الف ) ایجاد تغییرات در مندرجات سند و مشخصات دارنده آن

این روش به چهار صورت انجام می‌شود :

تغییرات شیمیایی : یعنی جاعل با استفاده از مواد پاک کننده شیمیایی یک قسمت یا تمامی‌مشخصات مندرج در مدرک شناسایی را از بین برده و به جای آن مندرجات دیگری را تحریر می‌نماید .

مواد شیمیایی گوناگون در این خصوص مورد استفاده جاعلین قرار می‌گیرد که با توجه به وضعیت سند و مدرک مورد جعل ، چگونگی استحکام کاغذ و جوهر آن ، قدمت سند و سایر موارد ، نوع مواد شیمیایی برای جعل انتخاب می‌گردد بعضاً مشاهده می‌شود که جاعلین برای جعل سند هویتی از ابتدایی ترین ماده شیمیایی که به وفور در دسترس بوده و استفاده از آن نیاز به تخصص و تبحر ویژه ای ندارد استفاده می‌نمایند . موادی مانند انواع شوینده ها ، روغن ترمز و غیره .

اما این تغییرات شیمیایی ، اثراتی را بر روی سند برجای می‌گذارند که اگر کمی‌دقت و تامل در بررسی اسناد صورت گیرد ، می‌توان به جعلی بود مدرک بدون نیاز به تجهیزات پیشرفته تا حدودی پی برده و یا حداقل به اصالت آن شک نمود . ( اثراتی مانند تغییر رنگ در محل دستکاری شده ، سوختگی شیمیایی ، عکس العمل نوری متفاوت و غیره از جمله آثار تغییرات شیمیایی در اسناد هویتی می‌باشند )

تغییرات فیزیکی : تراشیدگی ، سائیدگی و خراشیدگی در اسناد از مواردی هستند که بیشتر از سایر اقدامات مزورانه در جعل سند بکار می‌روند زیرا افراد هنگامی‌که به فکر تغییر مندرجات سند می‌افتند . اولین و ساده ترین راهی که به نظرشان می‌رسد ، این افعال است . همانگونه که پاک شدگی شیمیایی اثرات مختلفی را بجای می‌گذارد ، انجام تغییرات فیزیکی نیز به هر شکلش تاثیرات گوناگون را بر روی سند ایجاد می‌نمایند که از مهمترین آنها می‌توان به عکس العمل نوری متفاوت ، کاهش استحکام کاغذ از بین رفتن نقش پس زمینه ، ناهماهنگی تحریری و غیره اشاره نمود .

الحاق : الحاق بدان معنی است که با اضافه کردن نوشته ای مندرجات را مورد تغییر قرار دهند ، الحاق می‌تواند یک دندانه کوچک ، نقطه ، حرف ، کلمه یا عبارت باشد .

تعویض یکی از صفحات سند هویتی : از موارد جعل در اسناد هویتی ، تعویض یا اتصال یک یا چند صفحه به مدرک شناسایی است که معمولاً در اسناد هویتی مانند شناسنامه و گذرنامه که به صورت دفترچه ای هستند تحقق می‌یابد. انگیزه مرتکبین این جعل ، بیشتر برای پوشش دادن و اختفاء مندرجات و نوشتجات یکی از صفحات مدرک شناسایی است که به هر دلیلی نمی‌خواهند مندرجات صفحه مورد نظر بر روی سند قرار داشته باشد لذا اقدام به تعویض یا اتصال صفحه به مدرک شناسایی می‌نمایند مانند اینکه فردی با قصد فریب در ازدواج در صفحه مربوط به ثبت اسامی‌زن و فرزند دخل و تصرف نماید یا آن صفحه را تعویض و جابجا سازد .

ب ) تغییر و جابجایی عکس : اساسی ترین رکن اسناد هویتی ، عکس و ویژگی های مرتبط با آن است و روند کنونی شناسایی افراد و رویه جاری در رابطه با احراز هویت اشخاص تکیه بر تطابق عکس الصاق شده بر روی سند با چهره ارائه کننده آن است .

از طرفی شیوه الصاق عکس بر روی اسناد هویتی به نحوی است که فاقد استحکام لازم بوده و منفذ و خلاء برای این اسناد محسوب می‌شود . به طوری که به سهولت جعل شده و به راحتی عکس الصاقی از سند جدا گردیده و عکس دیگری بر روی آن نصب می‌شود . این آسیب پذیری از نظر و دید تبهکاران بدور نمانده و راحت ترین شگرد آنها در جعل اسناد هویتی محسوب می‌شود . روشی که در الصاق عکس مدارک شناسایی فعلی معمول است ، عبارت از این می‌باشد که دارنده سند ، عکس خود را به مرجع صدور تحویل و آنها با منگنه یا انواع چسبهای مایع ، عکس را در محل مربوطه قرار داده و سپس آن را ممهور می‌سازند به نحوی که قسمتی از مهر بر روی سند و قسمتی دیگر بر روی عکس قرار می‌گیرد . هدف از این کار جلوگیری از جابجایی عکس می‌باشد . اخیراً برخی از ارگان ها و سازمان های مسئول ، پس از الصاق عکس از روکش پلاستیکی استفاده می‌نمایند ولی تجربه نشان داده است که هیچ کدام از این اقدامات نمی‌تواند مانعی جدی در جعل اسناد هویتی از طریق جابجایی عکس محسوب گردد . زیرا جاعلین با کمی‌دقت عکس را برداشته ، عکس دلخواه خود را بر روی سند قرار می‌دهند و قسمتی از مهر را که بر روی عکس بوده است با ترفندهای مختلف بر روی عکس جدیدالالصاق منقوش می‌سازند و یا اینکه در مواقعی که عکس با روکش پلاستیکی پوشانده شده باشد ، با استفاده از وسایل گرمازا مانند سشوار به راحتی روکش را جدا ساخته عکس را تعویض نموده و مجدداً روکش را می‌چسبانند .

