باید توجه داشت که بهداشت تنها شامل بهداشت جسمانی نمی شود. برخلاف آنچه که با شنیدن اصول بهداشتی به ذهن متبادر میگردد، جنبه روانی بهداشت فردی از اهمیت بهسزایی برخوردار است. میدانیم که جسم سالم زمانی می تواند کارکرد مفید داشته باشد که از تعادل روانی برخوردار باشد. خوشبختانه امروزه توجه روزافزونی به جنبههای روانی افراد مبذول داشته میشود. پژوهشهای فراوانی نشان دادند، تا زمانی که روان فرد از آرامش کافی برخوردار نباشد، جسم او نیز بیمار خواهد بود. بنا به گفته فروید، پنج سال اول زندگی هر فردی، تعیین کننده شخصیت او در بزرگسالی است. پس فردی که در کودکی با بحران روبهرو است، در بزرگسالی نیز با مشکلات فراوانی دستوپنجه نرم می کند .[۱]
زندگی روانی هر فردی بسیار پیچیده است و چگونگی برخورد مناسب با مسائل روانی می تواند نقش تعیینکننده ای برای فرد داشته باشد. حوزه مشکلات روانی کودکان و نوجوان بسیار گسترده است. در این بین، خانواده مسؤل اصلی تربیت کودک است، پس فضا و جو خانواده، می تواند تأثیرات پایداری بر شخصیت او داشته باشد[۲]. مشکلات خانوادگی از قبیل طلاق والدین، اعتیاد پدر یا مادر، ناسازگاری زناشویی، بزهکاری خانواده، شیوه های غلط فرزندپروری و … تأثیرات سوءیی بر فرزندان دارد. فرزندان چنین خانوادههایی، با کمبود محبت و توجه، آموزش نامناسب و اختلالات شخصیتی روبهرو هستند که این به نوبه خود در آینده آنها تأثیر بهسزایی دارد. با توجه به مطالب فوق، میتوان گفت که مشاوران و روانشناسان و همچنین سازمانهای اجتماعی چون اورژانس اجتماعی و بهزیستی می تواند نقش مؤثری برای این خانوادهها و فرزندانشان داشته باشند تا هم خانواده و هم جامعه را از خطری جدی برحذر دارند و این امر به صورت سازمانیافته به وسیله بسیاری از سازمانهای مردم نهاد در حال پیگیری و اجراست .[۳]
اما مسئله اینجاست که سازمانهای مردم نهاد، چگونه میتوانند از این بحرانها جلوگیری کنند. نهادهای مردمی دراین زمینه نیز همچون سایر زمینهها عملکرد مثبتی داشته اند. برای مثال، انجمن حمایت از کودکان کار و خیابان با تأسیس بخش مشاوره در مراکز خود، خدمات مشاورهای را به کودکان و نوجوانان تحت حمایت ارائه میدهد. کودکانی که درگیر مشکلات خانوادگی و روانی باشند، میتوانند از مشاوران برای حل این مسائل یاری جویند. مشاوران نیز در تلاشاند تا با جلب اعتماد مراجع و ایجاد رابطه حسنه، فرد را متوجه قابلیتها و توانمندیهای خود کند و او را در جهت حل مشکل یاری دهد. لازم به ذکر است که جلسات مشاوره به کودکان ختم نمی شود و اعضای خانواده کودک را نیز درگیر می کند. از این رو، این انجمنها با دادن آموزش مناسب به کودک و والدین، سعی دارند تا کودکان از آرامش روانی بهرهمند شوند و افرادی سالم تحویل جامعه دهند تا بتواند ضمن خودسازی برای پیشرفت اجتماع مثمرثمر باشد. در این خصوص فعالیت های انجمن حمایت از کودکان کار و انجمن خانه کودک شوش نیز قابل توجه است. اقداماتی که این انجمن ها به ویژه برای بهبود شرایط کودکان و نو جوانانی که دارای خانواده های مناسب نیستند و در معرض انواع خشونت ها می باشند، شایان توجه است. این انجمن ها هم چنین با حمایت از کودکانی که والدین آنها طلاق گرفته اند، سعی می کنند از آسیب پذیری آنها بکاهند. تحت پوشش مستقیم قرار دادن این کودکان، امر مهمی می باشد، حضور چنین کودکانی در خانواده هایی که نسبت به تربیت آنها بی اعتنا هستند، زیان های روحی و حتی جسمی به آنها وارد می کند. از این رو، انجمن هایی که سر پناهی در اختیار کودکان دارای خانواده های نا مناسب و از هم گسیخته، فرزندان طلاق و یا بدون سر پرست قرار می دهند، در راستای تربیت مناسب چنین فرزندانی نقش مهمی دارند.
