دستآورد مصاحبه با مولفان ، برنامه ریزان و صاحب نظران ). 94

جدول شماره 18: عوامل جغرافیایی و زیست محیطی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مولفان ، برنامه ریزان و صاحب نظران ). 95

جدول شماره 19: عوامل جمعیتی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش… 96

جدول شماره 20: عوامل اجتماعی- فرهنگی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 102

جدول شماره 21: عوامل فرهنگی- سیاسی تأثیرگذارد و نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 104

جدول شماره 22:  عوامل اقتصادی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 105

جدول شماره 23: عوامل جغرافیایی وزیست محیطی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش  (نتایج نهایی) 106

جدول شماره 24: عوامل جمعیتی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 106

جدول شماره  25: عوامل اجتماعی – فرهنگی تأثیرگذارد و نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (مجموع کلی نتایج) 108

جدول شماره 27: عوامل اقتصادی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (مجموع کلی نتایج) 110

جدول شماره 28: عوامل جمعیتی تأثیرگذاردرنقش ساختاری و کارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (مجموع کلی نتایج) 111

جدول شماره 29 :عوامل جغرافیایی و زیست محیطی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش (مجموع کلی نتایج) 111

جدول شماره 30: مجموع شاخص های ارزیابی شده مربوط به ارزش های اجتماعی اقتصادی فرهنگی، جغرافیایی، جمعیتی، و سیاسی به ترتیب اولویت و تعداد کدهای اختصاص یافته. 116

چکیده
بدنبال پیچیده تر شدن زندگی، مسایل و مشکلات زیادی در جامعه، خصوصا درمیان نوجوانان و جوانان، پدیدار گشته است. در راستای  برون رفت منطقی و ریشه ای  از این وضعیت، لازم است موضوعات اساسی و مهمی که اهم مسائل جامعه، از آن نشات می گیرد، بیشتر مورد بررسی و توجه قرارگیرد. در عصر ارتباطات، بواسطه ی تکنولوژی های پیشرفته و وسایل ارتباط جمعی مدرن، بدون تمایل ما، جوانان و نوجوانان هر لحظه از تغییرات سریع و همه جانبه ی جهانی، آگاه می شوند.  تفاوت بسیار زیاد  آنچه از این طریق به آنها منتقل می‌شود، با مطالبی که  در کتاب های درسی می خوانند، به شدت، وضعیت جامعه پذیری و آموزش مهارت‌های زندگی و شغلی آنها را تحت تاثیر قرار داده و در عمل موجب بروز اعمال و رفتاری می شود که با اهداف و برنامه های کلان آموزش و پرورش، خصوصا در راستای توسعه اقتصادی- اجتماعی کشور، بسیار تفاوت دارد. بنابراین  ریشه مشکل و درمان این معضل را باید در آموزش و پرورش، که رکن اصلی آن را معلم و دانش‌آموز، و ابزاری بنام کتاب تشکیل می دهد، جستجو کرد. یافته های این پژوهش که در مورد نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتاب های درسی، صورت گرفته است، جای خالی گروه های اجتماعی ساختارمند در ایران پس از انقلاب اسلامی را نشان می دهد. عدم وجود گروه های ساختارمندی که معلمان با تنوع فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، اقلیمی، نژادی، زبانی و.. در اقصی نقاط کشور بتوانند با عضویت فعال در آنها، به بررسی تغییرات همه جانبه و روزمره دانش آموزان متاثر از عوامل بیرونی و درونی تاثیر گذار، پرداخته و با ارزیابی و نقد و بررسی، راهکار های لازم را به دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی  ارائه دهند، بیش از پیش حس می شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ایجاد گروه های اجتماعی ساختارمند و پویای معلمان، که نقش تعیین کننده و اساسی ساختاری و کارکردی در توسعه اقتصادی – اجتماعی کشور دارند، باید جزو الویت های  اساسی و مهم  کشور باشد، ولی در ایران و در حال حاضرگروه اجتماعی معلمان  از پویایی لازم  برخوردار نیست. وقتی یکی از مهمترین آنها، یعنی گروه  اجتماعی معلمان به شکل ساختارمند، از پویایی لازم برخوردار نباشد، به طریق اولی، گروه های اجتماعی دیگر نیز که نقش آنها در توسعه اقتصادی – اجتماعی ایران ضروری است، از پویایی لازم برخوردار نخواهند بود. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که، برای رسیدن به اهداف مندرج در قانون اساسی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، در راستای توسعه اقتصادی – اجتماعی کشور، به نقش ساختاری و کارکردی معلمان و  مولفه های ساختاری و کارکردی اثرگذار برمعلمان، در تهیه و تدوین کتابهای درسی آموزش و پرورش، یعنی دعوت به همکاری از معلمان مجرب و کارآمد در برنامه ریزی و تالیف کتاب های درسی و اعمال نظرات آنها، باید توجه اساسی و بیشتری  مبذول گردد. و این مهم، محقق نخواهد شد، مگر گروه های اجتماعی معلمان، چه در درون آموزش و پرورش،و چه در بیرون آن به شکل سازمان های غیر دولتی، متناسب با هر اقلیم و فرهنگ ، نژاد ،زبان و.. به شکل ساختارمند و ضابطه‌مند، با حمایت جدی مدیریت کلان کشور و با عزم و اراده ملی تشکیل، و باجدیت وظایف خطیر خود را دنبال نمایند.

