۲-کشف جرم در دادرسی کیفری جعل رایانه‌ای

موانع و مشکلات موجود در راه کشف و اطلاع از جرایم در زمینه داده پردازی، اجرای صحیح و دقیق قانون و تعقیب بزه جعل رایانه‌ای به ویژه توسط مراجع تحقیق و دادگاهها را به موضوعی پیچیده و بغرنج تبدیل کرده است. تعقیب بزه جعل رایانه‌ای در کنار سایر جرایم رایانه‌ای در اکثر موارد به دلیل اخفای آن با مانع مواجه می‌شود. در موارد بسیاری امکان کشف بزه رایانه‌ای، برای بزه‌دیدگان و مقامات دولتی فـراهم نیـست زیرا اعمال مجرمانه در مراکز رایانه‌ای ارتکاب می‌یابند که از آنها بنحوی محافظت می‌شود. در بسیاری از موارد، کشف و تعقیب بزه جعل رایانه‌ای به این دلیل با مشکل مواجه می‌شود که تغییرات صـورت گرفـته در برنـامه‌ها و داده‌ها ، آثاری مانند آثار ناشی از جعل سنتی اسناد به جای نمی‌گذارند. امروزه تحلیل و بررسی خط افراد در بانک‌های داده الکترونیکی غیرممکن است. به منظور تقلیل مشکلات مربوط به تشخیص نویسنده واقعی داده‌های وارد شده باید در جهت شناسایی اشخاص تلاش نمود که داده‌ها را از طریق ورود به رایانه و دیگر روش‌های ثبت، وارد کرده و پردازش می‌کنند.

بسیاری از داده‌ها، به شکل مرئی که توسط انسان قابل خواندن باشد نگهداری نمی‌شوند بلکه در قالب‌های نامرئی که فقط توسط دستگاه قادر به خواندن آن است و به صورت بسیار متراکم در ابزارهای ذخیره‌سازی الکترونیکی نگهداری می‌شوند. بنابراین یکی از مشکلات مراجع تعقیب و دادگاههای کشف و پیگیری بزه جعل رایانه‌ای فقدان مدارک مرئی و مفهوم است که این فقدان حاصل مجهول بودن، تراکم و حتی در بیشتر موارد کد گذاری داده‌هایی است که به صورت الکترونیکی ذخیره شده‌اند.

شکل دیگری که در جریان کشف بزه جعل رایانه‌ای وجود دارد اینست که مجرمین به راحتی از طریق حذف و پاک کردن داده‌ها، دلایل علیه خود را از بین ببرند.

مأمورین تحقیق نیز در زمینه تکنولوژی غالباً فاقد اطلاعات لازم هستند و نه از نحوه ارتکاب بزه جعل رایانه‌ای سر در می‌آورند و نه از نحوه چگونگی کشف آن «وسایلی مانند ترس از دست دادن شهرت تجاری و مواجه شـدن با ضرر و رکود اقتصادی و به طور کلی ناامید بودن به نتیجه تحقیقات و رسیدگی، بزه دیدگاه وقوع جرم را به مقامات ذیصلاح اطلاع نمی‌دهند و ترجیح می‌دهند تا فقط آثار جرم ارتکابی را متحمل شوند.»[۱]

گاهی عدم کشف یا دشواری آن به دلایل فنی مثلاً عدم شناسایی ویروس می‌باشد. دقت، مهارت و تمهیدات مرتکبین جرایم رایانه‌ای و از جمله ، جعل رایانه‌ای، خود دلیل دیگری است. این عده همیشه یک گام جلوتر از پلیس حرکت می‌کنند و به طرق مختلف کشف را با معضل روبرو می‌سازند.

اما برای رفع مشکلات مربوط به کشف این بزه چه اقدامات مؤثری باید انجام داد؟

یکی از این طرق، عبارت است از نقش و ابتکار بزه دیدگان و شاکیان که خود بزه دیده می‌تواند نقش پلیس را ایفاء کند و کمک مؤثری در کشف جرم بنماید. راه حل دیگر ایجاد تمهیدات قانونی برای مدیران سازمانها در خصوص ارایه گزارش به پلیس در رابطه با بزه جعل رایانه‌ای می‌باشد.

راه حل دیگر که خفیف‌تر از راه حل فوق است، ایجاد تعهد برای گزارش است، اما نه به پلیس، بلکه حداقل و در برخی قضایا به یک عضو متخصص، مثلاً یک ناظر این عضو می‌تواند به عنوان رابط و واسط مقامات قضایی و بزه دیده عمل کند.

بدون همکاری و معاضدت بزه دیدگان جعل رایانه‌ای، تلاش‌های به عمل آمده در جهت مبارزه با جرائم مذکور زیاد نخواهد بود. ارایه گزارش وقوع جرم به مقامات مسئوول در کل برای سرکوب رفتار مجرمانه ضروری است. روش‌های تشویق بزه دیدگان افشای حقیقت، مورد توجه هیأت کارشناسان جرایم رایانه‌ای شورای اروپا هم واقع گردید. نکته مهم قابل ذکر آن است که بزه دیدگان می‌توانند این انتظار معقول را از مقامات صلاحیتدار داشته باشند که ماحصل تحقیقات محرمانه بماند تا بزه دیده از وارد شدن لطمه به حیثیت خود نهراسد و در حقیقت حقوق محرمانگی وی محفوظ بماند.

در پایان این بند ضرورت اقتضاء می‌کند تا ببینیم وظیفه کشف جرم جعل رایانه‌ای در سیستم اداری ایران بر عهده چه نهادی می‌باشد و به عبارت دیگر تشکیلات پلیسی و امنیتی در ایران در خصوص کشف بزه جعل رایانه‌ای و یا پیشگیری از آن چه ترتیبی اتخاذ نموده است. امروزه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، با تشکیل پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) هدف فوق را تأمین می‌کند و در واقع چشم‌انداز این پلیس، با رویکرد تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات در کشور با سازمانی فعال، خلاق و نوآور، پیشرو در توسعه و پیشرفت، کارآمد، پویا، پاسخگو و قانونمند می‌باشد که در راستای فراهم نمودن اعتماد و آسودگی خاطر شهروندان و صیانت از حاکمیت و اقتدار ملی و ارزشهای جامعه فعالیت می‌نماید، ضرورت تشکیل پلیس فتا در کشور به توسعه روزافزون زیر ساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور، اینترنت و تهدیدات و آسیب‌های آن، تلفن همراه و تهدیدات و آسیب‌های آن، ماهواره و ایستگاه زمینی، خطوط تلفن ثابت، شبکه‌های دیتای ملی، بانکداری و تجارت، دولت الکترونیک، آموزش و فرهنگ سازی، بهداشت، شبکه اطلاعات الکترونیکی و امضاء دیجیتال بر می‌گردد و از جمله جرائمی که در حوزه پلیس فتا رشد سریع یافته است جعل رایانه‌ای می‌باشد که وظیفه این پلیس هم پیشگیری می‌باشد و هم به عنوان ضابط دادگستری در جهت کشف آن اقدام می‌نماید.

[۱] -Arkin, sos prevention and prosecution of Computer and hiytechnologycrlm 1989. P 20.