همچنین، صدای یارا اولین خط تلفنی کمک فکری به کودکان و نوجوانان است که از دی ماه سال ۱۳۷۹به همت انجمن حمایت از حقوق کودکان شروع به کار نموده است. پاسخگویان این خطوط، از میان داوطلبان دارای تحصیلات و تجارب کاری در زمینه های روان شناسی، مشاوره و مددکاری اجتماعی، پس از گذراندن دوره های آموزشی، انتخاب شده و در ساعات و روزهای مشخص و برنامه ریزی شده با کد اختصاصی به ارائه خدمات داوطلبان می پردازد. صدای یارا بر مبنای این باور ایجاد شده است که هر کودک و نوجوان صرف نظر از طبقه اجتماعی، جنسیت، نژاد، استعداد و … باید در مواقع ضروری بتواند از کمک های فکری مناسب برخوردار شود. در همین راستا انجمن می کوشد کودکان، نوجوانان و خانواده ها را با مطالب مندرج در پیمان نامه حقوق کودک و مفهوم حق و مسئولیت آشنا سازد. هدف صدای یارا از مشاوره های تلفنی، تشخیص، درمان و حتی ارائه راه حل به صورت مستقیم نیست، بلکه پاسخگویان داوطلب، با توجه به اصول علمی مشاوره، مصاحبه و تجارب علمی در این زمینه، ابتدا با تماس گیرنده رابطه ای همدلانه برقرار می کنند. سپس در روند مکالمه، با مطرح کردن سؤالات مناسب، همراه با وی به بررسی وضعیت پرداخته، او را به سمتی هدایت می کنند که خود بتواند مسائل را تجزیه و تحلیل نماید. پس از بررسی راه کارهای مختلف و مشخص شدن نکات مثبت و منفی، از تماس گیرنده خواسته می شود که راه حل مناسب را با توجه به شرایط خاص خود انتخاب کند
به طور کلی اهداف صدای یارا را می توان به شرح زیر برشمرد؛
۱ همفکری و گفتگوی همدلانه با کودکان و نوجوانان و والدینی که در ارتباط با مسائل آنها تماس می گیرند. ۲ توانمندسازی تماس گیرندگان در جهت شناخت مشکل خود و یافتن راه حل های مناسب و اصولی در شرایط دشوار ، با در نظر گرفتن منافع عالیه کودک و نوجوان.
۳ هماهنگی و همکاری بر مبنای پیمان جهانی حقوق کودک در چارچوب قوانین داخلی با ارگان ها و سازمان های دولتی و غیر دولتی که در زمینه مسائل و رفاه کودکان فعالیت می کنند
۴ پژوهش بر اساس نتایج حاصله از بررسی مسائل و مشکلات طرح شده در صدای یارا و ارائه راهکارهای علمی و کاربردی برای رفع این مشکلات و بهبود شرایط زندگی کودکان و نوجوانان.
۵ بالا بردن سطح آگاهی جامعه و جلب افکار عمومی در باره مشکلات کودک و نوجوان به ویژه کودک آزاری و ارائه راهکارهای عملی در جهت رفع این معضل.
۶ ارائه خدمات مشاوره ای تلفنی در زمینه مسائل مربوط به کودکان و نوجوانان برای کسانی که علاقمند هستند ناشناس باشند یا به دلیل مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی امکان استفاده از مراکز مشاوره حضوری را ندارند.
۷ اطلاع رسانی راجع به مراکز مشاوره و مؤسساتی که در زمینه های تخصصی مختلف در ارتباط با کودکان و نوجوانان فعالیت دارند
۸ ارجاع موارد کودک آزاری به کمیته مددکاری جهت پیگیری های لازم . ۹ کمک به سالم سازی شرایط روانی خانواده جهت ایجاد کانون امن برای کودکان و نوجوانان
کمیته مددکاری انجمن حمایت از کودکان و نو جوانان متشکل از اعضایی است که دارای رشته تحصیلی و تجارب عملی در زمینه علوم اجتماعی و تربیتی هستند. این افراد پس از جذب، در جلسات و کارگاه های آموزشی در زمینه ی اصول مددکاری، مداخله در بحران، مهارت های ویژه ارتباط با افراد، اصول خانواده درمانی و … حضور می یابند و پس از کسب مهارت و توانمندی های لازم جهت پی گیری موارد گزارش شده، فعالیت خود را در این کمیته آغاز می کنند. مددکار تمام وقت دفتر انجمن، پس از دریافت گزارش کلیه موارد نیازمند پی گیری، آن ها را به مددکاران داوطلب ارجاع می دهد و در صورت نیاز به معاضدت های حقوقی، از مشاوران و وکلای انجمن نیز کمک گرفته می شود. هدف مددکاران اجتماعی از پی گیری موارد کودک آزاری، تعقیب آزار رسانان به عنوان مجرم نیست، بلکه با اعتقاد به دیدگاه سیستمی، مسائل و مشکلات را در سه سطح فردی، خانوادگی و جامعه مورد بررسی قرار می دهند و علی رغم محدودیت های قانونی، سعی می کنند با خانواده ها ارتباط برقرار کرده و از طریق بازدید از منزل و انجام مصاحبه، نیازهای خانواده، کودک و علل مسائل و مشکلات را شناسایی و با بهره گرفتن از تکنیک های مشاوره و خانواده درمانی در جهت رفع موانع و معضلات اقدام می نمایند. در صورتی که والدین و سرپرستان درگیر مشکلات حاد روانی، اعتیاد، بیکاری، فقر و … باشند از طریق ارجاع آن ها به مراکز مشاوره ای، درمانی و ترک اعتیاد، ایجاد اشتغال و جلب کمک های مالی سازمانی حمایتی و افراد خیر، در جهت بازتوانی خانواده ها تلاش می کنند و چنانچه اگر بعد از اقدامات اولیه مددکاری، احتمال سوء استفاده و آزار مجدد کودکان توسط سرپرستان و اعضاء خانواده وجود داشته باشد، از طریق اداره سرپرستی و مراجع قضایی در خصوص صدور حکم عدم صلاحیت سرپرستان و تحویل آن ها به اقوام و خانواده های صلاحیت دار و یا مراکز نگهداری پی گیری های لازم به عمل می آید. اهداف کمیته مدد کاری انجمن حمایت از کودکان و نو جوانان به قرار زیر است؛
