مقدمه

فهرست مطالب

عنوان………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… ۲

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………….. ۳

ضرورت و اهمیت تحقیق……………………………………………………………………………………………. ۵

فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. ۶

اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… ۸

تعاریف نظری و عملیاتی…………………………………………………………………………………………….. ۹

فصل دوم: زمینه و پیشینه پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… ۱۲

افسردگی………………………………………………………………………………………………………………. ۱۲

تاریخچه افسردگی…………………………………………………………………………………………………… ۱۲

اختلال افسردگی اساسی……………………………………………………………………………………………. ۱۳

شیوع……………………………………………………………………………………………………………………. ۱۶

سبب شناسی اختلال افسردگی اساسی………………………………………………………………………….. ۱۷

عوامل زیست شناختی………………………………………………………………………………………………. ۱۷

عوامل نوروشیمیایی………………………………………………………………………………………………….. ۱۸

عوامل روان­پویشی…………………………………………………………………………………………………… ۱۹

عوامل یادگیری……………………………………………………………………………………………………….. ۲۰

نظری­های افسردگی…………………………………………………………………………………………………. ۲۰

نظریه شناختی………………………………………………………………………………………………………… ۲۰

نظریه اصالت وجودی………………………………………………………………………………………………. ۲۱

عوامل شخصیتی……………………………………………………………………………………………………… ۲۲

مدل رفتاری لوینسون……………………………………………………………………………………………….. ۲۳

مدل خویشتن داری رم……………………………………………………………………………………………… ۲۴

مدل شناختی بالینی بک…………………………………………………………………………………………….. ۲۵

نظریه شیکه تداعی…………………………………………………………………………………………………… ۲۹

مدل دزماندگی آموخته شده………………………………………………………………………………………… ۳۲

مدل تکرار غیرارادی خودنظم بخش……………………………………………………………………………… ۳۳

مدل سبک­های پاسخی به افسردگی……………………………………………………………………………… ۳۴

مدل شناختی جدید بک از افسردگی…………………………………………………………………………….. ۳۵

مدل زیرسیستم­های شناختی متعامل………………………………………………………………………………. ۳۷

اختلال اضطراب فراگیر…………………………………………………………………………………………….. ۴۳

سیر اختلال اضطراب فراگیر در DSM………………………………………………………………………… 43

سیر و پیش آگهی……………………………………………………………………………………………………. ۴۵

نظریه­های شناختی GAD…………………………………………………………………………………………. 47

نظریه­ی بک…………………………………………………………………………………………………………… ۴۷

نظریه­ی بارلو………………………………………………………………………………………………………….. ۵۱

نظریه­ی بورکووک……………………………………………………………………………………………………. ۵۶

نظریه­ی ولز……………………………………………………………………………………………………………. ۶۰

اختلال شخصیت خودشیفته……………………………………………………………………………………….. ۶۶

تاریخچه و تول خودشیفتگی………………………………………………………………………………………. ۶۶

خودشیفتگی…………………………………………………………………………………………………………… ۶۸

شیوع……………………………………………………………………………………………………………………. ۶۹

توصیف­های اختلال شخصیت خودشیفته……………………………………………………………………….. ۷۰

انواع شخصیت خودشیفته………………………………………………………………………………………….. ۷۲

نوع بزرگ منش………………………………………………………………………………………………………. ۷۳

نوع آسیب پذیر………………………………………………………………………………………………………. ۷۴

روی­آوردهای مختلف اختلال شخصیت خودشیفته…………………………………………………………… ۷۶

روان­پویشی……………………………………………………………………………………………………………. ۷۶

زیستی اجتماعی……………………………………………………………………………………………………… ۷۷

شناختی رفتاری………………………………………………………………………………………………………. ۷۷

بین فردی……………………………………………………………………………………………………………… ۷۹

طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………………………………………………………………………….. ۸۰

نظریه یانگ……………………………………………………………………………………………………………. ۸۰

طرحواره­های حوزه­ی بریدگی و طرد……………………………………………………………………………. ۸۳

طرحواره­ی رهاشدگی / بی ثباتی…………………………………………………………………………………. ۸۳

طرحواره­ی بی اعتمادی / بدرفتاری………………………………………………………………………………. ۸۳

طرحواره­ی محرومیت هیجانی…………………………………………………………………………………….. ۸۳

طرحواره­ی نقص / شرم…………………………………………………………………………………………… ۸۴

طرحواره­ی انزوای اجتماعی / بیگانگی………………………………………………………………………….. ۸۴

طرحواره­ها­ی حوزه خودگردانی و عملکرد مختل ……………………………………………………………. ۸۴

طرحواره­ی وابستگی/ بی کفایتی………………………………………………………………………………….. ۸۴

طرحواره­ی آسیب پذیری نسبت به زیان و بیماری……………………………………………………………. ۸۵

طرحواره­ی خود تول نیافته / گرفتار……………………………………………………………………………… ۸۵

طرحواره­ی شکست………………………………………………………………………………………………….. ۸۵

طرحواره­ها­ی حوزه محدودیت­های مختل ……………………………………………………………………… ۸۵

طرحواره­ی استحقاق / بزرگ منشی……………………………………………………………………………… ۸۶

طرحواره­ی خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی……………………………………………………………. ۸۶

