الف ) تدلیس و فریب در ازدواج

این جرم بیشتر مرتبط با شناسنامه جعلی است که معمولاً با انجام جعل در آن و یا استفاده از شناسنامه غیرواقعی ، اغفال در ازدواج صورت می‌گیرد . برای آنکه بتوان چگونگی آنرا بررسی کنیم ، باید موضوع را در دو قسمت مورد توجه قرار دهیم .

اول : جعلیاتی که در شناسنامه و سند هویتی خود شخص انجام می‌شود که این امر بیشتر در مواقعی است که شخص با قصد تغییر سند و عمدتاً در رابطه با کاهش سن ، صورت می‌دهد . به این نحو که فرد برای آنکه خود را جوان تر نشان دهد در شناسنامه خود دستکاری نموده و سن واقعی را کتمان کرده و خود را جوان تر از آنی که هست معرفی می‌کند .

دوم : انواع جعلی است که افراد برای ازدواج مجدد و یا پنهانی از این شیوه استفاده می‌کنند . برای آنکه خود را مجرد معرفی کنند ، شناسنامه جعلی که بصورت خام می‌باشد تهیه نموده و بادرج مشخصات غیرواقعی اقدام به ازدواج می‌نمایند . این روش بیشتر از سوی افراد سابقه دار و حرفه ای انجام می‌گیرد که معمولاً بر اثر هوس و برای انجام مقاصد پلید و شیطانی خود با این ترفند طرف مقابل را اغفال نموده و فریب می‌دهند و بعد از گذشت مدت زمانی ، زندگی مشترک را رها ساخته و متواری می‌شوند .

در برخی اوقات نیز ، اشخاصی که دارای زن و فرزند هستند و تمایل به ازدواج مجدد دارند و درصدد پنهان کاری و انجام مخفیانه ازدواج می‌باشند ، با جعل در شناسنامه خود و یا تهیه شناسنامه جعلی اقدام به ازدواج مجدد می‌نمایند.

ب ) دریافت گواهی عدم سوء پیشینه

داشتن گواهی عدم سوء پیشینه ، یکی از اقدامات موثر در اکثر فعالیت های اجتماعی است . فردی که این گواهی را در اختیار نداشته باشد ، بر اساس قوانین و آئین نامه های مدون کشور از برخی حقوق اجتماعی بی بهره خواهد بود . علاوه بر آن در امر اشتغال و اخذ مجوز مشاغل گوناگون و یا استخدام نیز داشتن ورقه عدم سوء پیشینه یکی از ضروریات محسوب می‌شود . روال بررسی و صدور گواهی عدم سوء پیشینه که از وظایف اصلی واحدهای تشخیص هویت ناجا است ، به این نحو است که فرد با در دست داشتن مدارک شناسایی خود که ملصق به عکس وی نیز هست ، به دوایر تشخیص هویت مراجعه نموده و تقاضای خود را مطرح می‌سازد . از وی انگشت نگاری شده و ورقه انگشت نگاری در دایره بررسی مورد مطالعه قرار می‌گیرد . در صورتی که شخص فاقد سابقه باشد ، به آن گواهی عدم سوء پیشینه صادر می‌شود و در غیر آن ، سوابق کیفری یاد شده در لیست ورقه انگشت نگاری درج و به مرجع خواهان ارسال می‌شود .

بر این اساس افرادی که دارای سابقه سوء هستند و متحمل کیفر شده اند ، قادر نخواهند بود که ورقه عدم سوء پیشینه را دریافت دارند . با انجام جعل بر روی سند هویتی خود که معمولاً با جابجایی عکس و نصب عکس فرد دیگری بر روی مدرک هویتی صورت می‌گیرد ، شخص فاقد سابقه ای که عکسش بر روی مدرک شناسایی الصاق شده است در تشخیص هویت حاضر و انگشت نگاری از آن معمول و نهایتاً چون سابقه ای از وی موجود نمی‌باشد ، گواهی عدم سوء پیشینه بنام خواهان صادر خواهد شد .

ج ) فرار از خدمت سربازی

خدمت ضرورت سربازی ، مخصوصاً در ایام جنگ برای برخی افراد ، به عنوان مشکل اساسی و حاد تلقی میشود و بعضی نیز در وضعیت غیر جنگی نیز قادر به گذراندن خدمت سربازی نیستند و به هر نحوی که شده درصدد فرار از خدمت سربازی هستند . از سویی کارت پایان خدمت سربازی و یا کارت معافیت پزشکی و کفالت ، اثر مناسبی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و با داشتن یکی از این مدارک که وضعیت مشمولیت شخص را معین می‌کند از برخی مزایا برخوردار خواهد شد . بر این اساس اکثر افرادی که قصد فرار از خدمت سربازی را دارند ، به دنبال تهیه کارت پایان خدمت و یا مدارک معافیت از آن هستند .

همین وضعیت ، گروهی از تبهکاران را بر آن می‌دارد که از احساس نیاز شدید داوطلبان بهره جسته و با سوء استفاده های مختلف مدعی تهیه کارت پایان خدمت و معافیت باشند و با دریافت مبالغ هنگفتی ، کارتهای جعلی رابنام داوطلبان تهیه و به فروش می‌رساندند .

در این خصوص شیوه های متعددی در سوابق معاونت وظیفه عمومی‌ناجا موجود است . عده ای با جعل شناسنامه خود و تغییر در سن ، در صدد دریافت کارت معافیت افرادی هستند که سن خدمت را سپری نموده اند . برخی که تغییر سند برای آنها مقدور نیست و از سویی نمی‌خواهند به خدمت سربازی بروند ، کارت پایان خدمت ویا کارت معافیت را بصورت کاملاً جعلی دریافت می‌دارند .

گروهی نیز با ادعای مریضی و یا کفالت درمراحل پذیرش و آزمایشات و معاینات مربوط به سربازی شرکت نموده و در این مراحل تقلبات گوناگونی را مرتکب می‌شوند . تخلفاتی از قبیل پرداخت رشوه ، جازنی که یکی از شگردهای جدید تقلب در آزمایشات معاینات پزشکی است و غیره را در این زمینه می‌توان مشاهده نمود .

د ) تقلب در امتحانات علمی‌و دانشگاهی با استفاده از سند هویتی جعلی

این اقدام از جمله فعالیت های متقلبانه ای است که در عرصه علم و دانش بوقوع می‌پیوندد ولازمه آن جعل اسناد هویتی و استفاده از این اسناد است . با این توضیح که فردی برای آنکه بتواند بجای شخص دیگری در جلسه امتحان حاضر شود ، بایستی مدارک شناسایی وی را جعل نموده ، به نحوی که قادر باشد خود را به جای آن به متولیان جلسه معرفی نماید. این شگرد را می‌توان همان جازنی در دریافت کارت معافیت دانست . که در برخی از اقدامات مشابه مانند امتحانات رانندگی یا معاینات پزشکی مربوط به گواهینامه و غیره نیز مشاهده می‌شود .