۱- آشنا ساختن والدین با شیوه های تربیت صحیح و علمی فرزندان و تنویر افکار عمومی نسبت به پیامدهای منفی تنبیه کودکان از طریق برگزاری همایش ها و جلسات آموزشی و … (پیشگیری اولیه) ۲- انجام مشاوره و مصاحبه با والدین و کودکان در معرض آسیب و در صورت لزوم ارجاع آن ها به سازمان های رفاهی و خدماتی به منظور تأمین نیازهای اساسی خانواده و رفع مشکلات آنان (پیشگیری ثانویه) ۳- مداخله به موقع مددکاران در خانواده هایی که کودکان مورد آزار و سوء استفاده واقع می شوند، به منظور حمایت و مساعدت از کودکان و جلوگیری از آزار مجدد آنان (پیشگیری ثالثه) ۴- ارائه گزارش کودک آزاری به رسانه های گروهی، مطبوعات و نهادهایی که در زمینه رفاه و حقوق کودکان فعالیت می نمایند با هدف جلب توجه مسئولان به نقایص و کمبودهای قوانین و عدم ضمانت اجرایی آن ها۵- ارائه طرح جامع و کاربردی در جهت پیشگیری کودک آزاری به مجلس شورای اسلامی به منظور بازنگری در قوانین به نفع کودکان۶- تأکید بر نقش مددکاران اجتماعی در پی گیری موارد کودک آزاری، خشونت های خانگی به عنوان یک الگوی کارآمد مداخله در بحران
مبحث چهارم؛ بزه دیدگی ناشی از قلدری کودکان و نو جوانان در مدارس و نقش سازمان های مردم نهاد در پیش گیری از آن
در این مبحث قصد داریم تا نوع خاصی از بزه دیدگی کودکان و نو جوانان را که همراه با نوعی بزه کاری یا بهتر بگوییم نوعی رفتار ضد اجتماعی همراه است، بررسی کنیم. پدیده قلدری کودکان و نو جوانان مسئله جدیدی است که به ویژه در کشور های غربی مورد توجه جرم شناسان و جامعه شناسان قرار گرفته است. این پدیده که می تواند منجر به بزه دیدگی ثانویه کودک شود، جنبه های گوناگونی دارد. از این رو مسلم است که پیش گیری از قلدری در واقع پیش گیری از بزه دیدگی ثانویه کودک یا نو جوان است. لازم به ذکر است که این پدیده بیشتر در مدارس و نسبت به هم مدرسه ای ها اعمال می شود و از این جهت حائز اهمیت است. سازمان های مردم نهاد هم چون سایر زمینه ها در این بخش نیز می توانند نقش مهمی ایفا کنند. در واقع این نهاد ها با پیش گیری از اعمال خشونت آمیز کودک و نو جوان از بزه دیدگی او پیش گیری می نمایند.
قلدری در مدرسه و بزه دیدگی ناشی از آن، به عنوان یک شکل اساسی و فراگیر در سراسر جهان شناخته شده است،[۴] به طوری که انجمن های تحقیقاتی جهانی، به مطالعه ی آن پرداخته اند. محققان علاقمند هستند تا علل، تأثیرات و میزان قلدری و بزه دیدگی ناشی از آن را در مدرسه مورد بررسی قرار دهند تا از این طریق تأثیرات منفی آن را بر سلامت جسمانی و روانی دانش آموزان به حداقل برسانند. [۵]پدیده ی قلدری در مدرسه، منعکس کننده ی خشونت اجتماعی در جهان حقیقی است که افراد ضعیف و کم بنیه را به آسانی هدف خود قرار داده است.[۶] کلمه ی “قلدری ” [۷] اصالتاً از زبان و فرهنگ انگلیسی برخاسته است . به طور کلی، ارجاع به این واژه در فرایندهای اجتماعی به این خاطر است که کودکان و نوجوانان با اعمال قدرت و نفوذشان بر دیگر دانش آموزان از طریق توسل به روش های منفی(همانند خشونت فیزیکی)، به خواسته هایشان دست می یابند. [۸]
نخستین کسی که عنوان “قلدری ” را به کار برد، آقای دن آلوز (Dan olweus) بود. وی یک معلم کار کشته و با تجربه ی نروژی بود[۹]که رهبری یک تیم تحقیقاتی درباره ی این پدیده را در منطقهی اسکاندیناوی به عهده داشت.شروع تحقیقات اولیه، در سال ۱۹۷۰ میلادی بود.[۱۰]
تحقیقات انجام گرفته در کشورهای غربی از شیوع این پدیده در مدارس خبر می دهد. به عنوان نمونه، یکی از مطالعات اخیر که در مدارس ابتدایی آلمان انجام گرفته است، نشان میدهد که حدوداً ۱۰ درصد دانش آموزان قلدری می کنند در حالی که ۴/۱۷ درصد بزه دیده[۱۱] و ۵/۱۶ درصد بزه دیده ی قلدر[۱۲] هستند. در تحقیقات بین المللی، که در ۶۶ کشور انجام شده است، نشان می دهد که حدود ۱/۳۱ درصد از دانش آموزان در مدرسه، حداقل یک بار در دو ماه قلدری می کنند، این در حالی است که نرخ بزه دیدگی[۱۳] به بیش از ۶۰ درصد در برخی کشورها همانند؛ زیمباوه و لیتوانی رسیده است[۱۴]
