکت فعال دارند به مرز 75 درصد می رسد که خیلی بیشتر از میزان یادگیری در شیوه هایی است که تنها یکی از حواس را درگیر می کند.بنیان استفاده از چند رسانه ای ها در آموزش بر این فرض استوار است که وقتی فراگیری در یک سیستم آموزشی با محیطی تعاملی سروکار دارد که امکان اثر گذاری متقابل را برای فرد فراهم می آورد دامنه یادگیری وی افزایش می یابد شبیری(1382). دلایل متناقضی در مورد تاثیر چندرسانه­ای ها بر یادگیری مهارتها  گزارش شده است.

بنابراین هدف پژوهش بررسی روش آموزش چند رسانه ای و سنتی بر یادگیری مهارت دریبل بسکتبال می باشد.

اهمیت و ضرورت تحقیق
در جهان امروز، نظام های آموزشی با چالشهای مشترک ومتفاوتی روبرو هستند.  لزوم تغییر مناسبات اجتماعی وفرهنگی متناسب با توسعه فناوری های نوین اقتصادی مبتنی بر دانایی، تحول دانش، آموزش ویادگیری وتغییر نیازها، انتظارات و ویژگی های دانش آموزان ودانشجویان از مهمترین این چالش هاست.  نظامهای آموزشی به دنبال رویکرد نوینی هستند که در مواجهه با تحولات گسترده جهان، آنها را در بازسازی خویش یاری دهند. آنها برای این بازسازی به برنامه درسی غنی، آموزش انعطاف پذیر، رهبری آموزشی اثر بخش، محیط های یادگیری شوق انگیز، محتوای آموزشی فراترازساختارهای موجود ومعلمان توانمند وحرفه ای نیازمند ند (افضل نیا،1387).

بسیاری از صاحبنظران روی آوردن به رویکردهای نوین آموزش را به عنوان راه حلی پیشنهاد می کنند که شرایط وزمینه های لازم را برای ورود به عصر پر تنش امروز را فراهم می آورد.رویکردهایی که نه تنها توانایی پرورش مهارتهای مورد نیاز فراگیرنده امروز را برآورده می کند وبا توجه به نیازها وعلایق فراگیران مهمترین عامل در فرایند یادگیری که همان انگیزه فراگیران در یادگیری را ارتقاء داده، بلکه قابلیت های تلفیق فناوری های نوین را در امر آموزش فراهم می آورند.بنابراین نظام آموزشی باید به دنبال راهکارهایی باشدکه تحریک کننده ی علایق وانگیزه های یادگیرندگان در فرایند یاددهی یادگیری است. وقتی در آموزش عالی به اطلاعات ومهارتهای اندیشیدن دانشجویان توجه شود واستفاده از فناوریهای مانند چند رسانه ای ها به صورت فناوری های استاندارد در آید، آنگاه برنامه درسی تغییر خواهد کرد و وقتی این فناوری ها در تدریس ادغام شود، روش های تدریس تغییر خواهد یافت (گل افرورز شهری وخاقانی زاده،1388).

بیشتر  متخصصین حوزه علوم تعلیم وتربیت در مورد تاثیر مثبت استفاده از فن آوری بر جنبه های مختلف شناختی وعاطفی دانش آموزان اتفاق نظر ندارند وبرخی از صاحبنظران نیزاعتقاد دارند که فن آوری تاثیر خاصی بر یادگیری وسایر جنبه های آموزشی وپرورشی دانش آموزان ندارد.(الای[12]،1995 به نقل از شبیری،1382).

توجه به کاربرد فناوری های نوین از جمله چند رسانه ای ها در فرایند یاددهی یادگیری از اهمیت بسزایی برخوردار است وامروزه استفاده از فناوری های چن

