گفته می­شود که ما در “عصر اضطراب” زندگی می­کنیم (توئنج[۲]، ۲۰۰۰). باتوجه به اقتصاد بی­ثبات، جنگ، تهدیدهای تروریست، و شیوع دوباره بیماری­های مرگ­آور ممکن است این­طور به نظر آید که احساس امنیت ما کاهش یافته است. به­علاوه به نظر می­رسد که اضطراب یکی از شاخص­ترین واکنش­ها در عصر مدرن باشد: سطوح اضطراب در جمعیت­های متولدشده در طول ۵۰ سال گذشته پیوسته در حال افزایش است (توئنج، ۲۰۰۰). این افزایش میزان اضطراب باعث افزایش درک ما از جنبه­های سازگارانه و ناسازگارانه آن شده است. به خصوص، مطالعه اشکال روانشناختی اضطراب (اختلالات اضطرابی) در ۲۰ سال گذشته خیلی افزایش یافته است (کاکس[۳] و همکاران، ۱۹۹۵؛ نورتون[۴] و همکاران، ۱۹۹۵).

نشان داده شده است که اختلالات اضطرابی با ناتوانایی­های عملکردی، کیفیت زندگی ضعیف، و افزایش هزینه­ های مراقبت سلامتی در ارتباط است، و برخی از اشکال آن در بیش از ۲۰% از جمعیت تجربه می­شود (کسلر و همکاران، ۱۹۹۴). این یافته­ها حاکی از یک نگرانی مهم در باب سلامت عمومی است. در پاسخ به اهمیت بالینی اضطراب، نظریه­هایی در مورد مکانیسم­های آسیب­شناختی آن به وجود آمده­اند و حمایت­های تجربی قابل ملاحظه­ای برای آنها شرح داده شده است (بارلو، ۲۰۰۲؛ کلارک، ۱۹۸۶؛ راپی[۵] و هیمبرگ[۶]، ۱۹۹۷). درمان­های نوظهور نیز گسترش یافته­اند که بطور خاص این مشکلات را خطاب قرار می­ دهند و نشان داده شده است که در درمان اختلالات اضطرابی و کاهش رنج کسانی که به این اختلالات مبتلا هستند، به اندازه کافی موثر هستند (بارلو و همکاران، ۲۰۰۰).

۲-۳: طبقه ­بندی اختلالات اضطرابی

فهرست اختلالات اضطرابی در “چهارمین نسخه راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی” (DSM-IV) شامل ۱۲ مورد زیر است: (۱) اختلال پانیک با بازار هراسی (آگورافوبیا)، (۲) اختلال پانیک بدون بازار هراسی، (۳) بازار هراسی بدون سابقه اختلال پانیک، (۴) هراس (فوبیا)­­های معین، (۵) هراس اجتماعی، (۶) اختلال وسواسی-اجباری، (۷) اختلال فشار روانی آسیب زاد، (۸) اختلال فشار روانی حاد، (۹) اختلال اضطرابی فراگیر، (۱۰) اختلال اضطرابی ناشی از بیماری طبی عمومی، (۱۱) اختلال اضطرابی ناشی از مواد، (۱۲) اختلال اضطرابی­ای که جای دیگر ذکر نشده باشد (NOS) (سادوک و سادوک، ۱۳۸۷). این طبقه در DSM-V نیز با همین نام قرار دارد. اما تفاوتی که وجود دارد این است که بسیاری از اختلالاتی که در DSM-IV-TR تحت عنوان اختلالات اضطرابی مطرح شده‌اند در راهنمای جدید در بین طبقات مجزای اختلالات اضطرابی، اختلالات وسواسی- عملی و اختلالات مرتبط با آن، و اختلالات مرتبط با سانحه و عوامل تنش‌زا، توزیع شده‌اند.

۲-۴: اختلال اضطراب اجتماعی (هراس اجتماعی)

هنگامی که اختلال اضطراب یا هراس اجتماعی، برای اولین بار به عنوان یک اختلال روانی در “سومین نسخه راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی” (DSM-III) توسط “انجمن روانپزشکی امریکا” (APA[7]) (APA، ۱۹۸۰) مطرح گردید، ویژگی اصلی آن، ترس از ارزیابی در موقعیت­های عملکردی (یا موقعیت­هایی که دربرگیرنده مشاهده و مداقه توسط دیگران هستند) بود و بعد از آن هم در DSM-III-TR و DSM-IV (APA، ۱۹۹۴) تعریف آن به ترس در موقعیت­های تعامل اجتماعی گسترش یافت (سافرن[۸] و همکاران، ۱۹۹۹ به نقل از عطری­فرد، ۱۳۹۲). لازم به توضیح است که جدیدترین بازنگری این معیارها در سال ۲۰۱۱ بر اساس معیارهای پیشنهادی گروه تحقیقاتی APA برای تدوین DSM-V انجام شده است. البته سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز از اختلال مذکور در طبقه ­بندی­های بین المللی بیماری­ها یاد کرده که آخرین آنها در نسخه ۲۰۱۰ از “دهمین طبقه ­بندی بین المللی بیماری­ها” (ICD-10) (WHO، ۲۰۱۰) آمده است (عطری­فرد، ۱۳۹۲). لازم به ذکر است که آنچه در تعاریف موجود در مورد اختلال اضطراب اجتماعی چشمگیر است، تغییرپذیری در وسعت و شدت اختلال است و می ­تواند با ویژگی­های تحولی، مزمن بودن، و ناتوانی مشخص شود، طوری که بعضی از افراد فقط از موقعیت­های عملکردی معین (مثل صحبت کردن در جمع، خوردن چیزی در رستوران، استفاده از توالت عمومی، نوشتن در حالی که دیگران دارند او را مشاهده می­ کنند) می­ترسند؛ در حالی که دیگران گستره وسیعی از ترس­ها را که ممکن است شامل موقعیت­های عملکردی و ترس­های تعاملی باشد نشان دهند (مثل  ملاقات افراد جدید، رفتن به قرار ملاقات، نه گفتن به تقاضاهای غیرمعمول) (هافمن[۹] و اوتو[۱۰]، ۲۰۰۸).

[۱] Anxiety Disorders

[۲] Twenge, J. M.

[۳] Cox, B. J.

[۴] Norton, G. R.

[۵] Rapee, R. M.

[۶] Heimberg, R. G.

[۷] American Psychiatric Association

[۸] Safren, S. A.

[۹] Hofmann, S. G

[۱۰] Otto, M. W