اگر نتوانیم به افراد قلدر ، عنوان “بزهکار” بدهیم، لیکن چنین افرادی حداقل، دارای حالاتی هستند که در جرم شناسی به آن “حالت خطرناک”[۱۵] گفته می شود.در واقع، اغلب تعابیر عمومی در جرم شناسی در جهت تبیین این اندیشه است که جوانان و نوجوانان مستعد بزهکاری، ، به دلیل فعالیت های خطرزایی که دارند، برای بزه دیدگان و سایر افراد خطرات قابل توجهی ایجاد می کنند. [۱۶]
از آنجایی که عمل قلدری شکلی از خشونت[۱۷] است و به عنوان یک عامل خطر شناخته شده که با رفتارهای ضداجتماعی و مجرمانه مرتبط است، لذا کسانی که قلدری می کنند اغلب افرادی اند که از مدرسه اخراج شده اند و مواد مخدر و الکل استفاده می کنند، از این جهت است که به صورت متوالی و پی در پی در رفتارهای بزهکاری و مجرمانه[۱۸] درگیر می شوند.[۱۹]
ما در این جا مطالب خود را طی دو گفتار ارائه می دهیم. در گفتار نخست، پس از بررسی مفهوم و مصادیق قلدری در مدرسه و بزه دیدگی ناشی از آن، به آسیب شناسی آن در میان گروه دوستان و مدرسه می پردازیم و در نهایت با یک تحلیل جرم شناختی – روانشناختی و پس از تبیین خصوصیات روانی و جایگاه این پدیده در بین گروه های بزهکار – بزه دیده گفتار نخست به پایان می رسد. گفتار دوم این مقاله، به موضوع پیشگیری و به طور خاص به انواع سه گانه ی پیشگیری یعنی پیشگیری نخستین ،دومین و سومین که در زیر مجموعه ی پیشگیری اجتماعی است و نقش سازمان های مردم نهاد در این زمینه، اختصاص دارد.
گفتار اول: تبیین مفهوم “قلدری ” و بزه دیدگی ناشی از آن
در این گفتار به مفاهیم بنیادین این تحقیق پرداخته می شود و در ضمن به این موضوع که این پدیده در بین دانش آموزان چه خصوصیاتی از نظر روانی و جرم شناختی دارد خواهیم پرداخت.
- ۱٫ تعریف “قلدری “و ویژگی های آن
“قلدری”[۲۰] ، به عنوان یک رفتار پرخاشگرایانه و ستیزه جویانه تعریف شده است که به گونه ای مکرر و منظم، توسط دانش آموزان بر هم کلاسی های ضعیف و ناتوان در کلاس به نمایش درمی آید و در تمام پایه های تحصیلی مدرسه اتفاق می افتد.[۲۱] این گونه پرخاشگری ها و تهاجمات می تواند به صورت خشونت فیزیکی[۲۲]،همانند زد و خورد[۲۳]باشد. به علاوه سوء استفاده ی لفظی[۲۴]، همانند صدا کردن نام یا طعنه زدن[۲۵] نیز می تواند از مصادیق قلدری در مدرسه باشد[۲۶] . تهاجمات سایبری[۲۷] مانند پیام متنی یا ایمیل کردن پیام ها و تصاویر آزاردهنده، نوع جدیدی از مصادیق خشونت است که به طور فزاینده ای در فرهنگ جوانان رو به ازدیاد میرود [۲۸]اسمیت( Smith .1994)، استدلال می کند که اگر بخواهیم یک تعریف علمی کوتاه از “قلدری” ارائه کنیم، می توان گفت: “قلدری، سوء استفاده از قدرت به صورت منظم – تکراری و تعمدی، می باشد که اغلب در گروه های اجتماعی پایدار با یک سلسله مراتب روشن و نظارت اندک، همانند ارتش ، مدرسه و یا در زندان، انجام می شود”.[۲۹]آلوز ( Olweuse 1993) سه ویژگی اساسی برای رفتار قلدرها در نظر گرفته است [۳۰] که عبارتند از: رفتار منفی(همانند خشونت های فیزیکی و لفظی) ،تکرار رفتار ،وجود قدرت نامتوازن (Power imbalance) .[31]
- ۲٫ گروه های درگیر در پدیده ی”قلدری و بزه دیدگی ناشی از آن” و تبیین خصوصیات روانی آنها
سه گونه ی متفاوت از دانش آموزان وجود دارند که در رفتارهای پرخاشگرایانه درگیر می شوند. قلدرها، بزه دیدگان و بزه دیدگان قلدر.[۳۲] قلدرها افرادی اند که خطر بالای ارتکاب خشونت در آنها وجود دارد.[۳۳] آنها افرادی هستند که اعمال خود را یا مستقیماً خود انجام می دهند و یا به طور غیرمستقیم از طریق هوادارانشان به اجرا در می آورند.[۳۴]بزه دیدگان از نظر جرم شناسی افرادی هستند که قربانی جرایم واقع شده اند.[۳۵]این افراد تجربه ی طرد شدن از طرف دوستانشان را دارند. [۳۶]بزه دیدگان قلدر افرادی هستند که با دیگران قلدری می کنند . اما در واقع بزه دیده و قربانی قلدری خودشان می شوند.[۳۷]
این سه گروه از کودکان، از نظر روانی خصوصیات متفاوتی با هم دارند:
قلدرها معمولاً سطوح بالایی از پرخاشگری و رفتارهای خشن در برابر دوستان و همسالانشان دارند.[۳۸] این افراد در بزرگسالی رفتارهای تهاجمی و ضداجتماعی از خود نشان میدهند. [۳۹]در حقیقت قلدرها، در طول دوران بزرگسالی رفتارهای منفی از خود به نمایش می گذارند، همانند پرسه زنی و بزه کاری و از نظر روانی دچار اختلال می شوند.[۴۰] از طرف دیگر، بزه دیدگان ممکن است که میزان عزت نفس شان کاهش پیدا کند. اضطراب[۴۱] و افسردگی[۴۲] مزمن پیدا می کنند و حتی ممکن است مرتکب خودکشی[۴۳] شوند.[۴۴] در حقیقت بزه دیدگان کسانی اند که سطوح بالایی از استرس و فشار و همچنین بیماری های روانی را دارند.[۴۵] بر خلاف بزه دیدگان که عزت نفس کمی دارند، قلدرها ضمن اینکه افرادی سلطه جو[۴۶] هستند متمایل میباشند که خود را افرادی با امن و استوار و محکم جلوه دهند. اما بزه دیدگان قلدر که معروف به اشخاص”دو هویتی” [۴۷]هستند، در برخی از خصوصیات بزه دیده ی منفعل و همچنین در برخی از ویژگی های افراد قلدر، مشترک هستند.[۴۸] بنابراین می توان گفت که این گروه از افراد سطح بالایی از پرخاشگری و در عین حال از افسردگی و عزت نفس کم برخوردارند. [۴۹]
- ۳٫ آسیب شناسی پدیده “قلدری و بزه دیدگی ناشی از آن” در مدرسه و گروه همسالان
مدرسه، به خاطر تدوین وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزش های اجتماعی با وسایل مؤثری که برای کنترل اجتماعی در اختیار دارد، یکی از کارگزاران مهم “اجتماعی کردن” فرد تلقی می گردد. [۵۰]با این اوصاف “باربارا ووتون” (۱۹۵۳) معتقد است: “بسیاری از بزهکاران در طول سال های تحصیلی از مدرسه غیبت غیرموجه می کرده اند و همچنین این احتمال وجود دارد که «بخش فوق العاده بزرگی از آنها» به خانواده های از هم پاشیده مختلف تعلق داشته باشند.”[۵۱] [۵۲]به طور کلی ، از لحاظ تندرستی(یعنی سلامت جسمانی) بدتر از افکار غیربزهکار نیستند، ولی پیشرفت تحصیلی آنان احتمالاً کمتر بوده است؛ با این حال، بسیاری از کج روان در مدرسه خوش نام نبوده اند. البته ممکن است که این بدنامی از پیش داوری معلمان که مربوط به اطلاع آنان از بزهکاری این افراد بوده، ناشی شده باشد. [۵۳]تحقیقاتی که در کشور استرالیا صورت گرفته است، نشان میدهد که قلدری در مدرسه به عنوان یک عامل خطرناک شناخته شده است که با رفتارهای ضداجتماعی و مجرمانه مرتبط است. مدارس می توانند نهاد مناسبی باشند تا بر کاهش رفتارهای ضد اجتماعی و مجرمانه که در کودکان به وجود آمده است تمرکز کنند و مسئولیت اجتماعی آنان را ارتقاء بخشند.[۵۴] تحقیقات دیگر انجام شده نشان داده است که درگیر شدن در قلدری مدرسه ای، با عدم پذیرش این افراد از سوی دوستان ارتباط دارد. در حقیقت کسانی که قلدری می کنند افرادی اند که از سوی دوستان طرد شده اند و با کم مهری همسالان مواجه اند. [۵۵]با افزایش نفوذ گروه همسالان، نفوذ والدین رو به کاهش می رود. اعضای این گروه ها می توانند به جست و جوی روابط و موضوعاتی بپردازند که در خانواده و مدرسه با تحریم مواجه است، و به این ترتیب سعی می کنند که از نفوذ این روش های مهم بر خود جلوگیری نمایند و نقش ها و هویت های متمایزی (و غالباً غیرمجاز) را به نمایش بگذارند. [۵۶]از این روی، حمایت گروه دوستان (همانند گروه های صالحین در مساجد)[۵۷] ، نقش مهمی در خصوص عزت نفس ایفا می کند. بویژه مطالعات نشان داده است که حمایت معلمان و گروه دوستان اثرات مثبتی بیش از هر زمان دیگر، در عزت نفس نوجوانان و جوانان دارد. [۵۸]
- ۴٫ جایگاه “قلدرها و بزه دیدگان قلدر” در میان بزهکاران – بزه دیدگان
در یک دسته بندی که از جوانان و نوجوانان بزه کار- بزه دیده[۵۹] انجام گرفته است سه گروه مشخص شده اند. این سه گروه عبارتند از:
۱- بزهکاری جنسی / بزه دیدگی ناشی از بدرفتاری[۶۰]
۲- بزهکاری/ بزه دیدگی اموال و دارایی[۶۱]
۳- قلدری / بزه دیدگان قلدر[۶۲]
به این ترتیب، می توان گفت که یکی از عوامل بزهکاری – بزه دیدگی از قلدری کردن ناشی می شود. به طور کلی، گروهی از بزه دیدگان غیر پرخاشگر[۶۳] و پرخاشگران غیربزه دیده که در ادبیات قلدری، به عنوان گروه بزه دیدگان قلدر مشخص شده اند، گروهی هستند که در زیر مجموعه ی گروه بزه کار- بزه دیده ی نوجوان و جوان قرار گرفته اند. [۶۴]همچنان که بیان شد ” پرخاشگری” یکی از خصوصیات افراد قلدر است. در تحقیقات انجام گرفته، کشف شده است که پرخاشگری افراد جوان و نوجوان نوعی از جرایم است. بدین ترتیب، قلدری می تواند شکلی از بزهکاری باشد. در واقع، اگر چه قلدری کردن دیگران، قویاً با بزهکاری مرتبط است، اما باید خاطرنشان کرد که ارتباط میان بزهکاری و بزه دیدگی بسیار شدیدتر است.[۶۵] بزه دیده قلدر که یکی از زیرشاخه های قلدری است جوانانی هستند که در خشونت یا حمل سلاح[۶۶] درگیر میباشند و همچنین سطح بالایی از بزه دیدگی خشونت[۶۷] را تجربه کرده اند. اما بزه
بزه دید ه قلدر
۱- پسربچه سلطه جو
۲- بزهکاری بالا
۳- بزه دیدگی بالا
۴- فلاکت وبدبختی بالا
۵- خشم وعصبانیت بالا
|
بزهکاران و- بزهدیدگان جرایم جنسی
۱- دختربچه های سلطه طلبی هستند.