منفی بر سلامت، عملکرد جسمی و ذهنی داشته باشد. تحقیقات اخیر از بهبود عملکرد با مصرف مکمل آهن( مصرف mg 100 سولفات آهن به مدت 6-4 هفته) بیشتر حمایت می­کند(4). جیمز و همکاران[6](2009) نشان دادند که مصرف روزانه mg100 سولفات آهن، کاهش آهن ایجاد شده توسط تمرین را جبران می­کند(34). در رابطه با نقش و تاثیر مصرف مکمل آهن به همراه تمرینات و فعالیت­های بدنی بر ترکیب خون دختران، اطلاعات اندکی موجود است و اکثر تحقیقات بر روی افراد دارای کم­خونی و کمبود آهن انجام شده و با توجه به شیوع مصرف مکمل آهن در ورزشکاران سالم این تحقیق بر روی افراد سالم انجام گرفت. همچنین در رابطه با تاثیر تمرینات بر متغیرهای خونی نتایج متناقضی ارائه شده و بخش عمده تمرینات از نوع استقامتی و تا حدودی مقاومتی بوده و اطلاعات کمی در حیطه تمرینات ترکیبی وجود دارد. ماهیت تمرینات ترکیبی به گونه­ای است که در کوتاه­مدت مشمول پاسخ­های دوگانه وابسته به هر یک از انواع فعالیت­های استقامتی و مقاومتی می­شود و تداخل و تناقض این پاسخ­ها چه بسا از بعد متغیرهای خونی نیز قابل ملاحظه باشد و اثر بالینی خود را در اجرای ورزشکاران مجری اینگونه تمرینات نشان دهد. مشاهده اثرات این تمرینات در بعد متغیرهای خون­شناسی به مربیان و ورزشکاران کمک خواهد کرد تا در برنامه­ریزی تمرینات برای ورزشکاران تحت نظارت خود به ملاحظات بیشتری از حیث آثار مطلوب یا نامطلوب خونی توجه داشته باشند(5). بنابراین با توجه به اهمیت انجام تمرینات استقامتی- مقاومتی هم­زمان برای ورزشکاران در زمان پیش از مسابقات، و نبود اطلاعات کافی در مورد اثرات این تمرینات به همراه مصرف مکمل آهن بر متغیرهای خون، این تحقیق بر آن است تا تاثیر 4 هفته تمرین استقامتی- مقاومتی همراه با مصرف مکمل آهن را بر سطوح هموگلوبین و فریتین دختران فعال بررسی نماید و به این سوال که آیا مصرف مکمل آهن برای ورزشکاران مفید و ضروری است و در جلوگیری از ایجاد کمبود آهن و کم­خونی موثر واقع می­شود یا خیر، پاسخ دهد.

1-3-ضرورت انجام پژوهش

زنان به خاطر الزامات تحمیل شده دوره قاعدگی، بیشتر در معرض خطر کم­خونی هستند(43). اکثر ورزشکاران زن نیز از کم­خونی یا کمبود آهن رنج می­برند و به همین دلیل معمولا مصرف مکمل آهن برای آنان توصیه می­شود. از آنجایی که تحقیقات بررسی­کننده تاثیر مصرف مکمل آهن به همراه تمرینات در ورزشکاران زن معدود است و بخصوص در زمینه تاثیر تمرینات ترکیبی به همراه مکمل آهن بر فاکتورهای هموگلوبین و فریتین، تحقیقی در داخل کشور یافت نشد، از این رو پژوهش حاضر بر آن شده است تا این موضوع را در زنان ورزشکار سالم مورد بررسی قرار دهد.

1-4-اهداف پژوهش

1-4-1-هدف کلی

1-4-2- اثر 4هفته تمرین استقامتی- مقاومتی و مصرف مکمل آهن بر برخی از شاخص­های هماتولوژیک خون دختران فعال

1-4-3-اهداف ویژه

تعیین اثر تمرین استقامتی- مقاومتی و مکمل آهن بر سطوح هموگلوبین خون دختران فعال.

تعیین اثر تمرین استقامتی- مقاومتی و مکمل آهن بر سطوح فریتین خون دختران فعال.

1-5-فرضیه­های پژوهش

1-5-1-فرضیه 1: مصرف مکمل آهن همراه با تمرین استقامتی– مقاومتی بر سطوح هموگلوبین دختران فعال اثر معنا­دار دارد.

1-5-2-فرضیه 2: مصرف مکمل آهن همراه با تمرینات استقامتی- مقاومتی بر فریتین خون دختران فعال اثر معنا­دار دارد.

1-6-محدودیت­های تحقیق

1-6-1-محدودیت­های قابل کنترل یا قلمرو تحقیق

1-دامنه سنی آزمودنی­ها 18 تا 30 سال بود.

2-جنسیت: آزمودنی­ها از میان دختران فعال انتخاب شدند.

3-شدت تمرین : در تمرین استقامتی، شدت 75-70٪ ضربان قلب بیشینه، و در تمرینات قدرتی، شدت 70٪ تا 85٪ یک تکرار بیشینه استفاده شد.

4-استعمال دخانیات، دیابت، بارداری کنترل شده بود.

5-سطح هموگلوبین بیشتر از g/dl12 و سطح فریتین بیشتر از ng/ml10 در نظر گرفته شد.

6-کلیه تمرینات در ساعات یکسانی از روز انجام شد و دارونما و مکمل در ساعات یکسانی از شب مصرف شدند.

7-کلیه اندازه­گیری­ها توسط یک نفر انجام شد.

1-6-2-محدودیت­های غیر قابل کنترل

1-تفاوت­های فردی و عوامل وراثتی آزمودنی­ها قابل کنترل نبود.

2-عواملی چون خواب، تغذیه، شغل، و قاعدگی قابل کنترل نبود.

1-7-پیش فرض­های پژوهش

1-وسایل و روش­های اندازه­گیری متغیرها از روایی و پایایی کافی برخوردار بودند.

2-آزمودنی­ها با کمال میل در تمرین شرکت کرده، کار خواسته شده را به طور صحیح و با شدت و مدت مورد نظر انجام دادند.

3-آزمودنی­ها مکمل و دارونما را در وقت معین شده و یکسان مصرف کردند.

