اگر چه موضوع سلامت معنوی در آموزه­های پیامبران الهی و فیلسوفان بزرگ آمده است؛  اما،  سال ۲۰۰۰ سازمان بهداشت جهانی در مقدمه­ی پروژۀ این سال خود، آن را طی برنامۀ وسیع بهداشتی برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفت و سلامتی را  از چهار  بعد زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی مورد بررسی قرار داد.

معنویت یک نیاز درونی است، آگاهی انسان از منحصر به فرد بودن و هویت خویش معنویت است. معنویت بودن و زندگی کردن است که به صورت تفکر، خلاقیت و داوری خود را نشان می­دهد و انگیزه­ای است قوی، که با کمک آن انسان پویا در جستجوی یافتن مفهوم زندگی و ایجاد روابط معنی دار تلاش می­ کند (شهیدی و حمیدیه، ۱۳۸۱).

سلامت معنوی جنبه مهم زندگی انسان است و در جوامع اسلامی بعد حیاتی و اصلی زندگی مسلمانان را تشکیل می­دهد. سلامت معنوی در برابر سلامت مادی است و شامل همه­ی ابعاد غیر­مادی انسان اعم از ابعاد عاطفی، عقلانی، روحی، روانی، اعتقادی و عبادی است. سلامت معنوی یعنی سلامت در باور­ها، عقاید، ارزش­های اخلاقی و اعمال و مناسکی که،  لازمه این باورها و التزام به این ارزش­ها است (جعفری­زاده، ۱۳۹۰).

سلامت معنوی یا روحی به آن بخش از وجود انسان مربوط می­شود که در جستجوی معنا و مفهوم زندگی است؛ به عبارت دیگر، بهداشت روحی، شامل مفاهیمی چون کمال معنوی، اخلاقیات و اصول، داشتن هدف در زندگی و تعهد به چیزی برتر و والاتر است؛ همچنین، مفهوم سلامت معنوی داشتن رابطه هماهنگ میان فرد و محیط است. فطرت بشر با پذیرش هر دینی و یا حتی حتی بی­دینی، گرایش به کمک از یک قدرت بالاتر دارد. در موضوع سلامت معنوی چند نکته ضروری است:

اول، اینکه اعتقاد به یک قدرت لایتناهی و توجه به قدرت یگانه­ای که منشأ هستی است، به طور فطری در همه­ی انسان­ها وجود دارد، از این رو در بسیاری از تلاطمات روحی و جسمی و آشوب­های درونی می ­تواند آرام بخش و مؤثر باشد.

دوم،  نقش اعتقادات و معنویت است.

سوم،  ارتباط با دیگران و دیگر جوامع است (آباذری، ۱۳۸۹) .

علاوه بر این، عقیده­ی عموم این است که مذهب به تمام سوال­های مربوط به مرگ و علت وجودی انسان پاسخ می­دهد و در افراد یک حس پیش بینی­پذیری و احساس کنترل ایجاد می­ کند که از اضطراب فراخوانده شده، که ناشی از نگرش خاص به مرگ و مواجهه با مرگ است، پیشگیری می­ کند (اورکی و برقی ایرانی، ۱۳۸۹) .

۴-۱۵-۲ - سلامت اجتماعی

بعد اجتماعی به ایجاد و ابقاء روابط سالم و تعاملات مثبت با خانواده و دیگران تأکید می­ کند؛ احترام به خود و احترام به دیگران، احترام به ارزش­های دیگران، تعامل با افراد و محیط، ایجاد و ابقاء ارتباطات، توجه به مردم، گیاهان و طبیعت، صحبت در مورد علائق مشترک، همبستگی با دیگران و دوستی نزدیک، همدلی، مراقبت از دیگران ناشی از بعد اجتماعی است (فرشادان، ۱۳۸۹) .

گرایش انسان به تعامل برقرار کردن با دیگران دلایل زیادی دارد،  انسان ها آفریده­های اجتماعی­اند و برای رفع نیاز های عاطفی، اجتماعی و بیولوژیکی به تعامل با دیگران محتاج هستند. ناتوانی در میان احساسات و روابط رضایت بخش با دیگران به بهای گرانی تمام می­شود و کمبود مهارت ارتباط اجتماعی ظرفیت افراد را برای مراقبت از خودشان و سازگاری با فشارهای روزانه محدود کرده و آسیب­پذیرشان می­ کند (برگیس[۲]، ۱۹۹۲؛ به نقل از حسینی، ۱۳۸۳) .

با توجه به اینکه،  افراد در بافت اجتماعی زندگی می­ کنند و توسط محیط های اجتماعی بسیاری تحت تأثیر قرار می­گیرند،  بسیاری از تحقیقات در رشته­های علمی گوناگون تلاش کرده اند که تأثیر محیط اجتماعی را بر  بهزیستی و سلامت افراد بررسی کنند (آشیدا[۳]، ۲۰۰۵ ).

1. ۱٫ biopsychosoeiospritual.
2. Briggs, C.
3. ۱٫ Ashida, S.