۲- بیشترازدیگرگروهها،بزهکاربزه دیده می شوند.
۳- افسردگی وعصبانیت بالا یی دارند .
۴- بیشترین درصددرمرتکبین افراد بزرگسال را به خوداختصاص داده اند.
|
بزهکاران – بزه دیدگا ن اموال ودارایی
۱- پسربچه های سلطه جو
۲- بزه دیدگی کمتری
نسبت به سایرگروههای بزه دیده – بزهکار
۳- خشم و عصبانیت متر و همچنین افسردگی نسبت به دیگرگروههای بزهکار – بزه دیده
۴- کمتریندرصدازمرتکبین این خانواده ها (یعنی بزهکار- بزه دیده) رابه خوداختصاص داده اند.
|
کاری – بزه دیدگی در حوزه ی اموال و دارایی، جرایمی است که منحصراً در قلمرو جرایم اموال[۶۸] قرار می گیرند. از جمله ویژگی های این گروه، این است که آنها خردترین بزه دیدگی – بزه کاری در مقایسه با دیگر گروه های بزهکار – بزه دیده اند. این افراد از سطح پایین تری از عصبانیت، افسردگی و اضطراب ها را در مقایسه با گروه های دیگر بهره مند هستند. به طور کلی، گروه های بزهکاری نشانه هایی از بالا بودن عصبانیت، افسردگی و اضطراب در مقایسه با گروه های غیربزهکار[۶۹] دارند. اما بزه کاران و بزه دیدگان جرایم جنسی ، عمده دخترانی اند که بیشتر از سایر گروه ها بزهکار – بزه دیده واقع می شوند. این افراد افسردگی، خشم و اضطراب بسیار بالایی دارند. [۷۰]مهمترین ویژگی گروه های بزهکار – بزه دیده عبارت است از : در کل برخلاف این باور ثابت شده است که دو تا پنج در صد کودکان و نوجوانان در مدرسه دارای علائم افسردگی هستند[۷۱] و حتی سالهای تحصیلی در مدرسه را با اندوه می گذرانند . نوجوانان مبتلا به افسردگی بشدت احساس ناامیدی و بی ارزشی می کنند . در این بین ، دختران افسرده ، معمولاً گرایش به گوشه گیری دارند در حالی که پسران افسردگی را به صورت بیش فعالی ، بی قراری ، برانگیختگی ، پرخاشگری و خشونت ازخود نشان می دهند . به عبارت دیگر ، علائم روانی همانند افسردگی ، اضطراب و ….. در سنین مدرسه ، با تحریک پذیری ، مجادله جویی و ….. همراه است . از این رو ، یکی از وظایف مدرسه ، پیشگیری از چنین رفتارهایی است که چنانچه مسئولان مدرسه بویژه معلم کلاس ، آشنایی و آگاهی کامل از این رفتارها داشته باشند ، می توانند از طریق تأثیر گذاری بر چنین افرادی ، علاوه بر اینکه باعث شوند آنان در شرایط دشوار مانند خشونت ، بزه کاری ، زور گویی و … به خودباوری و اعتماد به نفس برسند از مشکلات بعدی در آینده من جمله از بزه کاری در آینده پیشگیری شود .
[۱] . رشوانلو، فرهاد. حجازی، الهه.(۱۳۸۸). ارتباط ادراک از سبک فرزندپروری والدین با انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان ابتدایی. دوماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار/تربیت و اجتماع. دانشگاه شاهد. سال شانزدهم.شماره ۳۹٫
[۲] و رشوانلو، فرهاد. حجازی، الهه.(۱۳۸۸). ارتباط ادراک از سبک فرزندپروری والدین با انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان ابتدایی. دوماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار/تربیت و اجتماع. دانشگاه شاهد. سال شانزدهم.شماره ۳۹
[۳] . الهه. مؤمنی، حمید. صالحی آمنه. ، سراجی، (۱۳۸۸). بررسی میزان حمایت اجتماعی ادراک شده در کودکان خانواده های طلاق. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک. سال ۱۲٫ شماره۴٫ ص ۱۱۳-۱۲۳
- Wei, H. Chen, J. , “moderation Effect to Machiavellianism on the Relation Ships Between Bulling, peer Acceptance, And School Adjustment in Adolescent” , school psychology International , 2011, p,228.Janson, et alx., “Early Risk Factors For being a Bully , Victim , or Bully-Victim” in Late Elementary and Secondary Education , The Longitudinal TRIALS Study, BMC public Health, Biomed Central , 2011, P, 1.
