پرخاشگری

رفتاری است بمنظور آسیب رساندن یا معدوم ساختن کسی با چیزی . در اکثر نقاط جهان پرخاشگری به صورت خشونت و عمل تخریبی علیه افراد و یا اموال جلوه گر می شود اما گاهی اوقات به رقابت حمله کلامی ، یا جلوه دیگر خصومت به شکل آسیب بدنی مختصر محدود می شود. به عبارت دیگر اصطلاح پرخاشگری در مورد انواع رفتاری بکار می رود که نتیجه آن انهدام یا تخریب چیزی و آسیب رساندن یا نابود ساختن موجود زندۀ دیگری است . دانشمندان در مورد پرخاشگری جوانان و نوجوانان به تعبیر و تفسیر مختلفی پرداخته اند . از جمله آن را ناشی از استعدادهای موروثی دانسته اند . روی هم رفته چنین به نظر می رسد که ما پیش آمادگی یا زمینه برای پرخاشگر بودن زاده می شویم . سپس آشکار سازی یا بازداری آن را یاد می گیریم .

۱-۴-۲- انواع رفتار پرخاشگرانه

الف ) پرخاشگری ناشی از خشم : این نوع پرخاشگری عموماً همراه با علائم برانگیختگی هیجانی و اغلب ناشی از درد یا ناکامی است .

ب ) پرخاشگری ناشی از حس غارتگری : این نوع پرخاشگری کاملاً متفاوت با پرخاشگری ناشی از خشم است . در این نوع پرخاشگری انسان یا حیوان بدون احساس خاصی به مورد خود حمله  می کند.

پ ) پرخاشگری ناشی از ترس : اگر انسان یا حیوانی در تنگنا قرار گیرد و مورد حمله واقع گردد ، در این نوع پرخاشگری با خشونت جواب حمله کننده را می دهد .

ت ) پرخاشگری عامل : یک موجود زنده ممکن است عمل پرخاشگرانه را به این علت انجام دهد که برای انجام آن پاداش دریافت کند و یا به خاطر انجام ندادن آن تنبیه شود .

ث ) پرخاشگری دوستانه : نوعی پرخاشگری می باشد که موجودات برای دفاع از هم نوع خود ، مانند مادر از فرزندانشان نشان می دهد .

در مجموع پرخاشگری همواره نتیجه ناکامی می باشد و وقوع پرخاشگری و رفتار پرخاشگرانه جوانان و نوجوانان همیشه دال بر وجود پیشین ناکامی است . و برعکس وجود ناکامی همواره منجر به گونه ای پرخاشگری می گردد.

۲-۴-۲- هیجان و هیجان خواهی

هیجان و هیجان خواهی در جوانان و نوجوانان در حال حاضر با وجود تحقیقات و بررسی های جدید و کامل توجه پژوهشگران به نوعی ویژگی شخصیتی جدید با عنوان هیجان خواهی جلب شده و آنان امیدوارند تا با بررسی دقیق گستره این ویژگی بتوانند به تبیین بروز این بزهکاری جوانان و نوجوانان بپردازند .

شاید شما هم در جراید و سایر رسانه های جمعی ، اخبار خوانده یا شنیده باشید که مثلاً جوانی با رانندگی خطرناک خود سبب مرگ عده ای شد ، چند جوان به مغازه ای دستبرد زدند و … روانشناسان عقیده دارند که فعالیتهای مهم مانند تخریب ، اعمال منافی عفت ، رفتارهای پرخاشگرانه در بعضی از موارد در نتیجۀ نیاز جوان به هیجان خواهی صورت می گیرد . در تحقیقاتی که بر روی گروهی از مجرمان جوان صورت گرفت ، مشخص گردید که مجرمان از نظر هیجان خواهی در سطح بالایی قرار دارند . همچنین بررسی ها نشان داده است که بزهکاران به مراتب بیشتر از غیر بزهکاران به ماجرا جویی می پردازند و آنان در تحریک و استقبال خطر سخت شایق و حریص هستند . در مجموع ، می توان هیجان خواهی را به عنوان نیاز برای تنوع و تازگی احساسات ، رضایت خاطر برای تجربه خطرهای فیزیکی و اجتماعی و ماجرا جویی تعریف کرد .