  کلیدواژه: گروه اجتماعی، توسعه اقتصادی-اجتماعی، گروه معلمان و کتاب های درسی

مقدمه
در سال های اخیر توجه برخی از اندیشمندان بخصوص جامعه شناسان دلسوز ، برای نیل به توسعه همه جانبه کشور و حل مشکلات کنونی و پیشگیری از مشکلاتی که در آینده بر سر راه توسعه جامعه مان ، قرار گرفته است ، کوشیده اند تا با مطالعه و بررسی زمینه های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جامعه ، ضمن شناسایی ساختار کلان جامعه ، ریشه های کژکارکردی ها را مورد تامل ، و مناسبات و روابط میان آنها و تعامل و تاثیرگذاری آنها بر یکدیگر را مورد بررسی  قرار دهند . توجه به ساختار و کارکرد گروه های اجتماعی و نقش آنها در توسعه اقتصادی – اجتماعی ،  نگاهی نو، در این زمینه است . برخی دیگر  از اندیشمندان بدون صحبت از ساختار موجود آموزش و پرورش معتقدند که باید نگاهی تازه  به آن داشته و آن را نوعی سرمایه گذاری می‌دانند که الویت یک و یا دو را بین نیازهای جامعه دارد . همه برنامه ریزی ها در آموزش و پرورش حول محور معلم، دانش آموز و کتاب می چرخد ، درتحقیق حاضر با بهره گیری از روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی و  مصاحبه با دست اندرکاران دفتر برنامه ریزی و تالیف کتاب های درسی ، معلمان و مدیران، کوشش به عمل آمده تا نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتاب های درسی و همچنین ساختار و کارکرد گروه های اجتماعی در ایران از انقلاب اسلامی تاکنون، بررسی شود. بخش شکلی تحقیق در سه فصل، ابتدا به توجیه علمی، و سپس در فصل دوم ضمن پرداختن به مبانی و چارچوب نظری ، رویکرد محقق به عنوان چراغ راه مشخص شده است . در فصل سوم در تبیین مبانی روش شناختی موضوع تحقیق، تکنیک ها و روش های تحقیق به همراه پرسشنامه باز و شیوه جمع آوری داده ها ، شیوه استخراج و تجزیه و تحلیل آنها، ارائه گردیده است. در بخش محتوایی فصل چهارم، داده های جمع آوری شده با عنوان دستآوردهای تحقیق، به رشته تحریر درآمده و نتایج کلی حاصل از یافته های تحقیق نیز در فصل پنجم تحت عنوان جمع بندی، نتیجه‌گیری و راهکارها  بیان شده است.

 دستآوردها و یافته های برگرفته از مطالعات اکتشافی و مقدماتی

حیات اجتماعی از تعامل انسان با محیط خود شکل می گیرد. و پایداری آن، به ماهیت ساختاری و کارکردی روابط و مناسبات اجتماعی، بستگی دارد . در روابط و مناسبات اجتماعی به هنگام تعاملات انسانی با یکدیگر، تقسیم کار صورت می گیرد. و در این تقسیم کار گروه ها شکل می گیرند. از جمله گروه زنان، مردان، کارگران، کشاورزان، جوانان،… و معلمان . اینها را “گروه” می نامیم چون  با هم فرق دارند. کارکرد، وظیفه و هدف دارند ،تکرار شده و تداوم دارند  و از دل اینها ساختارها و نهاد ها و سازمان های اجتماعی بوجود می‌آیند.

در ایران بنا به دلایلی، گروه ها ساختارمند و نظام مند نیستند و ساختاری نا نوشته دارند. یکی از این گروه ها، معلمان هستند. این گروه که در زیر مجموعه های رسمی آموزش و پرورش، با عنوان گروه های آموزشی تعریف شده اند، ظاهرا در چهار چوب قوانین موجود، می توانند موجبات اصلاح و تغییرات جزیی کتاب های درسی را سبب شوند. اما آیا همه معلمان می توانند آزادانه نظر خود را در زمینه تغییرات، ابراز کنند. آیا معلمان عضو گروه های آموزشی، نماینده همه اقلیت های قومی، نژادی، دینی،و… هستند؟ آیا این گروه‌های سازمان نیافته، ناموزون و ناهماهنگ که همواره تحت تاثیر عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و … قرار دارند، روی روند و فرآیند توسعه،  اثراتی دارند؟ آیا معلمان، به عنوان گروه اجتماعی، در ایران دارای ساختار و کارکرد مشخص و پایدار هستند؟ آیا وقتی که عمده ترین فعالیت آموزشی و پرورشی از طریق معلمان صورت می‌گیرد، به عنوان متخصص، در تهیه و تدوین کتب درسی نقش اساسی دارند؟ تحقیق زیر در پاسخ به این سئوالات، ساماندهی شده است.

بخش اول

طرح تحقیق

فصل اول: موضوع تحقیق و توجیه علمی و اجتماعی آن
 

 1-1. بیان مساله:
انسان ها در جوامع انسانی از طریق تشکل های انسانی، که بعد ها در اثر ساختارمند شدن  به صورت گروه‌های اجتماعی در می آیند، به حیات و بقای خود ادامه می دهند.  در واقع، یکی از پدیده های مهم زندگی اجتماعی، پیدایش و شکل گیری تشکل ها و گروه های اجتماعی است که افراد را در روابط و مناسبات پیچیده اجتماعی قرار می دهد. تشکل ها و گروه های اجتماعی به افراد جامعه مجال می دهند نه تنها احساسات، عواطف و خواست های خود را متبلور سازند، بلکه نیازهای زیستی، روانی و اجتماعی خود را از این طریق برآورده  سازند. ” جامعه از تشکیل گروه های اجتماعی سازمان و هستی می یابد. انسان اولیه نیز بدون سازمان های اجتماعی ابتدائی خود نمی توانست بقای خود را تضمین کند. تقسیم کار اجتماعی، نقش و پایگاه اجتماعی، در شکل