اما علی رغم این ضعف عمده که در محل عکس اسناد هویتی وجود دارد ، جابجایی عکس ، آثاری از خود بجای می‌گذارد که در صورت دقت حداقل می‌توان بر اصالت سند جعلی مشکوک شد . آثاری مانند کنترل دنباله متن اثر مهر ، قطر ایجاد شده در محل الصاق عکس ، تعداد سوراخ های بوجود آمده از منگنه و غیره .

ج ) ارائه مدارک هویت و غیر : ازشیوه های متداولی است که در برخی اوقات توسط مجرمین و تبهکاران به عمل می‌آید . در این روش جاعلین به جای استفاده از سند جعلی و یا بجای تغییر و دستکاری در سند هویتی ، سند اصیل را ارائه داده و خود را بجای صاحب سند معرفی می‌نمایند . که این روش با سهل انگاری ، سوء نیت و یا عدم آشنایی متصدیان بررسی اسناد ، در تطابق ویژگی های فردی ارائه کننده سند با مشخصات مندرج در متن سند تکمیل شده و محقق می‌گردد .

د ) دخل و تصرف در امهار روی سند : امهاری که بر روی اسناد هویتی نقش می‌بندند ، بیانگر اطلاعات و اخبار گوناگونی مربوط به دارنده آن هستند که بعضاً این امهار دستکاری شده یا از سوی جاعلین محو گردیده و یا اینکه مهر اضافی بر روی سند منقوش می‌شود . این شیوه بیشتر در اسناد هویتی دفترچه ای ( شناسنامه و گذرنامه ) بکار گرفته می‌شود .

زیرا در هر کدام از اسناد مهرهای ویژه ای وجود دارد که برای کارکرد مخصوصی درج شده است . مانند مهرهایی که در قسمت مهرهای اضطراری شناسنامه وجود دارد و یا مهرهایی که در گذرنامه و صفحات متعدد آن زده شده است .

ه ) ساخت و تکثیر سند : با پیشرفت تکنولوژی و ورود فن آوری های مدرن ، انواع جرائم از جمله جعل و شیوه های گوناگون آن نیز تحول یافته و دچار تغییرات اساسی شده است .

چهار روش جعل اسناد هویتی که فوقاً تشریح شد در ارتباط با اسنادی هستند که با وضعیت نامطلوب خود در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر کدام از این شیوه ها مربوط به قسمت خاص و یا سند مخصوصی می‌باشد و به عبارتی امکان استفاده و اعمال آن به صورت کلی و عمومی‌محدود است لیکن قابلیت و توانایی های رایانه و رشته های مرتبط با آن ، این امکان را برای برخی از جاعلین حرفه ای فراهم ساخته که قادر هستند با این تکنولوژی و فنون مختلف استفاده از رایانه از قبیل اسکن ، کپی رنگی و غیره ، حتی مستحکم ترین اسناد را شکل سازی نموده و مورد استفاده قرار دهند . این شیوه جعل در اغلب قسمت های مختلف یکی سند هویتی کارآیی داشته و بیشتر در اسناد هویتی تک برگی ( گواهینامه ، پایان خدمت و مدارک شناسایی صنفی ) مشاهده شده است . جاعلین حرفه ای با استفاده از فن آوری نوین امروزی می‌توانند هر سندی را که مورد نظر دارند با چاپ کامپیوتری تهیه نمایند.

سوابق موجود در مراجع انتظامی‌و قضایی خصوصاً دوایر و ادارات مبارزه با جعل و یا جرائم مالی موید این است که این شیوه در مهمترین و مطمئن ترین اسناد نیز قابل استفاده می‌باشد . در صورتی که پول رایج کشور ، اسکناس چاپ شده در بانک مرکزی با این شیوه شبیه سازی شده و به سهولت قابل خرج کردن است ، نمی‌توان توقع داشت که اسناد هویتی فعلی که استحکام چند درصدی نسبت به اسکناس رایج کشور دارند از جعل و چاپ و تکثیر مصون بماند . مگر اینکه طرح و یا شیوه نو متناسب با این تکنولوژی در امر مقابله با جعل طراحی و اجرا گردد . روشهایی که در کشور های پیشرفته وجود داشته و چندین سال است از آن استفاده می‌نمایند . میتوان با استفاده از تجارب آن ها ، تهیه و بکارگیری اسناد هویتی را به نوعی طراحی نمود که جعل این اسناد به حداقل برسد.