۳-۴-۲- خشونت در خانواده

ارتکاب انواع اعمال جنایتکارانه برخی والدین سنگدل نسبت به فرزندانشان که به محض انتشار اخبار مربوطه موجی از اندوه افکار عمومی را به دنبال می آورد ، ریشه های عمیقی دارد که در صورت بی توجهی به این نکات ، یقیناً در آینده نزدیک بروز موارد مشابه و افزایش آمارهای مربوط دور از انتظار نخواهد بود . به اعتقاد روانپزشکان ، اختلالات روانی ، بروز بیماریهای طولانی مدت جسمی از علت اصلی بروز رفتارهای غیر طبیعی و حتی پرخاشگرانه در کودکان است . حال آنکه فقر مالی ، اعتیاد ،گذراندن دوره های کودکی پر فراز و نشیب توأم با آرزوهای مختلف ، ازدواج در سنین پایین ، داشتن فرزندان متعدد ، مهاجرتهای غیر اصولی و انواع محرومیتهای اجتماعی از جمله عواملی است که برخی والدین را به ارتکاب رفتارهای خشونت آمیز نسبت به فرزندانشان وا می دارد ، معمولاً کودکان به شدت پرخاشگرند ، والدینی پرخاشگر دارند . بنابراین در چنین خانواده هایی رفتارهای متقابل شرایط بروز رفتارهای پرخاشگرانه نتیجه ناتوانی کودک در کنترل رفتار خود است ، که به طور طبیعی با تشخیص بموقع چنین مشکلاتی می توان از بروز انواع آسیب های اجتماعی و اعمال خشونت علیه کودکان به شکل چشمگیری کاست . انتقال خشونت بین نسلها یکی از نکات برجسته در خانواده های کودکان آزار دیده انتقال خشونت از نسلی به نسل دیگر است . به این ترتیب کودکی که تحت آزار و اذیت والدین قرار می گیرد ، به وسیله ساز و کارهای روانی بویژه همانند سازی و یا مشابهت با والدین به تدریج خود نیز رفتار خشونت آمیز بروز می دهد و به همین شکل این رویه را به فرزندان و نسلهای بعدی منتقل میکند . بنابراین کارشناسان معتقدند برای کاهش شمار کودک آزاری ها پرخطر و خشن ، دستگاه های نظارتی و حمایتی باید با بهره مندی از نظرات کارشناسان و خبرگان ، در یک نقطه این چرخه معیوب را قطع کنند . کمک به انجام ازدواجهای موفق در سنین مناسب ، برخورداری زوجین از شرایط اولیه زندگی مطلوب ، داشتن شغل مناسب ، عدم اعتیاد ، حمایت از سوی خانواده ، خواهان تولد کودک ، بدون برخورداری از امکانات تفریحی و ورزشی مناسب ، برای کودک و خانواده می تواند در کاهش پرخاشگری و تحریک عصبی والدین نقش اصلی داشته باشد . پژوهش ها نشان می دهد که خشونت در خانواده پیچیده تر از خشونت علیه افراد بیگانه است . شدت و جدی بودن خشونت در خانواده امری واضح است ، اما تعیین گستردگی آن مشکل است زیرا نه تنها دربارۀ تعریف آن توافق وجود ندارد بلکه بیشتر قربانیان این خشونت ها مایل یا قادر به گزارش کردن آنها نیستند. ( روزنامه ایران ، ۵/۱۱/۱۳۸۳ ) .

۴-۴-۲- خشونت علیه خود ( خود زنی )

رفتار عمومی بدون قصد خود کشی در آسیب رساندن به خود ، خود زنی نام دارد ، که به صورت بریدن یا سوزاندن بدن روی می دهد . بر اساس این تعریف ، در خود زنی فرد مایل نیست به زندگی خود پایان دهد . خود زنی به خودی خود یک هدف است و رفتاری است که وحشت ایجاد می کند و به نظر می رسد کاملاً غیر منطق می باشد . متأسفانه رفتار خود زنی کم نیست . طبق برآورد افرادی که خود زنی یا به طور مکرر به خود آسیب می رسانند به میلیونها نفر می رسند . این رفتار هر سال در هر صد هزار نفر به هزار نفر می رسد .