Georgious, s. Stavrlindes, P. , “Bullies, Victims, Bully -Victims” , Psychosocial Profiles and Attribution Styles , university of Cyprus , Cyprus, New Dehli and Singapore , Vol. 29,2008, o,574.
- Cheng, et al . , ” Definitions of School Bulling in Taiwan: A Comparison of Multiple perspective”, school psychology International , 2011, p,228
۳٫I bid.,p.232
- Bully
- Jenson , M. , Dietrich, A. , “Effects of a Skills-Based prevention program on Bulling and Bully Victimzation Amony Elementary school Children”, Society for prevention Research, 2007 , P,286
- Shafer, et al. , ” Bulling Roles in Changing context : The Stability of victims and Bully Roles from primary to Secondary School”, International Department , 2005, p,323.
- Espelay, L., Swearer, M. , “primary, secondary , and Tertiary prevention Strategies for Bulling”, Chapter 17, 2008, p,338.
- Victim
- ۹٫ Bully / Victim
۱٫Victimization Rate
- Wei, H. 8 Chen, J. , Op. Cit., p,346
[۱۵] – کاربرد « حالت خطرناک» بدین معنی نیست که توقع رفتارهای غیر عادی و غیر متعارف چشمگیر از بزهکار داشته باشیم، بلکه بیشتر بدین مفهوم است که رفتارهای مجرم، دلالت بر نوع گرایش به ارتکاب اعمال ضد اجتماعی دارد بی آن که بتوان او را در زمره ی بیماران روانی به معنای خاص آن دانست. نوربها، رضا. زمینه ی جرم شناسی، چاپ سوم، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۸۶، ص ۱۹۳٫ گفتنی است مفهوم حالت خطرناک (Dangerousness) که از سال ۱۸۳۸ در روان پزشکی شناخته شد، به وسیله ی گاروفالو یکی از سردمداران مکتب تحققی ایتالیایی – بین سال های ۱۸۷۸ و ۱۸۸۵- وارد عرصه ی جرم شناسی شد. گارو فالو نخست، حالت خطرناک را محدود به ظرفیت و استعداد مجرمانه و نیز حالت خطرناک فرد نمود و در مرحله ی دوم، با تأکید بر سازش پذیری ، یعنی درجه ی انطباق و جامعه پذیری مجرم، مفهوم وسیع تری از حالت خطرناک را مورد توجه قرار داد. بنابراین ظرفیت و استعداد جنایی و سازش پذیری اجتماعی فرد، دو رکن تشکیل دهنده ی حالت خطرناک هستند. نجفی ابرند آبادی، علی حسین و هاشم بیگی، حمید، دانش نامه ی جرم شناسی (انگلیسی، فارسی، فرانسه) چاپ دوم، گنج دانش، ۱۳۹۱، ۱۲۱-۱۲۰٫
- Cuevas, et al. , ” Juvenile Dehinquency and Victimization: A theoretical Typology”, College of Criminal Justice, Northeastern University, Children Research Center University in New Hampshire, Vol.22, No.12.2007, p, 1581.
- Violence
- ۶٫ Delinquent and Criminal Behavior
- Morrison, B., “Bulling and Victimization School: A Restorative Justice Approach,”, Australian Institue of Criminology , 2002. P.1.
[۲۰]. شایسته است تا اصطلاح “قلدری” را که در زبان های مختلف به آن اشاره شده است، مورد بررسی و ملاحظه قرار دهیم. “قلدری کردن” در زبان یونانی « EkQOBJQuOu » می باشد که در زبان انگلیسی معادل کلمه ی «Extortion» یا «اخذ به زور و عنف» است.این کلمه در زبان پرتغالی «Abuso» است که به معنای “قلدری فیزیکی و لفظی” می باشد. در ایتالیا کلمه ای که هم وزن با “قلدری کردن” باشد «Violenza» و «prepotenza»می باشد که به ترتیب در زبان انگلیسی معادل کلمات «Violence» به معنای “خشونت ” و «prepotency» به معنای “قدرت کامله و غلبه و توفق بسیار” است. در تایوان، معادل این کلمه«Baling» است، که با “ارباب منشی یا سلطه طلبی” و “برتری در مقام و قدرت” و همچنین “تصرف کردن اموال و دارایی دیگران” مرتبط می باشد. (Cheng , et al., 2011: 228)
در زبان هلندی ، معادل اصطلاح “قلدری کردن”، «pesten» است. این یک اصطلاح عام است که مفهومی متفاوت از «plagen» ، به معنای “آزار و اذیت دیگران”، دارد. (Janson , et al. , 2011:2)
۲٫Schafer, et al. , op.cit. , p.323
.۳٫Physical Violence
۴٫Hitting
.۵٫Verbal abuse
۶٫Taunting
۷٫Tenenbaum, et al. , “Coping Strategies and Scholl psychology perceived Effectivenss in Fourth Thruugh Eight Grad Victim of Bulling” ,Georgia State University, School psychology International., 2010.p,263.
.[۲۷] Cyber Aggrassion
- Cook, et al., predictor of Bulling and Victimization in Childhood and Adolescence” , A Meta-Analytic Investigation, Vol.25.NO.2, School psychology Quarterly , 2010.p, 65.
۲٫I bid.X
- Cheng, et al. , OP. cit. , p, 228.
[۳۱] . منظور از “قدرت نامتوازن”، این است که مرتکب توانایی اش را بر روی یک بزه دیده که از نظر جسمی ضعیف تر از اوست به اجرا می گذارد.