4-انجام اندازه­گیری­ها توسط یک پژوهشگر و استفاده از وسایل یکسان خطای اندازه­گیری را به حداقل رسانده بود.

1-8-تعریف واژه­های عملیاتی

1-8-1-یک تکرار بیشینه(1RM) :

بیشترین نیرویی که یک عضله یا گروهی از عضلات در یک سرعت خاص تولید می­کنند(1). یک تکرار بیشینه بیشترین وزنه­ای است که قبل از بروز خستگی فقط یکبار جا به جا شود(72). آزمون یک تکرار بیشینه، روش استاندارد استفاده شده برای ارزیابی قدرت است. از آنجایی که این نوع ارزیابی زمانبر بوده و می­تواند آزمودنی را در معرض خطر بیشتری قرار دهد، بنابراین ارزیابی 1RM با آزمون­های زیر بیشینه رواج یافته است(36). در این تحقیق برای به دست آوردن یک تکرار بیشینه از فرمول زیر استفاده شده است(26).

{(تعداد تکرار. 0.02)-1}/میزان وزنه:حداکثر وزنه جابجا شده

1-8-2-ماکروسیتوز[7]:

حالتی که سلول­های قرمز خون بزرگتر از حد طبیعی هستند. کم­خونی ماکرو زمانی رخ می­دهد که سطوح هموگلوبین در خون کاهش یابد(37).

1-8-3-ضربان قلب بیشینه:

بیشترین ضربان قلب یک فرد که می­تواند بدون دخالت عواملی مانند استرس ورزشی به دست آید و به سن وابسته است و معمولا از فرمول سن -220 محاسبه می­شود که در این تحقیق نیز از همین روش محاسبه شده است(6).

1-8-4-همودیلوشن[8]:یک سازگاری است که در ورزشکاران در شروع یک برنامه هوازی رخ می­دهد. 15٪ افزایش حجم پلاسما در سه هفته اول تمرین هوازی (شدت vo2max 70٪) رخ می­دهد که تعداد گلبول قرمز افزایش ندارد٫ بنابراین یک کاهش اولیه در هموگلوبین وجود دارد(16).

1-8-5-مکمل آهن:یکی از مکمل­های معدنی است که به صورت کوتاه مدت برای بهبود وضعیت آهن در افرادی که سطح آن پایین است استفاده می­شود. دوز پیشگیرانه برای رفع کمبود معمولا 7-50 میلی­گرم در روز استفاده می­شود. آهن به دو حالت بیولوژیکی وجود دارد: شکل فروس(Fe+2)و شکل فریک اکسید شده(Fe+3)که جذب فروس بهتر است. رایجترین انواع مکمل­های آهن بدون هم عبارتست از: فروس سولفات٫ فروس فومارات٫ گلوکونات آهن٫ فروس سولفات گلیسین٫ و پلی­ساکارید(71)٫ که در این پژوهش از نوع فروس سولفات به مقدار 50 میلی گرم و ساخت شرکت روز دارو استفاده شده است.

1-8-6- هموگلوبین:پروتئینی که از گلوبین و هم تشکیل شده و به سلول­های قرمز خون رنگ می­دهد و وظیفه اصلی آن حمل و نقل اکسیژن از ریه­ها به بافت­های بدن است. سطح طبیعی هموگلوبین در خانم­ها g/dl12 و در آقایان g/dl14می­باشد(70).

1-8-7-فریتین:پروتئین اصلی ذخیره­سازی آهن درون­سلولی که به شکل محلول است٫ دارای یک حفره مرکزی است که در آن 4500 اتم آهن اکسید شده و ذخیره شده است. همچنین یک مولتیمر است که از 24 زیر واحد سنگین و سبک در نسبت­های متفاوت در بافت­های مختلف است(58). رنج طبیعی آن در سرم µg/L15-300 می­باشد(70).

2-1-مقدمه

در فصل حاضر ابتدا در بخش مبانی نظری پژوهش در مورد تغییرات متابولیسم آهن در طی تمرین و مکمل آهن و شاخصهای خونی مورد نظر بحث شده و سپس با مراجعه به پیشینه پژوهشهای موجود، به برخی از پژوهشهای انجام شده در زمینه موضوع پژوهش حاضر در داخل و خارج کشور اشاره شده است.

2-2-مبانی نظری پژوهش

2-3-مکمل آهن

آهن یکی از مهمترین مواد معدنی است و در ساختمان هموگلوبین، میوگلوبین، سیتوکروم­ها و در ترکیب آنزیم­ها وجود دارد که مسئول انتقال الکترون و تولید انرژی در چرخه تنفسی میتوکندری و چرخه اسیدسیتریک، مسئول تولید ماده لازم برای سنتز DNA است و در رشد عضله و عملکرد نقش دارد(76٫70٫2٫77٫33٫43٫75٫71). آهن برای عملکرد طبیعی سیستم عصبی، ایمنی و رفتاری نیز ضرورت دارد(43٫4).