طرحواره­­های حوزه دیگر جهت­مندی……………………………………………………………………………. ۸۶

طرحواره­ی اطاعت…………………………………………………………………………………………………… ۸۷

طرحواره­ی ایثار………………………………………………………………………………………………………. ۸۷

طرحواره­­های حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری………………………………………………….. ۸۷

طرحواره­ی بازداری هیجانی……………………………………………………………………………………….. ۸۸

طرحواره­ی معیارهای سختگیرانه و عیب جویی افراطی……………………………………………………… ۸۸

پیشینه­ی پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. ۹۲

تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………………………….. ۹۲

تحقیقات انجام شده در خارج کشور…………………………………………………………………………….. ۹۲

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………… ۹۴

فصل سوم: روش اجرای پژوهش

روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………… ۹۶

جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………….. ۹۶

حجم نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………. ۹۶

ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. ۹۶

فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره­های ناسازگار اولیه­ی یانگ……………………………………………………. ۹۶

پرسشنامه شخصیت خودشیفته…………………………………………………………………………………….. ۹۷

روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………….. ۹۸

روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………….. ۹۸

فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. ۱۰۰

الف- یافته های جمعیت شناختی………………………………………………………………………………. ۱۰۰

ب- یافته های توصیفی…………………………………………………………………………………………… ۱۰۲

ج- بخش استنباطی (یافته های مربوط به فرضیه ها)………………………………………………………. ۱۰۴

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۰

محدودیت ها……………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۵

پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۵

منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۷

منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۸

مقدمه

اضطراب و افسردگی دو اختلال روانی شایع محسوب می شوند که در قلمرو آسیب شناسی روانی پژوهش های فراوانی را به خود اختصاص داده اند، لیکن هنوز هم عوامل موثر  بر بروز و تداوم این اختلالات به خوبی روشن نشده است. مشخص است که افسردگی و اضطراب با هم ارتباط نزدیکی دارند اما علل، پیامدها و عملکردهای متفاوتی می توانند داشته باشند، مثلا اضطراب و افسردگی اثرات متفاوتی بر پردازش اطلاعات دارند(بک، فریمن و دیویس[۱]، ۲۰۰۳).

اختلالات خلقی یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی است که به صورت خلق پایین در دوره های افسردگی و خلق بالا در دوره های شیدایی نمود پیدا می کند (سادوک و سادوک[۲]، ۲۰۰۳).

اختلالات خلقی به اختلالات افسردگی ، اختلالات دو قطبی و دو اختلال مبتنی بر آسیب شناسی (اختلال خلقی به علت یک حالت طبی عمومی و اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد) تقسیم می شود (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰).

دامنه بالینی افسردگی از افسرده خویی[۳]  تا افسردگی عمده[۴] می باشد. شیوع طول عمر اختلال افسردگی اساسی ۲/۱۶ درصد و شیوع سالیانه آن ۶/۶ درصد می باشد. این اختلال در زنان دو برابر مردان می باشد و بیشترین احتمال خطر برای ابتلا به افسردگی بین ۴۰-۲۰ سالگی می باشد (بلازر۵، ۲۰۰۰) که با نشانه هایی چون خلق افسرده، از دست دادن علاقه، کاهش قابل ملاحظه وزن ، انرژی و غیره مشخص می شود (سادوک و سادوک، ۲۰۰۳). اختلالات اضطرابی نیز از جمله شایع ترین اختلالات روانپزشکی است. میزان شیوع طول عمر اختلالات اضطرابی ۵/۳۰ درصد و شیوع سالیانه آن ۷/۱۷ درصد می باشد(سادوک و سادوک، ۲۰۰۳).اختلالات اضطرابی نیز انواع مختلفی دارد که از آن جمله می­توان به اختلال اضطراب فراگیراشاره کرد. این اختلال با اضطراب مداوم و فراگیر مشخص می شود که وابسته به شرایط خاص نیست هرچند به وسیله برخی از شرایط وخیم­تر می شود. این اختلال در زنان دو برابر مردان می باشد و شیوع طول عمر این اختلال ۵ درصد شیوع سالیانه آن ۳ درصد می­باشد (تایرر و بالدوین