خود زنی در بیماران روانپزشکی بسیار بیشتر است و از هر ۲۰ هزار نفر یک نفر اقدام به خود زنی می کند . یعنی در حدود ۴ درصد از تمام بیماران بیمارستانهای روانپزشکی ، نسبت زنان به مردان در حدود ۳ بر ۱ می باشد . خود زنی در ۳۰ درصد تمام مصرف کنندگان موارد مخدر و در ۱۰ درصد تزریق کنندگان موارد مخدر که در بخش درمان معتادین پذیرفته می شوند ، دیده می شود . و بیماران ممکن است مجرد یا متأهل باشند و در حدود ۲۰ سالگی باشند . بیشتر خود زنی ها با ظرافت انجام می شود ، خود زنی ها معمولاً در خلوت و با تیغ ، چاقو ، تکه شیشه یا آینه انجام می شود . بیشتر محلهای خود زنی عبارت است از : مچ ، بازو ، ران و ساق پا ، صورت ، سینه و شکم کمتر مورد خود زنی قرار می گیرد . اکثر افراد دارای اختلال شخصیت ، افرادی درون گرا و مبتلا به مسائل روانی هستند و سوء مصرف الکل و دیگر مواد مخدر در آنها شایع می باشد . بیشتر افرادی که دست به خود زنی می زنند اقدام به خود کشی هم دارند ، برخی رفتار خود زنی را یک رفتار شبیه خود کشی می دانند . ( نشریه حمایت ؛ ۲/۳/۱۳۸۵ ) .

۵-۴-۲- خشونت گروهی جوانان ( باندهای تبهکاری )

با اینکه بیشترین میزان رفتار گروهی برای بزه در قالب انواع سرقت صورت گرفته ، اما نیم نگاهی به اخبار حوادث نشان می دهد که جرایمی نظیر توزیع مشروبات الکلی ، توزیع و فروش مواد مخدر و قاچاق انسان نیز در قالب فعالیتهای گروهی صورت می گیرد . در این کنش جمعی و اشکال متنوع آن کجروان جوان افزون بر اینکه یکدیگر را از حمایتهای مالی برخوردار می سازند . نیازهای عاطفی و ارزشی همدیگر را نیز برآورده می کنند . کارشناسان مسائل اجتماعی با دقیق شدن در رفتارهای صورت گرفته در قالب کجروی گروهی جوانان نشان می دهند که برآورده شدن این نیازها پشتوانه روانی مهمی برای تقویت و استمرار بخشیدن به رفتارهای یاد شده بشمار می آید . در یک تحقیق دانشگاهی حضور جوانان و نوجوانان در این گونه فضاهای خرده فرهنگی و همراهی و مشارکت آنان در این نوع مناسبات به معنای ابراز پایبندی به الگوهای رفتاری خرده فرهنگهای کجروی معرفی شده است .

مطالعات جامعه شناسان نشان می دهد اینگونه رفتارها گاه با تدارک مقدماتی خاص از قبیل تشکیل دار و دسته ، طرح و نقشه و تهیه لوازم و ابزار صورت می پذیرد . از جمله نمونه های مطرح در این شکل از رفتار می توان به تشکیل دار و دسته های بزهکاری در سطح محل یا باندهای خاص منطقه ای ، کشوری و حتی بین المللی اشاره کرد.

جرم شناسان در موارد دیگر اعلام می کنند ، خشونت گروهی جوانان و نوجوانان ممکن است تحت تأثیر محرک قوی و هیجانی شدید در وضعیتی خاص و به شکل غیر مترقبه اتفاق بیافتد ، غیر قابل پیش بینی بودن این امر منجر به شکل گیری گروه های بزهکاری در درون گروه های جوانان و نوجوانان جامعه می شود . کجروی های گروهی در میان این عده به شکل جنبش احساسی ، تحرک پذیر ، آشوب طلب ، پر تحرک و به همان نسبت خطرناک ، عاطفی و اصلاح پذیر توصیف شده که توجه محققان و کارشناسان علوم اجتماعی را به خود معطوف کرده است ( ترکاشوند ، نشریه حمایت ، ۱۳۸۵ ) .