جایگاههای عرضه سوخت به عنوان یکی از انواع مجاری توزیع کننده سوخت نقش مهمی در سیستم حمل و نقل ایفا می کند . احداث جایگاه و اختصاص مکان متناسب به جایگاه در شهرهای مختلف می تواند تاثیر زیادی در کاهش ازدحام خوردوهای در صف سوخت گیری و همچنین کاهش حجم رفت و آمد جهت سوخت گیری خودرو ها داشته است.

 

هر سرمایه گذار بمنظور انجام سرمایه گذاری در بخش زمینه های مختلف ، میزان بازدهی سرمایه اقتصادی طرح و توجیه اقتصاید آن را هموراه مد نظر قرار می دهد. بنابراین می توان گفت توجیه اقتصادی هر طرح پشتوانه ای برای اجرای آن است لذا احداث جایگاه عرضه سوخت نیز باید توجیه اقتصادی داشته باشد همانطور که در مقدمه گزارش بیان شد از دلایل اصلی کمبود جایگاه در کشور عدم توجیه اقتصادی پایین بودن درآمد جایگاهها به نسبت حجم سرمایه گذاری بویژه در کلان شهرهاست.

 

 

در این بخش از گزارش سعی شده مواردی که برای تحلیل اقتصادی ضروری است مورد بررسی قرار داده شود اطلاعات مورد استفاده در این بخش در مورد درآمد و هزینه های جایگاه از اطلاعات شرکت پخش و صنف جایگاه داران و دیگر مطالعات صورت گرفته استخراج شده است.

 

روشی که برای ارزیابی اقتصادی انجام می شود روش مقایسه نرخ بازگشت سرمایه ( IRR) با حداقل نرخ بازگشت با بهره گرفتن از ضریب شاخص قیمت به هنگام شده اند.

 

در این بخش ابتدا توجیه پذیری جایگاه بررسی شده و. سپس با در نظر گرفتن خدمات جانبی مجدداً احداث جایگاه ارزیابی می شود.

 

۲-۳-۱- تقسیم بندی انواع جایگاهها

 

جهت بررسی دقیق موضوع و ارزیابی اقتصادی جایگاهها به تفکیک نوع جایگاهها محاسبات بر اساس دسته بندی صورت گرفته توسط شرکت پخش فراروده های نفتی انجام شده است.

 

مجاری عرضه در سطح کشور از نظر نوع فعالیت و قرارداد به دسته های ذیل تقسیم می شوند:

 

• جایگاهها

جایگاه اختصاصی : توسط بخش خصوصی احداث و اقدام به عرضه سوخت به صورت شبانه روزی می نماید و به ازای هر لیتر توزیع فراورده از شرکت ملی پخش فراورده های نفتی کارمزد دریافت می کند.

 

جایگاه شرکتی: نقاط عرضه ای که با سرمایه گذاری شرکت تاسیس و نهایتا توسط افراد شرکتی و بر اساس قراردادی معین بهره برداری و اداره می گردند . این جایگاهها می تواند در مقابل اجاره معین به پیمانکار واگذار شده و کارمزدی به آن تعلق نمی گیرد.

 

• فروشندگی :

فروشندگی سکودار: نقاط عرضه ای که از مساحت کمتر نسبت به جایگاه برخوردار بوده و به جهت ضرورت احداث و به دلیل موقعیت خاص لزومی به ارائه سبب مالکیت در احداث ندارند. این فروشندگی ها معمولا در ساعت روز فعالیت می نمایند.

 

فروشندگی داخل اتاقک: فروشندگی های بدون سکو که داخل اتاقک های با مساحت بسیار کوچک احداث می شود و اقدام به عرضه فراورده های ضروی در یک منططقه می کند.

 

فروشندگی های شهری: نوعی از فروشندگی داخل اتاقک است که اقدام به توزیع نفت سفید مورد نیاز شهری می کند.

 

فروشندگی های روستایی: این نوع فروشندگی ها داخل اتاقک است که در روستاها تاسیس می گردند.

 

فروشندگی های تعاونی روستایی: این نوع فروشندگی ها داخل اتاقک به درخواست سازمان تعاون و تحت پوشش آنها در روستاها احداث می گردند.