[۵]، ۲۰۰۶). به نظر می رسد پرداختن به عوامل زمینه ساز و مسبب در بروز این دو اختلال شایع می تواند نقش بسزایی در پیشگیری از بروز و بهبود و ارتقائ روش های درمانی داشته باشد. از جمله عوامل تاثیرگذار بر بروز، تشدید و یا عود اختلالات می­توان به شخصیت فرد اشاره داشت که به عنوان الگوی پایدار تجربه درونی تعریف می شود و الگوی رفتاری است که انحراف قابل توجهی از فرهنگ دارد و منجر به ناراحتی و کاهش عملکرد می گردد. اختلالات شخصیت در طول زمان پایدار است و شروع آن مربوط به اوایل بلوغ و نوجوانی است. از جمله این اختلالات می توان به اختلال شخصیت خودشیفته اشاره داشت که الگوی فراگیر بزرگ منشی، نیاز به تحسین و فقدان همدلی است که با نشانه هایی چون اعتقاد به بی همتایی، انتظارات غیرمنطقی از دیگران، خیال پردازی های مربوط به قدرت و غیره مشخص می گردد (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰). همچنین از عوامل اساسی دیگر در ایجاد و حفظ یک اختلال ساختارهای شناختی افراد است. طبق نظر بک باید به طرحواره های ناسازگار اولیه به عنوان پایه ای ترین و اساسی ترین سطوح شناختی توجه نمود (بک و همکاران، ۲۰۰۳). بنا به نظر یانگ آسیب روانی از شکل گیری و ثبات طرحواره های ناسازگارانه اولیه ناشی می شود (استفا  و واترز[۶] ، ۲۰۰۵).

بنابراین هدف این پژوهش مقایسه­ی طرحواره­های ناسازگار اولیه و شخصیت خودشیفته در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر و افسرده عمده  و افراد بهنجار می­باشد.

بیان مساله

با توجه به میزان شیوع بالای اختلالات افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر جالب توجه است که اختلال افسردگی اساسی با اختلال اضطراب فراگیر همپوشی بالایی دارد و این موجب افزایش بی اعتمادی در رابطه با یک تشخیص مجزا و جداگانه برای اختلال اضطراب فراگیر می شود (کسلر، نلسون، گوناگل، لیو، شوارت و بلازر[۷]، ۱۹۹۶). برخی از تحقیقات نشان دهنده ی آن است که این دو اختلال از بسیاری از لحاظ مانند عوامل نگهدارنده و ایجادکننده آن یا حداقل از لحاظ ژنتیکی یکسان می باشند و ممکن است دو اختلال جداگانه نباشند (کندلر، نیل، کسلر، هیث و ایرث[۸]، ۱۹۹۲).

از این رو برای تفکیک این دو اختلال لازم است که به بررسی عوامل اساسی در ایجاد و نگهداری آنان پرداخت که از آن جمله می توان به تیپ شخصیتی افراد اشاره کرد.

طبقDSM-IV-TR  اختلالات شخصیت به عنوان الگوی پایدار تجربه درونی تعریف می شود و الگوی رفتاری است که انحراف قابل توجهی از فرهنگ دارد و منجر به ناراحتی و کاهش عملکرد می گردد. اختلالات شخصیت در طول زمان پایدار است و شروع آن مربوط به اوایل بلوغ و نوجوانی است. از جمله این اختلالات می توان به اختلال شخصیت خودشیفته اشاره داشت که الگوی فراگیر بزرگ منشی، نیاز به تحسین و فقدان همدلی است که با نشانه هایی چون اعتقاد به بی همتایی، انتظارات غیرمنطقی از دیگران، خیال پردازی های مربوط به قدرت وغیره مشخص می گردد (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰). برخی از پژوهشگران علاقمند به بررسی نقش شخصیت خودشیفته در افسردگی می باشند .

فولفورد و همکاران[۹] (۲۰۰۸) به یک همپوشی قابل ملاحظه بین اختلال افسردگی و اختلال شخصیت خودشیفته دست یافتند. رونینگستام[۱۰] (۱۹۹۶) نیز نشان داد که شخصیت خودشیفته به هیچ یک از اختلالات مربوط به محور I به طور سازمان بندی مربوط نیست و فقط بر تظاهرات آنها اثر می گذارد.