(Jenson , M.8 Dietrich, A . , op.cit., p, 286)
یکی از عواملی که باعث به وجود آمدن قدرت نامتوازن می شود (برتری جسمی «superiority physic » است. نیرومندی و بزرگتر بودن جسم افراد ، ممکن است افراد ضعیف البنیه را تهدید و یا باعث ورود صدمات کوچک به آنها شود. (cheng, et al.,op.cit,p, 232)
- Totten, M. , Quigley, p.,” parental knowledge of Child-Reported Bully- Victim and Sexual Harassment Problems in Canadian School:
Implication for policy and program Development” , Funded in part Through The Government of Canadas National Crime prevention Strategy, p,3.
- Black , s., Weinles, D. , Washington , E. , “Victim Strategies To stop Bulling” , Youth Violence and Jurenile Justice publication , 2010.p, 138.
- Ibid.
[۳۵] . بزه دیده ی منفعل یا “passive Victims ” عنوان دیگری است که برای این نوع از بزه دیدگان می توان اتخاذ نمود. در تقسیم بندی که آقای بنیامین مندلسون – که از وی در کنار فون هنتینگ به پدر معنوی بزه دیده شناسی یاد می شود- یکی از انواع بزه دیده، بزه دیده ی کاملاً بی گناه است که این بزه دیده در وقوع جرم هیچ نقشی و تقصیری ندارد. مثل صغار و مجانین. نجفی ابرند آبادی، علی حسین، جرم شناسی ( دوره ی کارشناسی)، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ی حقوق، ۹۱-۹۰ ، ص ۲۶۳٫
- Andreo, e. , ” Bully/Victim problems and Their, Association with Coping Behavior in Conflictual peer Interactions Among School – Age Children “, Educational psychology, Vol. 21, NO 1, 2001.p,59.
- ۲٫ /victim who Bully Other But Victims of Bulling Themselves. Georgiou, S. , Stavrlindes , p. , op.cit. , p, 575.
- Janson , et al. , Op. cit., p,1
۴٫Georgiou, s, Starrlindes, p. , op.cit, p, 574.
[۴۰] . در تحقیقات اخیری که در منطقه ی شمال انگلستان شده است دلایلی وجود دارد که در این گروه خطر افزایش خودکشی بالاست.
Skapinakis , et al. , ” The Association Between Bulling and Early Stage of Suicidal Ideation in Late Adolescent in Greece”, BMC psychiatry, 2011. P, 7.
- ۶٫ Anxiety
- ۷. Depress
- ۸٫ Suicide
- Gini, G. , Pozzoli, T. , ” The Role of Masculinity in Childrem Bulling ” , Springer Science Business Media, INC , 2006.p, 285.
- Morrison , B. , op. cit . , p, 1
- ۱۱٫ Dominate
- ۱۲٫ Double identity
- Georgiou, S. , Stavrlindes , p. , op. cit. , P, 575
- Janson , et al. , op. cit . , p, 11
[۵۰] . هدایت اله ستوده، ، آسیب شناسی اجتماعی ( جامعه شناسی انحرافات)، چاپ بیست و یکم، تهران، آوای نور، ۱۳۸۹ ، ص ۵۶
[۵۱] همان، ص ۵۷
[۵۲] . تحقیقات نشان داده است که جوانان بی خانمان ، تهدیدی برای جامعه هستند. ولی این به دلیل اعمال فرد ناقص قانون نیست، بلکه به دلیل اوضاع و احوال اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی زندگی آنان است. مونسی، جان، اطفال ونوجوانان، خطر بزه دیدگی (ترجمه نسرین مهرا و امیر سماواتی پیروز)، ضمیمه ی مجله ی تحقیقات حقوقی شماره ی ۵۶، ۱۳۹۰، ص ۹۹۲٫
[۵۳] . ستوده، هدایت اله، همان،
[۵۴] . Morrison , B. , op.cit. , p, 1.
[۵۵] . Wei, H. , Chen, J. , op.cit ., p, 346.
[۵۶] . ستوده، هدایت اله، همان، ۵۷٫
[۵۷]. . طرح صالحین ، یک برنامه ی فرهنگی است که متشکل از حلقه های مختلفی می باشند. این طرح که توسط مقام معظم رهبری پیشنهاد شد در مساجد کل کشور چند سالی است که به اجرا درآمده است و حداقل هفته ای دو بار در مساجد به اجرا در می آیند. افرادی که در این طرح شرکت می کنند به صورت حلقه وار گردهم می نشینند و در ارتباط با مسائل معنوی و هم چنین جامعه و حتی به طور خصوصی در مورد مشکلات اعضای گروه صحبت می کنند و راه کارهایی جهت حل آن ها ارائه می شود. تکیه ی اصلی این طرح بر مسائل معنوی و مشکلات جوانان است.
- Holt, K. , Esplage , L., perceived social support Among Bullies , Victims , and Bully Victims” , published online. 2006. P, 985.
.Delinquent / Victim2
- ۳٫ Delinquent sex/ Maltreatment Victims
۴٫Property Delinquent /Victims
- Bully- Victims
۶٫Non aggressive victims
- Cuevas , et al . , op. cit. p, 1581-1583.
- Smith, D. , ” The links Between victimization and offending” , Center of Law and Society , University of Edinburgh , the Edinburgh Study of Youth Transitions and Crime , 2004, p, 10
[۶۶]. Caring weapon
[۶۷].Violent victimization
[۶۸]. Property Crime
[۶۹].Non Delinquent Group
[۷۰] . Cuevas , et al . , op. cit. , p, 1594-1599
[۷۱] . معصومه اسدی ، روزنامه جام جم ، ۱۷/۱۰/۹۱٫