 

فروشندگی محور: نوعی از فروشندگی ها روستایی مدرن (با رعایت یک سری استانداردها) است که با هدف خدمات رسانی به چندین روستا احداث می گردند.

 

۲-۳-۲-هزینه های جایگاهها

 

در این قسمت با بهره گرفتن از آمار و اطلاعات شرکت پخش فراورده های نفتی و اطلاعات کسب شده از جایگاه داران به محاسبه متوسط هزینه های سرمایه ای و جاری جایگاههای سه سکو به تفکیک در کلان شهرها ، غیر کلان و بین جاده ای پرداخته شده است.

 

بررسی هزینه های سرمایه ای :

 

مهمترین بخش هزینه احداث هر جایگاه هزینه های سرمایه ای (ثابت) احداث جایگاه می باشد که بخش اعظمی از آن را هزینه خرید زمین تشکیل می دهد . اقلام هزینه های سرمایه ای که برای احداث جایگاه مد نظر قرار گرفته است عبارتند از زمین، تاسیسات ساختمانی ، مخازن و تلمبه ، تاسیسات بخش مکانیکی ، تاسیسات بخش الکتریکی و دوربین ، ژنراتور ، محوطه سازی و سایبان و ۱۰% هزینه پیش بینی نشده  متاسفانه در طی سالهای اخیر این هزینه ها سپری صعودی را طی نموده اند در حالی که میزان درآمد جایگاه روندی تقریباً ثابت داشته است . جدول ۱۰ هزینه های سرمایه ای جاری عرضه به تفکیک مکان آنها نشان می دهد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول ۱۰- اقلام هزینه های ثابت احداث جایگاه عرضه سوخت (میلیون ریال)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نوع هزینه	کلان شهر	غیر کلان شهر	بین جاده ای
کف جایگاه	۲۲۰	۲۲۰	۲۲۰
سایبان	۲۴۰	۲۴۰	۲۴۰
مخازن	۱۴۰	۱۴۰	۱۴۰
لوله کشی و تاسیسات	۲۴۰	۲۴۰	۲۴۰
تاسیسات برق و تابلو	۳۰	۳۰	۳۰
۶ تلمبه و ۱۰ شناور	۴۸۰	۴۸۰	۴۸۰
حمل و نقل	۷۰	۷۰	۷۰
تاسیسات و هزینه های ساختمانی و دیوار کشی	۵۰	۵۰	۵۰
دوربین	۳۰	۳۰	۳۰
ژنراتور	۱۵۰	۱۵۰	۱۵۰
تاسیسات گرمایشی سرمایشی	۶۰	۶۰	۶۰
خرید زمین	۳۶۰۰۰	۹۰۰۰	۱۸۰
تسطیح و آماده سازی	۴۵۰	۴۵۰	۴۵۰
هزینه های پیش بینی نشده	۲۱۶	۲۱۶	۲۱۶

ماخذ : محاسبات پژوهش

 

همانطور که در جدول بالا مشاهده می شود هزینه ثابت احداث جایگاه در کلان شهرها با توجه به قیمت بالاتر زمین به مراتب پایین تر را هزینه آن در شهرهای کوچک و بین جاده ای است . در این محاسبه به جز هزینه زمین سایر هزینه ها برابر فرض شده است . همچنین لازم به توضیح است که در محاسبه هزینه متوسط قیمت یک متر مربع زمین در کلان شهر ، غیر کلان شهر و بین جاده ای به ترتیب ۴۰ ، ۱۰ و ۲/۰ میلیون ریال و مساحت مورد نیاز برای احداث جایگاه سه سکو بر اساس استانداردهای ساخت جایگاه توسط شرکت پخش ۹۰۰ متر مربع فرض شده است.

 

برآورد هزینه جاری مجاری عرضه:

 

یکی دیگر از هزینه های جایگاهداری که هر ساله و در طول کارکرد جایگاهها محقق می شود ، هزینه های جاری و متغیر جایگاه است . این هزینه ها در بین جایگاههای عرضه داخل شهر و خارج شهر یکسان فرض شده هر چند با نگاهی دقیق تر به موضوع می توان دریافت که هزینه های جاری جایگاه های خارج از شهر بالاتر از جایگاههای درون شهر است اما در این بخش به منظور تسهیل در محسبات مساوی فرض شده اند. اقلام این هزینه عبارتد از :«حقوق و دستمزد» ، «آب ، برق ، تلفن » ، « عوارض و بیمه » ، «مالیات» ، «هزینه نگداشت  و تعمیرات» و «هزینه استهلاک سالیانه ».