از جمله عوامل اساسی دیگر در ایجاد و حفظ یک اختلال ساختارهای شناختی افراد است. طبق نظر بک باید به طرحواره های ناسازگار اولیه به عنوان پایه ای ترین و اساسی ترین سطوح شناختی توجه نمود (بک و همکاران[۱۱]، ۲۰۰۳). بنا به نظر یانگ، طرحواره ها باورهای عمیق و مستحکم فرد در مورد خود و جهان هستند که حاصل آموزه های نخستین سال های زندگی می باشند. یانگ آن دسته از طرحواره ها را که منجر به شکل گیری مشکلات روان شناختی می گردند طرحواره های ناسازگار اولیه نامید که به الگوی خود تداوم بخشی از خاطرات، هیجانات، شناخت ها، و ادراک اطلاق می شود که رفتار را هدایت می کند (یانگ همکاران، ۱۹۹۳؛ به نقل از ساریو و همکاران[۱۲]، ۲۰۰۹ ). بنا به نظر یانگ آسیب روانی از شکل گیری و ثبات طرحواره های ناسازگارانه اولیه ناشی می شود (استفا  و واترز[۱۳] ، ۲۰۰۵).

برخی از پژوهشگران نقش طرحواره های ناسازگار اولیه را در ابتلا به اختلالات روانی مختلف مثل اختلالات شخصیت، افسردگی، اضطراب و غیره بررسی کرده اند (پلتز و همکاران[۱۴]، ۲۰۰۲).

با این وجود در مورد نقش شخصیت خودشیفته در ایجاد اختلال افسردگی اساسی و اختلال اضطراب فراگیر تحقیقات بسیار اندکی صورت گرفته است و در باره نقش طرحواره های ناسازگار اولیه در ایجاد این دو اختلال نیز اطلاعات کمی موجود است. از این رو این پژوهش در صدد پاسخگویی به سوال اساسی زیر است:

آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه و شخصیت خودشیفته در افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی، افراد مبتلا به اضطراب فراگیر و افراد بهنجار تفاوت وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت تحقیق

در طی چند دهه اخیر روان شناسان در مورد آسیب شناسی روانی توجه فزاینده ای به ساختارهای شناختی داشته اند که از آن جمله می توان به طرحواره های ناسازگار اولیه اشاره داشت که از آن باید به عنوان اساسی ترین و پایه ای ترین سطح شناختی یاد کرد (بک و همکاران، ۲۰۰۳). در ایجاد و نگهداری اختلالات گوناگون، طرحواره های ناسازگار مختلفی نقش دارند به طوری که به نظر می رسد طرحواره های نقص و دلبستگی بیشتر با افسردگی مرتبط است و طرحواره های مرتبط با حوزه آسیب پذیری نسبت به صدمه و بیماری بیشتر با اختلالات اضطرابی مرتبط است (احمدیان و همکاران، ۱۳۸۷).

همچنین اختلالات شخصیت یکی از علل ایجاد اختلالات می باشد، به طوری که تمنایی و همکاران (۱۳۸۷) نشان دادند همبودی بین اختلال افسردگی اساسی و عود آن با اختلال شخصیت مرزی و اجتنابی بالا می باشد. با توجه به اینکه اختلال افسردگی اساسی و اختلال اضطراب فراگیر از شایع ترین اختلالات روانپزشکی هستند و همچنین همپوشی بالایی بین این دو اختلال وجود دارد (استین و هیمبرگ[۱]، ۲۰۰۳) ، پژوهش های کمی در ارتباط  مقایسه ی طرحواره های ناسازگار اولیه و شخصیت خودشیفته در مورد این بیماران صورت گرفته است، از این رو انجام پژوهش حاضر مهم به نظر می رسد و می تواند موجب تقویت علم آسیب شناسی روانی گردد. همچنین با توجه به اینکه طرحواره های ناسازگار اولیه و الگوی رفتاری خودشیفته نقش مهمی در بروز رفتارها و برقراری روابط اجتماعی دارد، انجام چنین تحقیقی می تواند در مرکز بالینی و درمانی راهگشا و موثر باشد.

فرضیه های پژوهش

• الگوی شخصیت خودشیفته در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره های ناسازگار اولیه در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره محرومیت هیجانی [۲]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره رهاشدگی/ بی ثباتی [۳]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره بی اعتمادی/ بدرفتاری [۴]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی[۵]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره نقص/ شرم [۶]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره شکست [۷]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره وابستگی/ بی کفایتی [۸]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره آسیب پذیری نسبت به زیان و بیماری [۹]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره خود تحول نیافته/گرفتار۲در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره استحقاق/بزرگ منشی ۳در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره خویشتن داری/ خود انضباطی ناکافی۴ در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره اطاعت۵ در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره از از خود گذشتگی۶ در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر با افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره بازداری هیجانی ۷در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

• طرحواره معیارهای سختگیرانه/ عیب جویی افراطی [۱۰]در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر و افراد بهنجار متفاوت است.

هدف و ضرورت تحقیق