 

هزینه حقوق و دستمزد کارکنان بر اساس استاندارد تعداد کارکنان (تلمبه چی ) در سه شیفت کاری و یک شیفت استراحت (۴ شیفت) برای هر سکو ، یک بازبین ، مسئول ، اپراتور و نظافتچی برای کل جایگاه مورد محاسبه قرار گرفته که ریز محاسبات در جدول ضمیمه ۱ آمده است . با توجه به اینکه بر اساس محاسبات صورت گرفته ، عمر مفید ماشین آلات و تاسیسات جایگاه توسط شرکت پخش و پالایش ۱۰ سال پیش بینی شده است. بنابراین هزینه استهلاک سالیانه هر جایگاه ۱۰ درصد کل هزینه تامین ماشین آلات و تاسیسات (کل هزینه ثبات به جز هزینه خرید زمین ( در نظر گرفته شده است . همچنین هزینه تعمیرات سالیانه و سایر هزینه ها بر اساس اطلاعات دریافتی از جایگاه داران و کارشناسان شرکت پخش در نظر گرفته شده است. همچنین مالیات متعلقه به هر جایگاه به عنوان سود خالص در نظر گرفته و ۲۵ درصد مالیات بر در آمد بر این میزان سود محاسبه می شود . جدول ۱۱ هزینه های جاری محاسبه شده در سال ۱۳۸۹ برای جایگاهها به تفکیک زیر نشان می دهد.

 

جدول ۱۱- اقلام هزینه های جاری احداث جایگاه عرضه وخت (میلیون ریال)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هزینه جاری	کلان شهر	غیر کلان شهر	بین جاده ای
حقوق و دستمزد	۱۰۷۱٫۶	۱۰۷۱٫۶	۱۰۷۱٫۶
آب ، برق ، تلفن	۲۶٫۴	۲۶٫۴	۲۶٫۴
عوارض	۱۱۵٫۲	۱۱۵٫۲	۱۱۵٫۲
مالیات(۱۵درصددرآمد)	۳۵۴٫۷۸	۱۷۷٫۳۹	۸۸٫۶۹۵
نگهداری و تعمیرات	۱۲۲٫۴	۱۲۲٫۴	۱۲۲٫۴
هزینه استهلاک	۲۱۶	۲۱۶	۲۱۶
جمع هزینه های جاری	۱۹۰۶٫۳۸	۱۷۲۸٫۹۹	۱۶۴٫۲۹

ماخذ : محاسبات پژوهش

 

۲-۳-۳-برآورد در آمدهای جایگاه عرضه:

 

با بهره گرفتن از آمار شرکت پخش در مورد میزان فروش و کارمزد پرداختی و همچنین محاسبات صورت گرفته و سوال از جایگاه داران در مورد میزان فروش در جایگاه کلان شهر ، غیر کلان شهر و بین جاده ای به تفکیک بر اساس میزان فروش و نرخ کارمزد محاسبه شده است نتایج محاسبات در جدول ۱۲ نشان داده شده است.

 

 

 

 

 

جدول ۱۳-میزان درآمد فروش جایگاهها بر اساس کل فروش سالیانه (میلیون ریال)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جایگاه	کلان شهر	غیر کلان شهر	بین جاده ای
فروش هر تلمبه	۶۰۰۰	۳۰۰۰	۱۵۰۰
فروش روزانه	۷۲۰۰۰	۳۶۰۰۰	۱۸۰۰۰
درآمد فروش	۵۲۵۶٫۰۰	۲۶۲۸۰٫٫	۱۳۱۴٫۰۰

ماخذ : محاسبات پژوهش

 

لازم به ذکر است درآمدهای محاسبه شده در جدول بالا بر اساس نرخ کارمزد کنونی و به صورت نرمال برای تمامی جایگاهها ۸۰ ریال در نظر گرفته شده است در حالی که بر اساس درجه بندی جایگاه این نرخ متغیر خواهد بود. همچنینی رشد درآمد جایگاه طی دوره ۱۰ ساله طرح با توجه به نرخ تورم در طرح ۱۷ درصد در نظر گرفته شده است.